-
Ποια είναι η μέχρι στιγμής εμπειρία σας από τη διαδικασία αξιολόγησης;
Συνολικά, εξαιρετική εμπειρία. Βοήθησε στη βαθύτερη κατανόηση κρίσιμων εννοιών της IUCN, ειδικά σε όρους που χρησιμοποιούνται με διαφορετικό τρόπο στην κλασσική Βιολογία/Βιογεωγραφία. Σε πολλές λεπτομέρειες που είχαν διαφύγει κατά την απλή ανάγνωση των κανονισμών της IUCN δόθηκε η ευκαιρία να ξεκαθαριστούν στη ζωντανή αξιολόγηση. Επίσης, η διαδικασία αξιολόγησης, φέρνοντας τον ερευνητή σε θέση υπεράσπισης των απόψεών του, έδρασε όπως δρα και ένα ζωντανό εργαστήριο με απτά παραδείγματα, σε σχέση με την απλή/απρόσωπη διάλεξη ή ανάγνωση ύλης.
-
Σε τι έχει συνεισφέρει η συνεργασία με τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN); Πώς έχετε ωφεληθεί από τη συνεργασία;
Μιλώντας ως συστηματικός εντομολόγος, συνολικά κρίνω άκρως θετική την εμπειρία της συνεργασίας μου με την IUCN: ο μεν φορέας (IUCN) ωφελείται με τις προσθήκες μεγάλου αριθμού ειδών στους καταλόγους του (ειδικά η περίπτωση του Ελληνικού Κόκκινου Καταλόγου αφορά σε χιλιάδες είδη), ο δε ερευνητής έχει την ευκαιρία να «φιλοσοφήσει» στη Βιολογία Διατήρησης (Conservation Biology) των ειδών με τα οποία εργάζεται δεκάδες χρόνια, σε πολλές περιπτώσεις.
Οι συστηματικοί εντομολόγοι συνήθως διακατέχονται από τεράστιο όγκο ταξινομικής έρευνας (η έρευνά τους συχνά αφορά σε δεκάδες ή εκατοντάδες είδη), αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια για ερωτήματα διατήρησης. Οι φόρμες συμπλήρωσης των διαφόρων στοιχείων για τα είδη της IUCN (βιότοποι, πληθυσμιακά status των ειδών, γενικοί και ειδικοί κίνδυνοι κτλ.) βοηθούν πολύ στην ταξινόμηση των παραγόντων που θα κατατάξουν τα είδη στις αντίστοιχες κατηγορίες κινδύνου, κάτι που δεν συμβαίνει αυτόματα ούτε συχνά στη ρουτίνα της ταξινομικής έρευνας. Δρομολογούν, κατευθύνουν και, κυρίως, ιεραρχούν τη σκέψη του ερευνητή προς τις αντίστοιχες ελλείψεις και προτάσεις για την «επόμενη μέρα» στην έρευνά του.
-
Σε τι κατάσταση βρίσκονται τα είδη που αξιολογήσατε;
Στην περίπτωση των εντόμων, είχα παραδείγματα από όλες τις καταστάσεις: από είδη με Ελλιπή Δεδομένα (DD) μέχρι Κρισίμως Κινδυνεύοντα (CR) ή ακόμη και Εξαφανισμένα (EX) είδη.
-
Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που τα απειλούν;
Συνήθεις παράγοντες απειλής για τα έντομα είναι οι μεγάλες αλλαγές στη φυσιογνωμία των βιοτόπων τους (habitat shifting & alterations). Τέτοιες αλλαγές μπορεί να προκληθούν με την έναρξη καλλιεργειών ευρείας κλίμακας σε φρυγανικούς βιοτόπους, θαμνώνες ή υγροτόπους (ανθρωπογενές αίτιο), μετά από αστικοποίηση φυσικών βιοτόπων (ανθρωπογενές αίτιο), με ξηρασία ή πλημμυρικά φαινόμενα (είτε με φυσικές είτε με ανθρωπογενείς αιτίες). Αντίστοιχα, άμεσος παράγοντας απειλής για είδη εντόμων είναι η εκτεταμένη χρήση εντομοκτόνων και παρασιτοκτόνων (ανθρωπογενές αίτιο).
-
Ποια η σημασία των εντόμων για τη βιοποικιλότητα;
Και πάλι, για την περίπτωση των εντόμων έχουμε παραδείγματα από απειράριθμες καταστάσεις: τα επικονιαστικά έντομα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της βιολογίας πολλών φυτικών ειδών σε ένα οικοσύστημα (μεταφέροντας γύρη), συνεισφέροντας παράλληλα στη συνολική βιοποικιλότητα της χλωρίδας σε μια περιοχή. Τα πτωματοφάγα ή όσα τρέφονται με φυτική σηπόμενη ύλη αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της βιολογίας των εδαφών και της ανακύκλωσης της οργανικής ύλης μέσα σ’ αυτά.
Τα κοπροφάγα συνεισφέρουν στην απομάκρυνση/διευθέτηση των ζωικών απεκκριμάτων κοκ. Γενικότερα, τα είδη των εντόμων είναι τόσο πολλά και με τόσο διαφορετικούς ρόλους που χρειάζονται πολλές εκατοντάδες σελίδες για τη σημασία τους. Όποια κατηγορία και να λείψει, οδηγούμαστε σε κατάπτωση μεγάλου μέρους στα οικοσυστήματα που συμμετέχουν. Η κατάρρευση των επικονιαστών, π.χ. (τεράστιος αριθμός υμενοπτέρων και διπτέρων εντόμων, κυρίως), θα οδηγήσει σε μία από τις καταστροφικότερες αλλαγές στα σημερινά οικοσυστήματα (θα σημάνει την κατάρρευση πολλών φυτικών ειδών, αντίστοιχα) μια και τα επικονιαστικά έντομα έχουν στενή εξελικτική σχέση (εξάρτησης) με εκατοντάδες φυτικά είδη, που πάει πίσω στο παρελθόν τουλάχιστον για 150 εκατομμύρια χρόνια.
-
Ποια είναι η σημασία της επικαιροποίησης του Κόκκινου Καταλόγου;
Ακόμη κι αν δεν υπάρχουν νέοι, άμεσοι παράγοντες κινδύνου για τα είδη αυτά καθεαυτά (π.χ., εντομοκτόνα), οι βιότοποι των ειδών δεν παραμένουν αναλλοίωτοι στην πάροδο του χρόνου: αντιθέτως, αλλάζουν είτε με φυσικές διαδικασίες είτε ανθρωπογενώς – και, μαζί τους, αλλάζουν και τα καθεστώτα κινδύνων για τα είδη.
Εύλογο είναι οι AOO και EOO των αξιολογηθέντων ειδών στη δεκαετία, π.χ., του 2010 να έχουν αλλάξει κατά πολύ το 2030, με αποτέλεσμα το καθεστώς κινδύνου της πρώτης αξιολόγησης να είναι ενδεχομένως διαφορετικό σήμερα. Υπάρχουν δεκάδες παραδείγματα ειδών εντόμων των οποίων η «Τυπική Τοποθεσία/LocusTypicus» απ’ όπου πρωτοπεριγράφηκαν, δεν υφίσταται πλέον, λόγω αστικοποίησης της περιοχής (ειδικά στις νησιωτικές περιοχές της Ελλάδας και όπου αλλού υπήρξε ραγδαία τουριστική ανάπτυξη κατά τα τελευταία 20-30 χρόνια).
