Στη Γκίζα, εκεί όπου εδώ και χιλιάδες χρόνια οι Πυραμίδες δεσπόζουν στον ορίζοντα, η Αίγυπτοςγράφει ένα νέο κεφάλαιο στη μακραίωνη ιστορία της, με τα επίσημα εγκαίνια του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου (Grand Egyptian Museum – GEM) το Σάββατο 1 Νοεμβρίου (παρουσία και του έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, μεταξύ μιας σειράς διεθνών προσωπικοτήτων). Το μοναδικό αυτό μουσείο αποκαλύπτεται στην ολότητά του, φέρνοντας στο φως την πλήρη συλλογή των αντικειμένων του φαραώ Τουταγχαμών — μαζί για πρώτη φορά από την ανακάλυψη του τάφου του, το 1922. Χτισμένο μόλις δύο χιλιόμετρα από τις Πυραμίδες της Γκίζας, το μουσείο συνδέει την αρχαία κληρονομιά της χώρας με τη σύγχρονη ταυτότητά της, προσφέροντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να περπατήσουν ανάμεσα σε αιώνες ιστορίας.
Λίγο πριν από τα επίσημα εγκαίνια, ο διακεκριμένος καθηγητής Αιγυπτιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου δρ. Τάρεκ Ταουφίκ, πρώην γενικός διευθυντής του έργου, μιλά στο Citymag για τη μακρά και απαιτητική πορεία των εργασιών και της συντήρησης των κτερισμάτων, που οδήγησε στη δημιουργία αυτού του παγκόσμιου πολιτιστικού ορόσημου. «Είναι ένα νέο ορόσημο για την Αίγυπτο. Στην πραγματικότητα, οι σημερινοί Αιγύπτιοι δημιουργούν –ή έχουν ήδη δημιουργήσει– ένα νέο ορόσημο, μόλις δύο χιλιόμετρα μακριά από το μεγάλο ορόσημο, τις Πυραμίδες, που χτίστηκαν πριν από τεσσερισήμισι χιλιάδες χρόνια. Ολόκληρος ο κόσμος έχει παρακολουθήσει αυτήν την πορεία και τώρα γιορτάζει μαζί με τους Αιγύπτιους. Είναι πηγή εθνικής υπερηφάνειας, κάτι που αναγνωρίζεται παγκοσμίως και απευθύνεται τόσο στους Αιγύπτιους όσο και στους ξένους επισκέπτες, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα την αρχαία και τη σύγχρονη Αίγυπτο», τονίζει ο δρ. Ταουφίκ.
«Είχα την τιμή να είμαι υπεύθυνος γι’ αυτό το έργο επί τεσσεράμισι χρόνια, από το 2014 ώς το 2019. Ήταν μια περίοδος γεμάτη προκλήσεις. Το να βλέπω τώρα το έργο να φτάνει στα επίσημα εγκαίνια είναι ένα μοναδικό συναίσθημα, καθώς, όταν ξεκίνησα, στεκόμουν ακόμη πάνω στην άμμο του οικοπέδου. Συμμετείχα στις συζητήσεις για τη χρηματοδότηση του έργου. Αντιμετωπίζαμε καθημερινές προκλήσεις σχετικά με τον σχεδιασμό, ο οποίος υφίστατο αλλαγές –κάτι φυσιολογικό για ένα τόσο μεγάλο έργο– αλλά και τη μεταφορά των αντικειμένων, η οποία γινόταν σχεδόν κάθε λίγες ημέρες. Μόνο κατά τη διάρκεια της δικής μου θητείας, περισσότερα από 30.000 αντικείμενα μεταφέρθηκαν με ασφάλεια στο Κέντρο Συντήρησης του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου, όπου συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν, ώστε να είναι έτοιμα για την έκθεση», εξηγεί ο άνθρωπος που παρακολούθησε το μεγαλείο αυτού του έργου να αναδύεται από τα πρώτα στάδια της κατασκευής του.
Ο «πλήρης Τουταγχαμών»
Ο δρ. Ταουφίκ εξηγεί ότι, απ’ όλα όσα είχε την ευκαιρία να ζήσει κατά τη διάρκεια των εργασιών, ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του κατείχε η προετοιμασία του σχεδίου για τις αίθουσες του Τουταγχαμών και η διαμόρφωση της διάρθρωσης της έκθεσης. Θυμάται, επίσης, την εποπτεία του στον διεθνή διαγωνισμό για την επιλογή της εταιρείας που θα μετέτρεπε το σχέδιο σε πραγματικότητα, καθώς και σε έναν δεύτερο διαγωνισμό, που αφορούσε στην κατασκευή των προθηκών για τις αίθουσες του Τουταγχαμών, μια διαδικασία που τον γέμιζε τόσο με υπευθυνότητα όσο και με ενθουσιασμό. «Ήταν διαδικασίες χρονοβόρες αλλά εξαιρετικά επαγγελματικές. Πιστεύω ότι ολόκληρος ο κόσμος θα απολαύσει τώρα το αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς», σημειώνει ο δρ. Ταουφίκ.
«Όταν ξεκίνησα το έργο, ο τότε υπουργός Αρχαιοτήτων, Μαμντούχ Αλ-Νταματί, με ρώτησε: ‘Ο Τουταγχαμών εκτίθεται από το 1922. Τι καινούργιο μπορείς να παρουσιάσεις στη νέα έκθεση;’. Και του απάντησα: ‘Θα παρουσιάσουμε τον πλήρη Τουταγχαμών’. Με κοίταξε και με ρώτησε: ‘Τι εννοείς πλήρη Τουταγχαμών;’. Και του εξήγησα ότι, από την αποκάλυψη του τάφου, το 1922, μόνο περίπου 1.800 αντικείμενα από ένα σύνολο άνω των 5.500 είχαν εκτεθεί. Αυτήν τη φορά, ο επισκέπτης θα έχει τη μοναδική ευκαιρία να ανακαλύψει ξανά τον τάφο όπως τον είδε ο Χάουαρντ Κάρτερ πριν από 100 χρόνια – να δει όλα όσα υπήρχαν μέσα. Δεν αφήσαμε τίποτα στην αποθήκη», θυμάται.
Σύμφωνα με τους αιγυπτιακούς νόμους περί αρχαιοτήτων, «τα αιγυπτιακά αρχαία αντικείμενα μπορούν και πρέπει να συντηρούνται, να αποκαθίστανται και να φροντίζονται μόνον από Αιγύπτιους», σημειώνει ο δρ. Ταουφίκ, επισημαίνοντας πως «μόνον όταν απαιτείται κάποια εξειδίκευση που δεν υπάρχει στην Αίγυπτο ή κάποια ειδική τεχνολογία αποκατάστασης μπορούμε να αξιοποιήσουμε ξένη τεχνογνωσία, πάντοτε υπό αυστηρή αιγυπτιακή επίβλεψη».
«Η διαδικασία της αποκατάστασης των αντικειμένων τα ‘αναζωογόνησε’ και τώρα θα βρίσκονται υπό τη συνεχή επίβλεψη των συντηρητών μας, λαμβάνοντας μεγαλύτερη φροντίδα απ’ ό,τι όταν ήταν αποθηκευμένα», εξηγεί ο δρ. Ταουφίκ, εξηγώντας ότι χρειάστηκαν περίπου 15 χρόνια για να φτάσουμε στο σημερινό αποτέλεσμα. «Από το 2010, όταν ιδρύθηκε το Κέντρο Συντήρησης και Αποκατάστασης, μέχρι σήμερα, τα εγκαίνια του μουσείου. Ήταν σωστός σχεδιασμός από την πλευρά της Αιγύπτου να ξεκινήσει πρώτα το κέντρο αυτό, ώστε να υπάρχει επαρκής χρόνος για αποκατάσταση», λέει και αποδίδει τα εύσημα στους αιγύπτιους συντηρητές για το έργο τους, επειδή «με την ιδέα να εκτεθεί ο πλήρης Τουταγχαμών, ο φόρτος εργασίας αυξήθηκε σημαντικά – από 1.800 σε 5.500 αντικείμενα».
«Στο παρελθόν, ο Τουταγχαμών παρουσιαζόταν μέσα από μεμονωμένα αριστουργήματα. Αυτήν τη φορά, θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο της ιστορίας του – τα αντικείμενα θα τοποθετηθούν θεματικά, ώστε να εξηγούν γιατί βρέθηκαν μέσα στον τάφο του. Αυτό είναι κάτι εντελώς καινούργιο. Δεν βλέπεις απλώς ένα αντικείμενο και το θαυμάζεις. Μαθαίνεις γιατί βρισκόταν στον τάφο και ποια ήταν η λειτουργία του. Πρόκειται για μια έκθεση με βαθύτερο νόημα από ό,τι στο παρελθόν», τονίζει.
Ένα ταξίδι στην ιστορία της Αιγύπτου
Ο δρ. Ταουφίκ περιγράφει ότι «η εμπειρία ξεκινά ήδη από την είσοδο του Μεγάλου Αιγυπτιακού Μουσείου». Ο επισκέπτης, όπως λέει, αντικρίζει πρώτα «τον κρεμαστό οβελίσκο, κάτω από τον οποίο είναι χαραγμένο το καρτούς (οβάλ σφραγίδα που περιείχε τα ιερογλυφικά ονόματα των φαραώ) του Ραμσή Β’», προχωρά προς «τον τεράστιο κολοσσό του Ραμσή Β’ στο αίθριο» και στη συνέχεια ανεβαίνει τη μεγάλη σκάλα — «μια εισαγωγή στην ταυτότητα του μουσείου».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «το μουσείο αφηγείται τη διαμόρφωση του αιγυπτιακού κράτους, τη βασιλεία και την αναζήτηση της αιωνιότητας». Η πορεία του επισκέπτη ακολουθεί μια αφήγηση που «ξεκινά με τη βασιλική εικόνα, περνά στη βασιλική και στη θεϊκή αρχιτεκτονική, μετά στη σχέση βασιλέων και θεών και τέλος φτάνει στην επιδίωξη της αιωνιότητας».
«Η διαδρομή», σημειώνει, «οδηγεί στη γυάλινη πρόσοψη με θέα στις Πυραμίδες της Γκίζας – ένα φινάλε που σε προετοιμάζει να αντικρίσεις έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους του κόσμου». Από εκεί, όπως εξηγεί, «μπορείς να στραφείς δεξιά, προς τις αίθουσες του Τουταγχαμών, ή αριστερά, προς τις χρονολογικές αίθουσες που αφηγούνται την ιστορία της Αιγύπτου από την προϊστορία ώς την εποχή των Ελλήνων και των Ρωμαίων».
Ο δρ. Ταουφίκ αναφέρεται και σε μια ιδιαίτερη, προσωπική του επιμονή: «Αγωνίστηκα ώστε η συλλογή με τους θησαυρούς της βασίλισσας Χετεφερίδας, μητέρας του Χέοπα, να μεταφερθεί στο Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο, επειδή επιστρέφει κοντά στο σημείο όπου βρέθηκε – μόλις δύο χιλιόμετρα από την Πυραμίδα του Χέοπα». Όπως λέει, «έτσι δημιουργείται ένας ψυχολογικός δεσμός ανάμεσα στο μουσείο και τον χώρο των Πυραμίδων».
Ένα μουσείο από την Αίγυπτο για την ανθρωπότητα
Ο Τάρεκ Ταουφίκ τονίζει ότι το μουσείο αποτελεί επίτευγμα γενεών Αιγυπτίων, καθώς χιλιάδες άνθρωποι εργάστηκαν για να δημιουργήσουν το μουσείο του 21ου αιώνα, δίνοντας τον καλύτερό τους εαυτό. Επισημαίνει ότι δόθηκε μεγάλη προσοχή, ώστε να είναι ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους, εξηγώντας ότι άνθρωποι με αναπηρίες θα μπορούν να απολαύσουν την εμπειρία ισότιμα. Αναφέρθηκε σε όσους χρειάζονται αναπηρικό αμαξίδιο, σε άτομα με προβλήματα όρασης ή ακοής, αλλά και σε άτομα με σύνδρομο Down, υπογραμμίζοντας ότι όλες αυτές οι περιπτώσεις έχουν προβλεφθεί στον σχεδιασμό της επίσκεψης. Σημειώνει, επίσης, ότι το μουσείο εκθέτει ήδη 30.000 αντικείμενα, εκ των οποίων τα μισά δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ ξανά στο κοινό.
Σχετικά με τα αυριανά (01.11.2025) εγκαίνια, ο δρ. Ταουφίκ σημειώνει ότι η Αίγυπτος γιορτάζει το μουσείο ως ένα εθνικό έργο και ότι η ημέρα των εγκαινίων έχει οριστεί ως εθνική αργία, ώστε οι πολίτες να μπορούν να παρακολουθήσουν την τελετή είτε στο σπίτι είτε σε δημόσιους χώρους με οθόνες. Υπάρχει, όπως λέει, ένα αίσθημα μεγάλης προσμονής, ενώ οι άνθρωποι ανυπομονούν να δουν τη νέα έκθεση, η οποία συνδυάζει υπερηφάνεια, προσμονή και χαρά για την υποδοχή των υψηλών προσκεκλημένων και αρχηγών κρατών από όλο τον κόσμο.
Το Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο δεν είναι απλώς το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο του κόσμου· είναι ένα ζωντανό μνημείο του αιώνιου πνεύματος της Αιγύπτου – έργο γενεών, τεχνικής τελειότητας και εθνικής υπερηφάνειας.
Όπως, άλλωστε, είπε και ο δρ. Ταουφίκ, είναι «το μουσείο του 21ου αιώνα», χτισμένο από Αιγυπτίους, για την Αίγυπτο και για ολόκληρο τον κόσμο.
