Η Μεγάλη Σαρακοστή αποτελεί μια ευκαιρία για αποτοξίνωση, καθώς έπεται των Χριστουγέννων, όταν οι περισσότεροι έχουν επιβαρύνει τον εαυτό τους με περιττά κιλά αλλά και με μιαν αίσθηση δυσφορίας από τις μεγάλες ποσότητες κορεσμένου ζωικού λίπους που κατανάλωσαν. Η νηστεία που ακολουθούν πολλοί Έλληνες, εφαρμόζοντας πιστά τις ορθόδοξες χριστιανικές παραδόσεις, αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για μια περιοδική αποχή από τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Τα οφέλη είναι πάρα πολλά, από τη στιγμή ωστόσο που αυτή η αποχή από την κατανάλωση προϊόντων κρέατος και άλλης ζωικής προέλευσης δώσει τη θέση της σε μιαν ισορροπημένη διατροφή, στο πλαίσιο της οποίας θα λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.

Με τον τρόπο αυτόν, η νηστεία μπορεί να αποτελέσει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για αποτοξίνωση του οργανισμού, αρκεί να γίνεται με σωστά βήματα, για να μην προκύψουν ζητήματα υγείας.

Η μειωμένη πρόσληψη πρωτεΐνης δεν επηρεάζει το ισοζύγιο αζώτου του οργανισμού, ειδικά όταν γίνεται για μικρό χρονικό διάστημα. Η μη κατανάλωση κρέατος σχετίζεται με τη μειωμένη πρόσληψη σιδήρου. Είναι γνωστό πως ο σίδηρος που υπάρχει στο φυτικό βασίλειο έχει χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα (απορροφάται, δηλαδή, σε μικρές ποσότητες), εξαιτίας ορισμένων συστατικών (π.χ., φυτικό οξύ, τανίνες) που υπάρχουν στις τροφές αυτές. Και δεν είναι μόνον ο σίδηρος: επίσης, η βιταμίνη Β12 και το φυλλικό οξύ (δύο βιταμίνες που σχετίζονται με την ανάπτυξη των ερυθροκυττάρων) προσλαμβάνονται και αυτές σε μικρές ποσότητες, επειδή κατά κύριο λόγο βρίσκονται στο ζωικό βασίλειο.

Αποτέλεσμα είναι αυτά τα τρία στοιχεία (σίδηρος, Β12, φυλλικό οξύ) να παρατηρούνται σε χαμηλές συγκεντρώσεις στο αίμα τις περιόδους παρατεταμένης νηστείας. Συμπτώματα δεν εμφανίζονται απαραιτήτως, αν δεν υπάρχει προ νηστείας μειωμένη πρόσληψή τους ή αν δεν έχουμε αυξημένες απώλειες σιδήρου κατά τη διάρκεια της νηστείας (π.χ., λόγω αιμορραγιών, εμμήνου ρύσεως κοκ.). Παράλληλα, θα πρέπει να ενισχύσουμε την πρόσληψη βιταμίνης C, που αυξάνει την απορρόφηση σιδήρου.

Στο διά ταύτα: ειδικότερα οι γυναίκες που νηστεύουν για μεγάλο χρονικό διάστημα (και για να αποφευχθούν η εύκολη κόπωση, οι ζαλάδες και η αδυναμία) θα πρέπει να καταναλώνουν όσπρια και δημητριακά (συνήθως είναι εμπλουτισμένα με σίδηρο), ενώ πολύ καλή πηγή πρόσληψης πολύτιμων θρεπτικών στοιχείων αποτελούν και τα θαλασσινά.

Η νηστεία βοηθά σημαντικά τον ανθρώπινο οργανισμό να βελτιώσει το λιπιδαιμικό προφίλ του. Άτομα που νηστεύουν παρουσιάζουν μειωμένα επίπεδα λιποπρωτεϊνών στο αίμα και χαμηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, ενώ υποσυνείδητα αποκτούν καλές διατροφικές συνήθειες, υιοθετώντας μια διατροφή φτωχή σε κορεσμένα λίπη και χοληστερόλη και πλούσια σε μονοακόρεστα λίπη, φυτικές ίνες και βιταμίνες.

Το μεγάλο διατροφικό πλεονέκτημα της νηστείας, ωστόσο, είναι η αυξημένη κατανάλωση φυτικών ινών: έτσι, ενώ η μέση κατανάλωση φυτικών ινών στις αναπτυγμένες χώρες είναι 12-18 γραμ. ημερησίως με RDA (μέση ημερήσια διαιτητική πρόσληψη) 30 γραμ. την ημέρα, παρατηρείται ότι, λόγω της αυξημένης κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και οσπρίων, αυτή φτάνει ακόμη και τα 30-42 γραμ. την ημέρα την περίοδο της νηστείας. Και είναι γνωστόν ότι οι φυτικές ίνες μειώνουν τα επίπεδα λιπιδίων και γλυκόζης στο αίμα, συμβάλλουν στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας και προφυλάσσουν από ορισμένες μορφές καρκίνου…

Η Σαρακοστή είναι πολύ πλούσια σε αντιοξειδωτικά, αφού χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, δημητριακών και ξηρών καρπών. Έτσι, η νηστεία αποτελεί συνώνυμο της αντιοξειδωτικής δίαιτας, της υγείας και της ευεξίας.

Ας δούμε μαζί ποιες είναι οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες των θρεπτικά κορυφαίων τροφίμων, που καταναλώνονται στη διάρκεια της νηστείας:

Τα θαλασσινά περιέχουν αρκετές βιταμίνες και μέταλλα (κυρίως βιταμίνη Β12 και σελήνιο), ενώ αποτελούν πηγή ω-3 λιπαρών οξέων, τα οποία έχουν αντιφλεγμονώδη δράση και συντελούν στη γενικότερη υγεία. Επιπλέον, περιέχουν αρκετή ποσότητα πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας, όπως η πρωτεΐνη του κρέατος. Για παράδειγμα, θαλασσινά όπως τα κυδώνια διαθέτουν στη σύνθεσή τους μεγαλύτερη ποσότητα πρωτεΐνης από αυτήν του κρέατος: και, παρότι περιέχουν αρκετή χοληστερόλη, δεν ανεβάζουν τα επίπεδα χοληστερόλης του αίματος, επειδή, όπως έχουν καταδείξει έρευνες, η χοληστερόλη της τροφής δεν επηρεάζει τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα τόσο όσο τα κορεσμένα λιπαρά οξέα που περιέχονται στα τρόφιμα.

Κατά τα λοιπά, πολλά από τα θαλασσινά που καταναλώνουμε σε περιόδους νηστείας είναι πλούσια σε ψευδάργυρο, με μερικά από αυτά (όπως τα στρείδια) να διαθέτουν ποσότητες μεγαλύτερες από ό,τι το κρέας ή τα ψάρια.

Το σουσάμι και τα παράγωγά του (όπως το ταχίνι και ο χαλβάς), που καταναλώνονται κατά κόρον την περίοδο της νηστείας, είναι πλούσια σε βιταμίνες τού συμπλέγματος Β, βιταμίνη Ε, ασβέστιο, φώσφορο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο, σελήνιο και αντιοξειδωτικές ουσίες.

Οι ξηροί καρποί (αμύγδαλα, καρύδια, πεκάν, φιστίκια, κάσιους, φουντούκια αλλά και πολλοί άλλοι) είναι πλούσιοι σε πολυακόρεστα και μονοακόρεστα λιπαρά, βιταμίνη Ε, φυτικές ίνες και φυτοστερόλες αλλά και πρωτεΐνες. Παράλληλα, αποτελούν πολύ καλή πηγή ασβεστίου (ιδιαίτερα τα αμύγδαλα, ένα φλιτζάνι από τα οποία μας δίνει τόσο ασβέστιο όσο και ένα μικρό κομμάτι φέτας, ενώ θεωρούνται εξαιρετικά αποτελεσματικά και στην αντιμετώπιση της χοληστερόλης). Την ίδια στιγμή, κάποιοι άλλοι καρποί (όπως το βραζιλιάνικο φιστίκι και τα μακαντάμια) αποτελούν άριστη πηγή πρωτεϊνών και σεληνίου, που έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Τα αποξηραμένα φρούτα: πρόκειται για τις σταφίδες, τα αποξηραμένα δαμάσκηνα, τα σύκα, τα βερίκοκα, τα κράμπερι κοκ. Είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές βιταμίνες, όπως η E και η C, καθώς και σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία (όπως ο σίδηρος, ο χαλκός, το σελήνιο και το κάλιο).

Την ιδιαίτερη προσοχή των επιστημόνων, όμως, έχουν τραβήξει τα βιοενεργά αντιοξειδωτικά συστατικά που περιέχονται στα αποξηραμένα φρούτα (φλαβονοειδή και καροτενοειδή): ειδικότερα τα κράμπερι αποτελούν πολύ καλή πηγή βιταμινών C, Κ και Ε, μαγγανίου και φυτικών ινών και –το πιο σημαντικό– περιέχουν ισχυρές αντιοξειδωτικές ενώσεις, οι οποίες στο σύνολό τους διαθέτουν αντιοξειδωτική δράση από δύο έως πέντε φορές ισχυρότερη από εκείνη των βιταμινών C και Ε. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι αποτρέπουν τις βλάβες που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες (δηλαδή, τα επιβλαβή μόρια οξυγόνου που παράγονται στο ανθρώπινο σώμα), οι οποίες ενοχοποιούνται για καρκίνο, καρδιακές παθήσεις και μια σειρά άλλων σοβαρών προβλημάτων.

Συγκεκριμένα λαχανικά, που χρησιμοποιούνται στις ιδιαίτερα δημοφιλείς την περίοδο αυτή πίτες: για παράδειγμα, οι αγκινάρες (ενδεικτικά αναφέρεται ότι μία μέτρια αγκινάρα καλύπτει περισσότερο από το 10% των ημερήσιων αναγκών μας σε βιταμίνη C, ενώ φημίζονται και για την περιεκτικότητά τους σε αντιοξειδωτικά στοιχεία) αλλά και οι τσουκνίδες (επιστημονικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τα σημαντικά οφέλη τους στην υγεία, χάρη στην αντιοξειδωτική και αναλγητική δράση τους). Άλλα χόρτα που αποτελούν καλή πηγή αντιοξειδωτικών (και καταναλώνονται είτε σε μορφή σαλάτας είτε σε πίτες) είναι τα ραδίκια ,οι βρούβες, τα σέσκουλα, η ζοχιά και τα αντίδια.

Αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι όλα τα συμπεράσματα μακροχρόνιων μελετών (που έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά διεθνούς κύρους) αναφέρουν διαιτητικές οδηγίες, οι οποίες συμπίπτουν με εκείνες που διδάσκει εδώ και αιώνες η ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία, μέσα από τις νηστείες που καλεί να διατελέσουν οι πιστοί.