Οι «Τρωάδες» του Ευριπίδη είναι μία συμπαραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος με το Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βεροίας, σε σκηνοθεσία Γιάννη Παρασκευόπουλου.
Φαντάζομαι ότι ήταν η πρώτη φορά στην καριέρα σας που οι πρόβες και οι παραστάσεις ενός θεατρικού πραγματοποιήθηκαν υπό τόσο ιδιαίτερες συνθήκες. Ποιες ήταν οι εμπειρίες σας από τις μέχρι τώρα παραστάσεις;
Ήμουν αμφίθυμη σε σχέση με το αν έπρεπε να δουλέψω ή όχι. Βρισκόμαστε στην αρχή της πανδημίας και, όπως όλοι, ήμουν αρκετά φοβισμένη. Όταν πέρασε λίγος καιρός και αρχίσαμε πρόβες, αισθάνθηκα ότι είχα μια μεγαλύτερη επαφή με τη ζωή. Ήταν πολύ ανακουφιστικό για εμένα, ως απόφαση. Ήταν σαν να πάτησα πάλι στη γη. Ευτυχήσαμε να φτιάξουμε μια καλή ομάδα, πράγμα καθόλου δεδομένο, όταν συναντάς καινούργιους ανθρώπους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, προσπαθήσαμε να βρούμε τρόπους να εκφραστούμε, κρατώντας απόσταση ο ένας από τον άλλον. Ήταν μια συνθήκη που δημιούργησε δυσκολίες, αλλά βοήθησε να αναδυθούν και δρόμοι να επικοινωνήσουμε ο ένας με τον άλλον, πέραν της αφής. Ακουμπήσαμε πολύ ο ένας στο βλέμμα τού άλλου. Ήταν μια αξέχαστη εμπειρία το ταξίδι των προβών των «Τρωάδων» και ειλικρινά ευχαριστώ όλους τους ανθρώπους τού ΚΘΒΕ που μας περιέβαλαν σ’ αυτήν τη δύσκολη συγκυρία με αγάπη.
Αισθανόμασταν πάντοτε πολύ προστατευμένοι. Δώσαμε τρεις παραστάσεις στο Θέατρο Δάσους, που είναι ένας εξαιρετικός χώρος, με αυτά τα υπέροχα κυπαρίσσια πίσω από τη σκηνή, που κάθε φορά με εντυπωσιάζουν τόσο. Μια αξέχαστη εμπειρία ήταν και η παράστασή μας στο φως τού δειλινού, στο αρχαίο θέατρο της Μίεζας. Καθώς χαμήλωνε το φυσικό φως, κατά τη διάρκεια της παράστασης είχες την αίσθηση του φυσικού χώρου γύρω μας να ενσωματώνει θεατές και ηθοποιούς στο ίδιο περιβάλλον. Είχαμε την ευκαιρία επίσης να ξαναδούμε ο ένας το βλέμμα του άλλου, να νιώσουμε πόσο σημαντικό στοιχείο είναι η σύνδεσή μας στην παράσταση αυτή. Εκεί, στο αρχαίο θέατρο της Μίεζας, ζήσαμε μια πρωτόγνωρη συγκίνηση και χαρά.
Η συγκεκριμένη παράσταση ήταν σίγουρα ιδιαίτερη. Ήταν αυτή που σχεδιάσατε εξαρχής για τους θεατές τής περιοδείας ή ο κόσμος που την παρακολούθησε είδε κάτι διαφορετικό;
Η συνθήκη ήταν διαφορετική. Οι συνθήκες είναι πάντοτε διαφορετικές, ακόμη και από το ένα θέατρο στο άλλο, αφού αλλάζει και η σχέση τού θεατή με τον ηθοποιό. Αλλάζει ο περιβάλλων χώρος. Αυτό είναι κάτι που επιδρά στην παράσταση και σ’ εμάς τους ηθοποιούς. Είναι άλλο πράγμα να είναι ο θεατής στα δύο και άλλο να βρίσκεται στα δεκαπέντε μέτρα. Η συγκεκριμένη παράσταση ήταν πολύ συγκινητική, επειδή βρήκαμε κάποιες ποιότητες που είχαμε σχεδιάσει στον εσωτερικό χώρο και που σε ένα μεγάλο, ανοιχτό θέατρο αλλάζουν. Πολλές φορές χάνονται πράγματα που έχουμε βρει. Ξαναβρήκαμε τη δύναμη του βλέμματός μας. Αναγκάζεται κάποιος να επαναπροσδιορίσει τα εκφραστικά του μέσα. Στην παράσταση της Μίεζας λειτούργησε πολύ η κοντινή απόσταση ανάμεσα σ’ εμάς και στους θεατές, αλλά και το τοπίο, που δημιούργησε ένα φορτίο συγκίνησης για όλους μας.
Θεωρείτε ότι με τα έκτακτα μέτρα που ελήφθησαν για τα θέατρα, λόγω κορωνοϊού, νοθεύεται η εμπειρία τού θεατή;
Τα έκτακτα μέτρα είναι απαραίτητα και φαίνεται πως δεν θα απαλλαγούμε πολύ γρήγορα από αυτά. Νομίζω πάντως ότι ο θεατής προσεγγίζει τις παραστάσεις με άλλο μάτι, με άλλο αίσθημα. Όλοι νιώσαμε κάτω από αυτές τις συνθήκες ότι είμαστε ένα ταπεινό κομμάτι ενός σπάνιου και μεγαλειώδους σύμπαντος. Αυτό το αίσθημα, το ότι δεν μπορούμε να τα ελέγξουμε όλα, είναι πρωτόγνωρο. Πιστεύω ότι οι θεατές αφήνουν τον εαυτό τους να εμπλακεί περισσότερο τώρα σε μια παράσταση που επιλέγουν να δουν – και ειδικά όταν πρόκειται για τέτοια έργα, που έχουν να κάνουν με μεγαλειώδη νοήματα.
«ΟΙ ‘ΤΡΩΑΔΕΣ’ ΣΙΓΟΥΡΑ ΕΧΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΜΕ ΝΟΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΜΕ ΚΑΤΙ ΑΠΟΛΥΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΡΑΓΜΑ ΠΟΥ ΒΛΕΠΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕΤΕΩΡΕΣ. ΚΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΛΕΕΙ ΠΟΛΥ ΣΥΧΝΑ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ: ‘ΣΕ ΕΝΑ ΣΥΜΠΑΝ, ΟΠΟΥ ΔΕΝ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΟΥΣ ΑΝΗΚΕΙ ΤΙΠΟΤΑ’».
Πόσο επίκαιρες είναι οι «Τρωάδες»; Θεωρείτε ότι το κοινό βλέπει στο έργο στοιχεία τής καθημερινότητας; Όπως, για παράδειγμα, τους πρόσφυγες;
Είναι σαφές ότι κάποιος ταυτίζει πολύ συχνά το έργο αυτό με τους πρόσφυγες, αλλά οι ταυτίσεις δεν σταματούν εκεί. Είναι και χώρες και άνθρωποι που έχουν υποστεί καταστροφές, όπως η πρόσφατη στη Βηρυτό. Όταν βλέπαμε εκείνες τις εικόνες, κάτι μας θύμιζαν. Ο θεατής μπορεί επίσης να συνδεθεί με το έργο εξαιτίας μιας προσωπικής του συντριβής.
Οι «Τρωάδες» σίγουρα έχουν να κάνουν με νοήματα οικουμενικά, αλλά και με κάτι απόλυτα προσωπικό. Το πρώτο πράγμα που βλέπει κάποιος είναι αυτές τις γυναίκες μετέωρες. Και αυτό που λέει πολύ συχνά ο Γιάννης Παρασκευόπουλος: «Σε ένα σύμπαν, όπου δεν ανήκουν σε κανέναν και δεν τους ανήκει τίποτα». Σίγουρα θυμίζει πολλούς από τους ανθρώπους αυτούς, που μπαίνουν σε μια βάρκα και διασχίζουν ένα πέλαγος, για να φτάσουν στο άγνωστο με ρίσκο τη ζωή τους. Οι «Τρωάδες» είναι, κατ’ αρχήν, μια διαμαρτυρία κατά της αυθαιρεσίας των νικητών απέναντι στους ηττημένους, κατά της τυραννίας, κατά της ανθρώπινης σκληρότητας, κατά της ασφυκτικής πίεσης ενός κόσμου που μας περιβάλλει και που τις περισσότερες φορές δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να τον αλλάξουμε. Είναι τόσο πολλά τα νοήματα αυτού του έργου, που οι αναφορές που κάνει ο θεατής είναι πολλές και διαφορετικές. Στην παράστασή μας, οι γυναίκες αυτές, αλλά οι και άνδρες δεν ανήκουν κάπου. Για τα πρόσωπα του έργου στην παράσταση καταργείται ο χρόνος. Είναι σαν να μην υπάρχει παρελθόν ούτε μέλλον. Αποθεώνεται το παρόν.
Και μία από αυτές τις γυναίκες είναι η Εκάβη, την οποία υποδύεστε, προφανώς στη χειρότερη στιγμή τής ζωής της. Πόσο απαιτητικός είναι ο ρόλος αυτής της συντετριμμένης γυναίκας, που έχει χάσει τα πάντα;
Ήταν και είναι απαιτητικός και με γέμισε με φόβο και ευθύνη. Είχα πάρα πολλά χρόνια να κάνω αρχαία τραγωδία και δεν ήξερα πώς θα ανταποκριθώ. Και είναι κι ένα μεγάλο «ευχαριστώ» προς τον Γιάννη Παρασκευόπουλο, που με εμπιστεύθηκε για κάτι στο οποίο και εγώ δυσκολευόμουν να δω τον εαυτό μου. Θα έλεγα πως δεν ήμουν ακριβώς κι ένα type cast…
Η Εκάβη είναι μια ηρωίδα σε απόλυτη συντριβή – σωματική, πνευματική και ψυχική. Βλέπουμε κατά τη διάρκεια του έργου να της απαγγέλλονται μία μία οι συμφορές. Από την άλλη, είναι μια ηρωίδα που έχει την ευγένεια και το κύρος μιας βασίλισσας, αλλά παράλληλα έχει και το πάθος μιας γυναίκας που κατακλύζεται από την οδύνη. Η Εκάβη έχει έναν δημόσιο και έναν προσωπικό λόγο. Με απασχόλησε πολύ ο χρόνος τής Εκάβης – η αίσθηση του χρόνου που μεταβάλλεται διαρκώς. Αυτό το πρόσωπο ενώνει στη διάρκεια του έργου όλες τις σκηνές. Είναι σαν να διηγείται μιαν ιστορία. Στην παράστασή μας, η διήγηση αυτή μοιράζεται σε όλους, όλοι μας διηγούμαστε την ιστορία.
Πολύ συχνά σκεφτόμασταν μια κουβέντα της Αρβελέρ, που λέει: «Θέλω να πάρω ένα ρούχο παλιό που πολύ το αγαπάω και να αρχίσω να το μπαλώνω – και αυτό είναι η ιστορία του τόπου που υποτίθεται ότι ξέρω». Υπάρχει μια φράση τής Εκάβης, που λέει: «Θέλω να πω για την ευτυχία μου πρώτα, για να δείξω το μέγεθος της πτώσης μου». Ήταν η φράση που μου άνοιξε τον δρόμο, για να πλησιάσω αυτό το πρόσωπο, που τα είχε όλα και δεν έχει τίποτα. Από την άλλη, όλα αυτά είναι πάντα σε μιαν εξέλιξη, μια διαδικασία που ποτέ δεν τελειώνει, όσες παραστάσεις κι αν κάνεις.
Ένα άλλο στοιχείο που με απασχόλησε ήταν ο «χρόνος». Άλλοτε έχει την αίσθηση ότι βρίσκεται στο παρελθόν και άλλοτε στο παρόν. Λέει κάπου αλλού τη φράση: «Αλίμονο που τα μάτια μου βλέπουν ακόμη». Επειδή, λόγω απόστασης, δεν μπορούσαμε να έχουμε επαφή, υπήρχαν στιγμές που αισθανόμουν ότι αυτή η γυναίκα βλέπει και άλλοτε ότι αρνείται να δει. Και το μόνο που της μένει για να εκφραστεί είναι η φωνή, ο λόγος. Αλλά ο λόγος προέρχεται από αυτά που ακούει. Ακούμπησα πρωτίστως σ’ αυτά που ακούει η Εκάβη και δευτερευόντως σε εκείνα που λέει. Ό,τι προερχόταν από εμένα ήταν απόλυτα συνδεδεμένο –ή, έστω, προσπαθούσα να είναι απόλυτα συνδεδεμένο– με τους υπόλοιπους συναδέλφους μου στη σκηνή. Δεν ένιωθα ποτέ μόνη μου. Ήξερα πως θα ζητήσω ένα βλέμμα και ήξερα πως θα βρω ανταπόκριση. Οπότε, δεν φοβήθηκα να εκτεθώ, δεν σκέφτηκα πώς θα με κρίνουν. Κάπως έτσι ανέλαβα την ευθύνη αυτού του ρόλου.
Οι «Τρωάδες» θα ολοκληρώσουν σύντομα την πορεία τους. Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Ξέρουμε ότι οι παραστάσεις είναι πολύ λίγες και η δουλειά που έχουμε κάνει πολύ μεγάλη. Νιώθω όμως ότι είμαστε μπροστά σ’ ένα ταξίδι που δεν έχει τελειώσει. Και το εύχομαι, ξέροντας πόσο δύσκολη είναι αυτή η συγκυρία. Νομίζω πως όλοι μας συνεχίζουμε να ονειρευόμαστε τις «Τρωάδες» σε μια πορεία που θα συνεχιστεί. Προς το παρόν, δεν έχω άλλα σχέδια.
Πώς βλέπετε την κατάσταση στο θέατρο; Μπαίνουμε σε έναν δύσκολο χειμώνα…
Δεν θα πάψουμε να παίζουμε θέατρο. Και δεν πιστεύω ότι θα σταματήσει και ο κόσμος να έρχεται στο θέατρο. Αυτό το είδα και τώρα που, κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, οι άνθρωποι ήρθαν – και μάλιστα με μεγαλύτερη ανάγκη να ακούσουν έναν τέτοιο λόγο. Είναι μια δράση που δεν θα σταματήσει, ποτέ. Θα είναι πάντοτε εκεί αυτή η συνάντηση. Σίγουρα θα δυσκολέψει τα πράγματα, σίγουρα οι θεατές θα είναι λιγότεροι, ειδικά ενόψει ενός δύσκολου χειμώνα –θα μπούμε και σε εσωτερικούς χώρους–, αλλά δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι θα φοβηθούν και θα απομακρυνθούν από το θέατρο. Νομίζω ότι θα είναι ένα διάστημα που οι άνθρωποι θα προσπαθήσουν να αναζητήσουν τέτοιες συναντήσεις.
