Στην κεντρική φωτογραφία: στιγμιότυπο από τη ζωή στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας. Τα παιδιά φοιτούσαν σε μεικτά σχολεία. Οι φιλίες που δημιουργήθηκαν τα συντρόφευσαν σε όλη τους τη ζωή (ιδιωτική συλλογή).
Την ιστορία των ελλήνων πολιτικών προσφύγων στη Λειψία και τη Σαξονία, όπως τη διηγήθηκαν οι ίδιοι και οι απόγονοί τους, αποτυπώνει η έκθεση «Ανάμεσα σε πατρίδα και ξενιτειά», που εγκαινιάστηκε στο Ινστιτούτο Γκαίτε στη Θεσσαλονίκη (λεωφόρος Βασιλίσσης Όλγας 66, Τ. 231 088 9610). Μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, το 1949, περίπου 1.300 πρόσφυγες έφτασαν στη σοβιετική ζώνη κατοχής και αργότερα στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας – οι περισσότεροι από αυτούς, παιδιά και νέοι. Σε αυτήν την έκθεση έχουν τον πρώτο λόγο και αφηγούνται τις ιστορίες τους.
«Παρότι δεν ξέραμε πού θα καταλήξουμε, κυριάρχησε η ελπίδα ότι σύντομα θα μπορούσαμε να ζήσουμε μιαν ασφαλή ζωή. Και μόνον η προοπτική να μη χρειάζεται πλέον να πεινάω έκανε τον επικείμενο χωρισμό από την οικογένειά μου ευκολότερο» αναφέρει η Θεοδώρα Αφεντουλίδου στη μαρτυρία της, που φιλοξενείται στην έκθεση.
Μια διαφορετική οπτική δίνει ο γιος προσφύγων Άρης Καλαϊτζής: «Παρατήρησα μεγάλη θλίψη στη μητέρα μου, επειδή δεν μπορούσε να καταλάβει ότι η μητέρα της την έστειλε στο εξωτερικό. Αυτό την ενοχλούσε μέχρι τον θάνατό της, αυτό με ενοχλεί κι εμένα»
Μαρτυρίες και ντοκουμέντα
Η έκθεση παρουσιάζει φωτογραφίες και κείμενα, ενώ συνοδεύεται από ένα κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ της Σουζάνε Γκρουτζ και του Κώστα Κηπουρού και έναν κατάλογο. Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, στην Κέρκυρα, το οποίο είναι ένας από τους εταίρους του έργου, έχει ψηφιοποιήσει την έκθεση (εδώ: https://history.ionio.gr/hdnt/exhibition/gr/) και έχει αναπτύξει συνοδευτικό εκπαιδευτικό υλικό για την αξιοποίησή της στη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας της Γ’ λυκείου (ή μικρότερων τάξεων, εφόσον τροποποιηθεί κατάλληλα).
Στον χαιρετισμό της στα εγκαίνια, η γενική πρόξενος της Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη, Μόνικα Φρανκ, επισήμανε ότι υπάρχουν πάρα πολλές ενδιαφέρουσες πτυχές στην ιστορία των ελλήνων πολιτικών προσφύγων στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, οι οποίες ακόμη είναι σε μεγάλο βαθμό σχετικώς άγνωστες. Εξέφρασε, δε, την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι έγινε αίτηση στο Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον για τη χρηματοδότηση του έργου, χαρακτηρίζοντας «αξιοσημείωτο» το γεγονός ότι τα παιδιά έγιναν δεκτά στη νεοϊδρυθείσα, τότε, Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, όπου, όπως είπε, «οι εθνικοσοσιαλιστές είχαν αφήσει πίσω τους μόνο συντρίμμια και στάχτες». Όπως υποστήριξε, η επίσημη εξήγηση που δόθηκε τότε από το καθεστώς ήταν ότι η υποδοχή των παιδιών ήταν μια πράξη αλληλεγγύης και αποτελούσε, ουσιαστικά, μια επανόρθωση του κακού που είχαν πράξει οι Γερμανοί στον πόλεμο.
Σύμφωνα με την κυρία Φρανκ, η διαμονή των παιδιών και των νέων διήρκεσε πολύ περισσότερο απ’ ό,τι είχε σχεδιαστεί αρχικώς, επειδή μετά στην Ελλάδα ήρθε η χούντα, οπότε ήταν αδύνατο να γυρίσουν. Ουσιαστικά, οι πρόσφυγες ήταν απάτριδες – δεν είχαν διαβατήρια και δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν μέχρι το 1974.
«Πρωτοποριακό» χαρακτήρισε το έργο ο καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου Κωνσταντίνος Αγγελάκος, επισημαίνοντας ότι για πρώτη φορά οι πολιτικοί πρόσφυγες ζωντανεύουν, μέσα από τις μαρτυρίες τους, την ιστορική τους πορεία.
Για ένα «εγχείρημα με στόχο τη διατήρηση της μνήμης» έκανε λόγο η συντονίστρια του προγράμματος, Κάρλα Μανωλοπούλου, προσθέτοντας ότι πρόκειται για την τελευταία, ίσως, ευκαιρία, λόγω της ηλικίας τους, να μάθει κάποιος κάτι από τους πρόσφυγες.
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε η διευθύντρια του Ινστιτούτου Γκαίτε στη Θεσσαλονίκη, Μπεάτε Κέλερ.
Η έκθεση θα διαρκέσει ώς τις 8 Νοεμβρίου και είναι επισκέψιμη ΔΕ-ΠΑ από τις 10:00 ώς τις 20:00. Το έργο υποστηρίχθηκε με πόρους του ομοσπονδιακού υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας/Ελληνογερμανικό Ταμείο για το Μέλλον. Εταίροι είναι o γερμανοελληνικός σύλλογος Griechenhaus Leipzig e.V. και το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, στην Κέρκυρα.
