Το διαρκές ενδιαφέρον τού φωτογράφου Roger Ballen για το περιθώριο της Νοτίου Αφρικής και την εξέλιξη της προσωπικής αισθητικής του στη διάρκεια τεσσάρων δεκαετιών αποτυπώνει η νέα έκθεση του MOMus – Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης με τίτλο «Roger Ballen. Shadows of the mind».
Η έκθεση παρουσιάζει έργα από επτά φωτογραφικές σειρές τού Roger Ballen, ξεκινώντας από τις απομακρυσμένες κοινότητες της Νοτίου Αφρικής και το εσωτερικό των φτωχικών κατοικιών με τους ενοίκους τους, περνώντας στην απεικόνιση των «ξεχασμένων» φτωχών λευκών σε μια περίοδο αγώνα κατά του Άπαρτχάιντ και συνεχίζοντας με στημένα πορτρέτα στο Γιοχάνεσμπουργκ, για να καταλήξει σε έρημα κτίρια, αποθήκες και καταλήψεις, όπου άνθρωποι ζούσαν σε βρώμικα δωμάτια-κελιά χωρίς παράθυρο. Η φωτογραφία του ενσωματώνει το σχέδιο, τη ζωγραφική, στοιχεία γλυπτικής και επιτελεστικότητας, εγκαταστάσεις και βίντεο, πλάθοντας τη μοναδική αισθητική «Ballenesque».
Όπως σημειώνει ο επιμελητής τής έκθεσης, Ηρακλής Παπαϊωάννου «Στον ‘κόσμο κατά Roger Ballen’ όλα φαντάζουν πιθανά· όλα είναι ευκρινή χωρίς τίποτε να είναι σαφές. Ενόσω όμως βυθίζεται στα δώματα του νου, το έργο του υπόγεια αντηχεί ακόμη κοινωνικά ζητήματα, συνθήκες που οι άνθρωποι υφίστανται χωρίς να έχουν επιλέξει[…]. Ο Ballen ανακάλυψε τη δική του, πρωτόγονη φυλή μέσα στο σύγχρονο, σκοτεινό κοινωνικό περιθώριο χωρίς πρόθεση να την εξημερώσει όσο να την κοιτάξει μακριά από τα περιοριστικά δεσμά τής κάθε κανονικότητας, φωτίζοντας υπομονετικά πράγματα επιμελώς κρυμμένα σε βαθιές σκιές τού κόσμου και του εαυτού».
Who is who
Ο Roger Ballen γεννήθηκε το 1950 στη Νέα Υόρκη, όπου και μεγάλωσε. Η μητέρα του εργαζόταν στο νεοϋορκέζικο πρακτορείο «Magnum» και έτσι από μικρή ηλικία γνώρισε το έργο σημαντικών φωτογράφων, ενώ και ο André Kertész υπήρξε οικογενειακός φίλος που τον επηρέασε αρκετά. Σπούδασε ψυχολογία στο Μπέρκλι στα τέλη του 1960, όταν η δυτική ακτή έσφυζε από κινήματα αντίδρασης και εκφάνσεις τής αντικουλτούρας. Τότε επηρεάστηκε από το θέατρο του παραλόγου, τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία και το έργο του ψυχίατρου R.D. Laing. Στα τέλη τού 1970 έκανε PhD Γεωλογίας στο Κολοράντο. Τελειώνοντας (το 1981), αγόρασε μια Rolleiflex, με την οποία φωτογράφιζε ώς το 2015. Από το 1982 άρχισε να δουλεύει ως γεωλόγος στο Γιοχάνεσμπουργκ, όπου, έκτοτε, κατοικεί μόνιμα.
Για το έργο του έχουν εκδοθεί περισσότερα από 20 βιβλία. Έχει σκηνοθετήσει περισσότερα από 10 βίντεο και ταινίες μικρού μήκους. Οι κυριότερες φωτογραφικές του σειρές είναι οι «Dorps: Small Towns of South Africa» (1986), «Platteland» (1994), «Outland» (2000), «Shadow Chamber» (2005), «Boarding House» (2009), «Asylum of the Birds» (2014) και «Theatre of Apparitions» (2016).
Έχει αναγορευθεί επίτιμος διδάκτωρ Art and Design του βρετανικού Πανεπιστημίου τού Κίνγκστον (2018), ενώ έχει τιμηθεί με σημαντικά βραβεία, όπως «Καλλιτέχνης τής Χρονιάς» από το «Suddeutsche Zeitung Magazin» (2014), «Φωτογράφος τής Χρονιάς στις «Rencontres d’Arles» (2002), «Καλύτερο φωτογραφικό βιβλίο PhotoEspana» (Μαδρίτη, 2001) και «Καλλιτέχνης τής Χρονιάς» στη Photosynkyria (Θεσσαλονίκη, 2000). Το έργο του ανήκει σε περισσότερες από 60 συλλογές μουσείων σε όλες τις ηπείρους, μεταξύ των οποίων τα Centre Georges Pompidou (Παρίσι), Getty Museum (Λος Άντζελες), Maison Européenne de la Photographie (Παρίσι), Museum of Modern Art (Νέα Υόρκη), Tate Britain (Λονδίνο) και Victoria and Albert Museum, (Λονδίνο).
