Μια νέα έκθεση με τίτλο «Γιανούλης Χαλεπάς: δούναι και λαβείν», με αντικείμενο τη μυθιστορηματική ζωή τού σημαντικού έλληνα γλύπτη μέσα από μια διοργάνωση που διατρέχει όλη του τη ζωή: το μεγαλείο τής τέχνης του, οι τρικυμίες και οι φωτισμένες στιγμές του, μέσα από έργα που εκτίθενται για πρώτη φορά. Η έκθεση αποτελεί μια συμπαραγωγή με το Onassis Culture, ενώ τα εγκαίνιά της θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου, στο αμφιθέατρο του Τελλογλείου.
Μια σημαντική στιγμή
Αφετηρία τής μεγάλης έκθεσης για τον Γιανούλη Χαλεπά είναι η πρόσφατη απόκτηση ενός μεγάλου συνόλου γλυπτών και σχεδίων από το Ίδρυμα Ωνάση. Πρόκειται για ένα μέρος τής σπουδαίας συλλογής τής Ειρήνης και του Βασιλείου Χαλεπά, ανιψιών τού καλλιτέχνη, οι οποίοι τον Αύγουστο του 1930 τον έφεραν από την Τήνο στην Αθήνα, όπου δημιούργησε περισσότερα από 40 έργα και πάρα πολλά σχέδια τα τελευταία 8 χρόνια τής ζωής του (πέθανε 15 Σεπτεμβρίου 1938). Επρόκειτο για τη σημαντικότερη συλλογή για το έργο και τη ζωή τού Χαλεπά, καθώς διέσωσε σημαντικά έργα τής πρώτης, της δεύτερης και, κυρίως, της τρίτης περιόδου τής καλλιτεχνικής του παραγωγής.
Στην έκθεση θα παρουσιαστούν περισσότερα από 150 έργα (γλυπτά, σχέδια, κατάστιχα): 80 από αυτά ανήκουν στη Συλλογή τού Ιδρύματος Ωνάση, ενώ τα υπόλοιπα είναι από τη Συλλογή Έργων Τέχνης τού Τελλογλείου, την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού (ΙΤΗΠ) Τήνου και το Μουσείο Γιανούλη Χαλεπά Πύργου Τήνου, αλλά και από ιδιωτικές συλλογές.
Έμπνευση μιας ολόκληρης ζωής
Το έργο τού Χαλεπά χωρίζεται σε τρεις περιόδους: η πρώτη περίοδος (1870-1878) καλύπτει τα νεανικά του χρόνια, μέχρι την εμφάνιση της αρρώστιας του. Η δεύτερη περίοδος (1902-1930) καλύπτει τα χρόνια που έζησε και εργάστηκε στην Τήνο, μετά την επάνοδό του από το ψυχιατρείο τής Κέρκυρας. Η τρίτη περίοδος ταυτίζεται με την εποχή που έζησε και δημιούργησε στην Αθήνα, δηλαδή τα χρόνια 1930-1938.
Στην έκθεση δίνεται έμφαση σε θέματα που ο Γιανούλης επέλεξε να δουλέψει σε όλη του τη ζωή: παρουσιάζονται μαζί οι Μήδειες (μία από κάθε περίοδο), δέκα από τους 12 Σάτυρους και Έρωτες, το Παραμύθι τής Πεντάμορφης κ.ά. Εμβληματικό για την περίοδο της Αθήνας είναι το γλυπτό Οιδίπους και Αντιγόνη. Εξαιρετικά επιτύμβια, αμφίπλευρα έργα, έργα σε σχέση με την αρχαιότητα, πορτρέτα και θέματα με τύπους καθημερινής ζωής ολοκληρώνουν μιαν ανανεωμένη, διεισδυτική περιδιάβαση στο έργο του. Πρώιμα έργα του (στο Βουκουρέστι), καθώς και η ζωή τού καλλιτέχνη στην Τήνο και στην Αθήνα ζωντανεύουν με σπάνιο αρχειακό φωτογραφικό υλικό.
Στην έκθεση αυτή παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό όλα μαζί τα κατάστιχα που σώζονται, με αναφορές και συνδέσεις –όπου υπάρχουν– με έργα τής έκθεσης και όχι μόνον. Αναφέρονται στο εργαστήριο του πατέρα του και στη συνεργασία του με άλλους γλύπτες (Δημήτριος Φιλιππότης-Θεριστής σε μάρμαρο, επίσης στη συλλογή τού Ιδρύματος Ωνάση), σε επιτύμβια στο Βουκουρέστι (της πρώτης περιόδου) κ.ά.
Από τις σελίδες τους προέρχεται ο τίτλος «Δούναι – Λαβείν», που ταιριάζει με την παραγωγική διαδικασία στη γλυπτική τού Γιανούλη (πρότυπα, επιρροές, νέες δημιουργίες). Το δούναι και λαβείν στις σελίδες των κατάστιχων εκφράζει απόλυτα το πάρε δώσε μορφών, θεμάτων, παραγγελιών και τις συνέπειές τους μέσα στο έργο τού Χαλεπά, αλλά και του εργαστηρίου τού πατέρα του: ανταλλαγές (δάνεια, αναφορές) με γλύπτες, σύγχρονούς του ή παλαιότερων εποχών, που επηρεάζουν τις επιλογές, το έργο, την καλλιτεχνική του δημιουργία. «Όποιος παίρνει δίνει και όποιος δίνει παίρνει», διατυπώνει σοφά ο Δημήτρης Μαρωνίτης «για την παραγωγική αξία που έχει στον καλλιτεχνικό τομέα η μέθοδος της αμοιβαιότητας».
«Σε όλο το έργο τού Γιανούλη, το ‘αμφίδρομο’ δίνω-παίρνω, κατά το δούναι και λαβείν στα κατάστιχα λογαριασμών τής επιχείρησης του πατέρα του, μοιάζει μοιραία να καθορίζει τη διαδικασία τής δημιουργικής του πορείας, αποδεικνύοντας τη δύναμη της αμοιβαιότητας στον καλλιτεχνικό τομέα. «Λαβείν», δηλαδή δάνεια, αναφορές, επιδράσεις από έργα τού πατρικού εργαστηρίου ή άλλους συνεργαζόμενους καλλιτέχνες (π.χ., αναφορές στον Ξυλοθραύστη τού Φιλιππότη ή στο ανάγλυφο Καλλιβούρσου) ή από έργα τής αρχαιότητας (προτομή Δημητρίου Πολιορκητή, μικρό κεφάλι κόρης από αττικό επιτύμβιο, Αφροδίτη Άργους κ.ά.), στα οποία στηρίζει συχνά το δικό του, νέο δημιούργημα. Αλλά και «Δούναι», δηλαδή νέα, δική του δημιουργία, παραγωγή, στο πατρικό εργαστήριο, όπως η Κοιμωμένη, ο Σάτυρος και ο Έρωτας, το Άγαλμα Κόρης (Πύργος Τήνου), το επιτύμβιο της οικογένειας Β. Φωτίου και η σημασία τους για τον Άγγελο στο Βουκουρέστι, τον Άγγελο στο Λεωνίδιο κ.ά. Επίσης, αυτοαναφορές σε έργα τής πρώτης περιόδου, αλλά και –αργότερα, στην Αθήνα– επιστροφές σε θέματα της Τήνου αναδεικνύουν, παρ’ όλους τους περιορισμούς που επιβάλλουν οι εξωτερικές, δύσκολες συνθήκες τής ζωής του, μιαν έντονη δημιουργικότητα με πληθωρικούς ρυθμούς, ιδιαίτερα στα τελευταία χρόνια τής ωριμότητας, χωρίς σκοπιμότητες, εξωτερικούς συμβιβασμούς σε μόδες, μοντερνισμούς ή τεχνοτροπίες. Στο έργο του μοιάζει τελικά να αποτυπώνονται συμπυκνωμένα οι εσωτερικές διεργασίες ελευθερίας επιλογών και έκφρασης που χαρακτηρίζουν τη γνήσια δημιουργία στην τέχνη» αναφέρει χαρακτηριστικά στο κείμενό της η γενική διευθύντρια του Τελλογλείου, Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά.
«Με την έκθεση ‘Δούναι και λαβείν’ τονίζονται οι ανταλλαγές ανάμεσα σε μορφές και μοτίβα στο έργο τού Χαλεπά. Τα δάνεια και οι αναφορές σε γλύπτες σύγχρονούς του ή παλαιότερων εποχών. Αυτήν την ανατρεπτική δύναμη της αμοιβαιότητας είναι που αγκαλιάζει το Ίδρυμα Ωνάση. Τη δημιουργία κάθε ανθρώπου ξεχωριστά, ακόμη κι όταν συγκρούεται με τους κανόνες που άλλοι έχουν θέσει. Μια περιγραφή για τον κόσμο, έξω από καλούπια, χωρίς βεβαιότητες, αλλά με πίστη στο προσωπικό πάθος. Ο Χαλεπάς μάς θυμίζει ότι πολλοί μπορούν να κατασκευάζουν, αλλά λίγοι δημιουργούν» αναφέρει στο κείμενο του καταλόγου ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου.
Η έκθεση πλαισιώνεται από δίγλωσση έκδοση που θα είναι διαθέσιμη στο Τελλόγλειο, στη Στέγη τού Ιδρύματος Ωνάση και σε βιβλιοπωλεία, σε παραγωγή του τμήματος Εκδόσεων του Ιδρύματος Ωνάση και σχεδιασμό τού Grid Office. Στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν θεατρικά και μουσικά δρώμενα, διαλέξεις, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, πάντοτε με πιστή τήρηση των μέτρων που έχει θεσπίσει η Πολιτεία για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
