Γράφει η Ντέπυ Χιωτοπούλου*
Έξι εκατομμύρια δύτες σε όλο τον κόσμο επικεντρώνονται στον καταδυτικό τουρισμό, ενώ 25 εκατομμύρια ενδιαφέρονται για την εξερεύνηση του βυθού με μάσκα και αναπνευστήρα – το λεγόμενο «snorkeling». Η μέση ηλικία τού κοινού που αναζητά αυτόν τον νέο εναλλακτικό τουρισμό υπολογίζεται μεταξύ 33 και 55 ετών, το δε όφελος από τη συγκεκριμένη, ποιοτική μορφή τουρισμού ανέρχεται σε 1,5 δισ. ευρώ, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σε ό,τι αφορά τον καταδυτικό τουρισμό στη χώρα μας, δραστηριοποιούνται περίπου 280 καταδυτικά κέντρα με περισσότερες από τριακόσιες βάσεις πανελλαδικά, απασχολώντας πάνω από 2.000 εργαζόμενους.
Η ελληνική θάλασσα, ένα απέραντο μουσείο
Με στόχο την ανάδειξη της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και του καταδυτικού και θαλάσσιου τουρισμού πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες διαδικτυακά το 2ο διεθνές συνέδριο «Dive in Blue Growth», που οργανώνει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «MeDryDive», για την προώθηση της προσβασιμότητας σε περιοχές με υποβρύχιους πολιτιστικούς θησαυρούς.
Χαιρετίζοντας την έναρξη των εργασιών τού 2ου διεθνούς συνεδρίου «Dive in Blue Growth», που ξεκίνησε χθες Τετάρτη 12 Μαΐου και θα διαρκέσει έως τις 14 του μήνα, η πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ), Άντζελα Γκερέκου, αναφέρθηκε στη στρατηγική τού ΕΟΤ, που δεν είναι άλλη από την ανάδειξη της Ελλάδας σε διεθνές κέντρο πολιτισμού και βιωσιμότητας: «Η ελληνική γη είναι ένα απέραντο ανοιχτό μουσείο. Αντίστοιχα και η θάλασσά μας» τόνισε η κυρία Γκερέκου, διευκρινίζοντας: «Ασωπός Λακωνίας, Ερμιόνη, Λαυρεωτική, Μεθώνη, Λέρος, Φούρνοι, Ζάκυνθος, Κεφαλονιά, Φαλάσαρνα είναι μερικά μόνον από τα πολλά σημεία στις ελληνικές θάλασσες. Και φυσικά το καταδυτικό πάρκο των Σποράδων, ένα έργο-πρότυπο, καθώς για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα καταδυτικό πάρκο είναι προσβάσιμο σε όλο το κοινό, μέσω των τεχνολογιών MeDryDive».
91 ναυάγια πλοίων και αεροπλάνων
Οι προοπτικές ανάπτυξης και δυναμικής που παρουσιάζει ο καταδυτικός τουρισμός ανά τον κόσμο και τα πολλαπλά οφέλη σε τοπικό επίπεδο, με τα φυσικά χαρακτηριστικά (υποδομές, εγκαταστάσεις διαμονής και διατροφής, αξιοθέατα κτλ.), τα βιωματικά (ψυχαγωγία, ασφάλεια, τοπικές εκδηλώσεις κοκ.), αλλά και τα συναισθηματικά χαρακτηριστικά (ατμόσφαιρα, φιλοξενία, πολιτιστικοί πόροι κ.ά.), ανάβουν το «πράσινο φως» για την απελευθέρωση οργανωμένων και καθοδηγούμενων καταδύσεων σε ναυάγια πλοίων και αεροπλάνων στη χώρα μας.
Σύμφωνα με πρόσφατη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων τού υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ), οι οργανωμένες και καθοδηγούμενες καταδύσεις σε 91 ναυάγια πλοίων και αεροπλάνων θα αποδοθούν στην καταδυτική κοινότητα για καταδύσεις αναψυχής. Η αρχή έγινε τον περασμένο Αύγουστο, με τα εγκαίνια του υποθαλάσσιου μουσείου στη νησίδα Περιστέρα τής Αλοννήσου – και η διεθνής προβολή, την οποία προσέλκυσε, αποτελεί απόδειξη του έντονου διεθνούς ενδιαφέροντος που έχει αναπτυχθεί για τον καταδυτικό τουρισμό και τις προοπτικές που αυτός ανοίγει.
Σύμφωνα με την εισήγηση της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, τα 91 ναυάγια πλοίων και αεροπλάνων αποτελούν την πρώτη ομάδα ναυαγίων, τα οποία θα αποδοθούν στην καταδυτική κοινότητα για καταδύσεις αναψυχής, με συγκεκριμένους όρους. Τα επιλεγμένα από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων ναυάγια ανήκουν σε μεταλλικά πλοία και αεροσκάφη, τα οποία βυθίστηκαν από το 1868 ώς και το 1970 (τα περισσότερα από την περίοδο του Β’ παγκοσμίου πολέμου) και βρίσκονται σε βάθη που κυμαίνονται από 10 έως και 120 μέτρα.
Στο ναυάγιο της Περιστέρας Αλοννήσου
Η Περιστέρα, ένα νησάκι στις Βόρειες Σποράδες, κοντά στην Αλόννησο, καλυμμένο από μεσογειακή, χαμηλή μακκία βλάστηση, έχει στραμμένα πάνω της τα φώτα τής δημοσιότητας σε ό,τι αφορά το εξαιρετικής σημασίας αρχαίο ναυάγιο, το οποίο ανακαλύφθηκε μετά από υποβρύχιες έρευνες. Εκτός όμως από το αρχαίο ναυάγιο, αποτελεί ένα από τα καταφύγια της φώκιας Μονάχους Μονάχους.
Σε αυτό, λοιπόν, το νησάκι, στον βυθό του, βρίσκεται το εντυπωσιακό αρχαίο ναυάγιο, το οποίο αποτελεί το πρώτο υποθαλάσσιο μουσείο τής χώρας μας. Το ναυάγιο βρισκόταν στα βόρεια του κόλπου των Κοκκαλιών, κοντά στη δυτική βραχώδη ακτή τής Περιστέρας. Εντοπίστηκε από τον ψαρά και κάτοικο του νησιού Δημήτρη Μαυρίκη και επισημάνθηκε στην Εφορεία Υποβρύχιων Αρχαιοτήτων (EUA) το 1985. Το ναυάγιο ανασκάφηκε από τη δρα. Ελπίδα Χατζηδάκη, αρχαιολόγο και προϊσταμένη τής Εφορείας, κατά τα έτη 1992-1993, 1999 και 2000-2001.
Το ναυάγιο βρίσκεται σε μέγιστο βάθος 30-32 μέτρων. Η ορατότητα είναι συχνά καθαρή και είναι ορατό από τα λίγα μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νερού. Ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και τα ρεύματα, η ορατότητα μπορεί να μειωθεί.
Τι θαυμάζει ο δύτης κατά την ενάλια περιήγησή του στο συγκεκριμένο σημείο; Το εμπορικό πλοίο που βυθίστηκε κοντά στην Περιστέρα ήταν φορτωμένο με χιλιάδες αμφορείς από τη Μένδη (αρχαία πόλη τής Χαλκιδικής) και την Πεπάρηθο (σημερινή Σκόπελο), περιοχές γνωστές στην αρχαιότητα για το κρασί τους. Ο σωρός των αμφορέων, που εκτείνεται σε μήκος 25 μέτρων, δίνει μιαν αίσθηση του περιγράμματος και των διαστάσεων του εμπορικού πλοίου: είναι ένα από τα μεγαλύτερα γνωστά τής κλασικής αρχαιότητας, εκτιμάται ότι θα μπορούσε να μεταφέρει περίπου 4.000 αμφορείς και είχε μετατόπιση 120 τόνων. Το εντυπωσιακό ναυάγιο απέδειξε ότι μεγάλα εμπορικά πλοία (άνω των 100 τόνων) ταξίδευαν στη Μεσόγειο ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. Σε συνδυασμό, δε, με τα υπόλοιπα αρχαιολογικά ευρήματα, αποδεικνύει ότι οι Σποράδες βρίσκονται σε ένα αρχαίο σταυροδρόμι πολιτισμών.
Το ναυάγιο είναι πλέον ανοιχτό για δύτες αναψυχής, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να το εξερευνήσουν με την καθοδήγηση έμπειρου και πιστοποιημένου δύτη. Ωστόσο, απαραίτητη προϋπόθεση για τους ενδιαφερόμενους είναι η κατοχή τού δεύτερου διπλώματος κατάδυσης (Advanced Open Water Diver).
Επίσης, στο ενημερωτικό κέντρο που στεγάζεται στο παλαιό σχολείο τού Παλαιού Χωριού Αλοννήσου οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν μιαν εικονική βουτιά στο ναυάγιο της Περιστέρας, να δουν αντίγραφα των αμφορέων τής Περιστέρας και, μέσα από διαδραστικές πλατφόρμες, να απολαύσουν τη θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα, αγγεία και αντικείμενα του ναυαγίου σε τρισδιάστατη απεικόνιση.
Καταδυτικός τουρισμός στην Αλόννησο
Στις Βόρειες Σποράδες, το μοναδικό οικοσύστημα στο μεγαλύτερο φυσικό θαλάσσιο πάρκο τής Μεσογείου εντυπωσιάζει, δημιουργώντας την αίσθηση πως το φυσικό περιβάλλον παραμένει ανέγγιχτο και αναλλοίωτο στο πέρασμα των αιώνων. Ο θαλάσσιος χώρος βρίθει από ναυάγια μεγάλης ιστορικής αξίας τού 4ου και 5ου αιώνα π.Χ., αλλά και από βυζαντινά.
Από το 2011, το θαλάσσιο πάρκο είναι επισκέψιμο από τους φίλους τής κατάδυσης σε 14 σημεία, σύμφωνα με το ΦΕΚ 1741/3.8.2011 «Έγκριση ανα-οριοθέτησης ενάλιου αρχαιολογικού χώρου Βορείων Σποράδων – Αλοννήσου».
Το τουριστικό πρόγραμμα «Dive in the Past»
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου «MeDryDive», στο οποίο συμμετέχει ο ταξιδιωτικός οργανισμός Mazi Travel & Events, σχεδιάστηκε το τουριστικό πρόγραμμα «Dive in the Past», με θεματικές διαδρομές εστιασμένες στον καταδυτικό τουρισμό και στην ενάλια πολιτιστική κληρονομιά. Πρόκειται για ένα τουριστικό πρόγραμμα που, μαζί με τις «Dry-Dive» ψηφιακές εφαρμογές AR και VR που το συνοδεύουν, έχουν ως στόχο την ανάδειξη της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς στην περιοχή τής Μεσογείου καθώς και τη δημιουργία εξατομικευμένων εμπειριών «ξηρής κατάδυσης».
Στο ευρωπαϊκό έργο «MeDryDive», το οποίο συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ (COSME Programme), συμμετέχουν επτά εταίροι από πέντε κράτη: πρόκειται για τον ταξιδιωτικό οργανισμό Mazi Travel & Events και την εταιρεία συμβούλων επιχειρήσεων Atlantis Consulting από την Ελλάδα, το καταδυτικό κέντρο Campi Flegrei και την εταιρεία σχεδιασμού ψηφιακών εφαρμογών 3D Research από την Ιταλία, την εταιρεία ψηφιακών μέσων Novena από την Κροατία, το καταδυτικό κέντρο Budva Diving στο Μαυροβούνιο και τον δήμο Kavaja τής Αλβανίας.
Στόχοι τού έργου είναι:
- Ο προσδιορισμός, η σχεδίαση και η ανάπτυξη ενός νέου τουριστικού προϊόντος σε επιλεγμένες τοποθεσίες ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς τής Μεσογείου.
- Η μελέτη και ο σχεδιασμός υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας για στοχευμένες ομάδες κοινού.
- Ο σχεδιασμός τής στρατηγικής μάρκετινγκ και της βιωσιμότητας του τουριστικού προϊόντος «Dive in the Past», με στόχο την κυκλοφορία του στην αγορά.
- Η υποστήριξη και η προώθηση της δικτύωσης των ενδιαφερόμενων φορέων στη μετάδοση ορθών πρακτικών.
- Η δημιουργία πρωτοκόλλου για την κοινή χρήση και προώθηση των αποτελεσμάτων τού έργου και σε άλλες τοποθεσίες ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς τής Ευρώπης.
- Η ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνικών ομάδων, των οικονομικών παραγόντων και των άμεσα ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με την κοινωνική αξία, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τις ιδιαιτερότητες της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Προορισμοί και πιλοτικές τοποθεσίες
Τέσσερις είναι οι βασικοί προορισμοί τού προγράμματος «Dive in the Past», το οποίο απευθύνεται σε τουρίστες, σε δύτες και μη δύτες, σε λάτρεις τού πολιτισμού και της περιπέτειας. Αυτοί οι τέσσερις βασικοί συνδυασμοί προορισμών είναι οι ακόλουθοι:
- Βόρειο Αιγαίο και Νάπολη.
- Κροατία και Μαυροβούνιο.
- Κροατία και Νάπολη.
- Νάπολη και Μαυροβούνιο.
Οι πιλοτικές τοποθεσίες στη χώρα μας είναι το υποθαλάσσιο μουσείο Αλοννήσου, στη νησίδα Περιστέρα (σ.σ.: τα εγκαίνια του υποθαλάσσιου μουσείου πραγματοποιήθηκαν τον Αύγουστο του 2020), στην Ιταλία το υποθαλάσσιο αρχαιολογικό πάρκο τής Baiae, στα Φλεγραία Πεδία, στην Κροατία το ναυάγιο Gnalić και στο Μαυροβούνιο το ναυάγιο Oreste.
Ψηφιακές εφαρμογές
Η ταξιδιωτική εμπειρία των τουριστών, δυτών και μη, δεν σταματά στις καταδύσεις και στην ενάλια πολιτιστική κληρονομιά. Οι ψηφιακές εφαρμογές «ξηρής κατάδυσης» («dry-dive») υποβοηθούμενης πραγματικότητας (augmented reality) και εικονικής πραγματικότητας (virtual reality), που εντάσσονται στο ευρωπαϊκό έργο «MeDryDive» και συνοδεύουν το τουριστικό προϊόν «Dive in the Past», έχουν ως στόχο τη δημιουργία και την προσφορά στο κοινό εξατομικευμένων CCI εφαρμογών (dry apps, AR apps, serious games, videos) που εμπλουτίζουν την εμπειρία των τουριστών –δυτών και μη– και τονώνουν το ενδιαφέρον τους για τις καταδύσεις και την υποβρύχια κληρονομιά τής Μεσογείου και της Ευρώπης.
Οι εφαρμογές Information & Communication Technology/Cultural Creative Industry (εφαρμογές AR, VR/βίντεο/εκπαιδευτικό παιχνίδι) που χρησιμοποιούνται ως μέσο επικοινωνίας (interface) και διεπαφής για την εξερεύνηση τουριστικών αξιοθέατων και προορισμών, χρησιμεύουν και για την ανάπτυξη νέων τρόπων εξυπηρέτησης επισκεπτών, αφήγησης και gamification.
Στο πλαίσιο αυτό, το «MeDryDive» προσφέρει, μεταξύ άλλων, βίντεο με θέμα τις καταδύσεις στις τέσσερις πιλοτικές τοποθεσίες ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς (Ελλάδα, Ιταλία, Κροατία, Μαυροβούνιο), αλλά και ένα εκπαιδευτικό παιχνίδι συμβατό με κινητά τηλέφωνα Android και iOS, που συνδυάζει την εξερεύνηση σε υπαρκτές τοποθεσίες υποθαλάσσιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Μέσω της AR εφαρμογής και ενός διαδραστικού εντύπου, στατικές φωτογραφίες μετατρέπονται σε προβολές βίντεο από τις υποβρύχιες τοποθεσίες των αρχαίων ναυαγίων και έτσι δίνεται η δυνατότητα για την εξερεύνηση των ναυαγίων και στις τέσσερις πιλοτικές τοποθεσίες ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Τέλος, μέσω της εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας VR και με τη χρήση ειδικής μάσκας/γυαλιών εμπλουτίζεται η τουριστική εμπειρία, ταξιδεύοντας νοερά, μέσω τρισδιάστατης εικόνας, στις υποθαλάσσιες τοποθεσίες.
* Η κυρία Ντέπυ Χιωτοπούλου είναι δημοσιογράφος τού τουριστικού-ταξιδιωτικού ρεπορτάζ (debbiestravel.gr).
