Διανοητής, ιστορικός τέχνης και ο σημαντικότερος, ίσως, τεχνοκριτικός στην Ελλάδα στο δεύτερο μισό τού 20ού αιώνα, ο Τώνης Π. Σπητέρης είναι ίσως ένα πρόσωπο άγνωστο στο ευρύ κοινό. Γεννημένος στην Κέρκυρα το 1910, σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στο Βέλγιο και Αισθητική στη Σορβόνη. Από το 1947 αναπτύσσει πολυσχιδή δράση στον χώρο τού πολιτισμού. Αρθρογραφεί για θέματα τέχνης στον ελληνικό και διεθνή ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Μοίρασε τη ζωή του ανάμεσα στην Αθήνα (1939-1958 και 1975-1986), τη Βενετία (1958-1963) και το Παρίσι (1963-1975).
Η θητεία του ως κομισάριου για το Περίπτερο της Ελλάδας στη Biennale τής Βενετίας (1958-1967) θεωρήθηκε ιδιαίτερα επιτυχημένη. Το 1960 ο Γιάννης Σπυρόπουλος και το 1966 η Βάσω Κατράκη βραβεύονται εκπροσωπώντας την Ελλάδα στη σημαντική αυτή διοργάνωση. Ο ίδιος παραλαμβάνει διεθνές βραβείο κριτικής τής Μπιενάλε τής Βενετίας το 1958 και το 1960.
Η ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΛΙΚΗ ΤΕΛΛΟΓΛΟΥ ΥΠΗΡΞΕ ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΝΑ ΔΩΡΙΣΕΙ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΣΤΟ ΤΕΛΛΟΓΛΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΩΝ ΑΠΘ ΤΟ 1984. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ 84.000 ΦΥΣΙΚΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΩΝΗ Π. ΣΠΗΤΕΡΗ, ΤΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΑ ΣΕ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ ΤΟΥ.
Τα χρόνια τού Παρισιού έζησε στο επίκεντρο της καλλιτεχνικής κίνησης της Ευρώπης, γνωρίζοντας μερικές από τις πιο σημαντικές καλλιτεχνικές προσωπικότητες της παγκόσμιας τέχνης. Δεν σταμάτησε ποτέ, όμως, να εργάζεται για την προβολή τής ελληνικής τέχνης στο εξωτερικό.
Διοργάνωσε σημαντικές εκθέσεις – ανάμεσά τους, την πρώτη Διεθνή Έκθεση Γλυπτικής (τα περίφημα «Παναθήναια»), στον λόφο τού Φιλοπάππου (1965), και τη μεγάλη έκθεση «Οι θησαυροί τής Κύπρου» (1967), που περιόδευσε σε 12 χώρες. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει σημαντικές μελέτες για την ελληνική και την κυπριακή τέχνη, με έμφαση στον 19ο και τον 20ό αιώνα.
Το πολύτιμο αρχείο του: ένας πυρήνας εικαστικής παιδείας
Από πολύ νεαρή ηλικία, ο Τώνης Σπητέρης υπήρξε ακούραστος συλλέκτης πληροφοριακού υλικού για την ελληνική και την παγκόσμια τέχνη, τους καλλιτέχνες, την ιστορία, την πολιτική και τον πολιτισμό.
Συγκέντρωνε το υλικό από τις διοργανώσεις στις οποίες συμμετείχε και από τα ταξίδια του σε όλο τον κόσμο. Διατηρούσε τις σημειώσεις και τις αποδελτιώσεις για τις δικές του μελέτες, τα προσχέδια και τα κείμενα των διαλέξεων, των άρθρων και των βιβλίων του. Το υλικό αυτό το ταξινομούσε με ιδιαίτερη φροντίδα, συγκροτώντας το σε ένα πολύτιμο αρχείο που ενημέρωνε ώς το τέλος τής ζωής του.
Η γνωριμία του με την Αλίκη Τέλλογλου υπήρξε καταλυτική για την απόφασή του να δωρίσει το αρχείο του στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ το 1984. Περισσότερα από 84.000 φυσικά τεκμήρια συγκεντρώνονται στο Αρχείο Τώνη Π. Σπητέρη, ταξινομημένα σε θεματικές ενότητες από τον δημιουργό του. Πρόκειται για ένα πλουσιότατο υλικό από χειρόγραφα, επιστολές, βιογραφικά καλλιτεχνών, έντυπα εκθέσεων, φωτογραφίες έργων, προσωπικές φωτογραφίες, ταξιδιωτικό υλικό, καθώς και ένα εντυπωσιακά ενημερωμένο αρχείο τού ελληνικού και του διεθνούς Τύπου, για θέματα τέχνης, ιστορίας και πολιτικής.
Μετά από διαδοχικές φάσεις επεξεργασίας, το υλικό αυτό είναι σήμερα πλήρως καταλογραφημένο και ψηφιοποιημένο και σε μεγάλο βαθμό προσβάσιμο στους ερευνητές που έρχονται σε επαφή με τα Αρχεία Ιστορίας και Τέχνης τού Ιδρύματος.
