«Αυτός δεν είναι ο συνηθισμένος ρυθμός αλλαγής. Η ταχύτητα με την οποία υιοθετείται στην καθημερινότητά μας η τεχνολογική καινοτομία, λόγω των αλλαγών που έχει επιφέρει η πανδημία, είναι πολύ μεγάλη, αν συγκριθεί με το τι συμβαίνει συνήθως. Κατά κάποιον τρόπο, γινόμαστε όλοι early adopters (σ.σ.: αυτοί που υιοθετούν από τους πρώτους μια τεχνολογία ή προϊόν), με βάση τα πέντε στάδια στην υιοθέτηση καινοτομίας, που διέκρινε το 1962 ο Έβερετ Ρότζερς στην ομώνυμη καμπύλη»: με τη φράση αυτή, η καθηγήτρια Χρηματοοικονομικής-Τραπεζικής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών τού ΑΠΘ, Κυριακή Κοσμίδου, υπογραμμίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, τη μεγάλη ταχύτητα με την οποία υιοθετείται σήμερα μαζικά, λόγω της πανδημίας, μια σειρά από τεχνολογικές δυνατότητες που προϋπήρχαν μεν, αλλά όλα έδειχναν ότι θα έμπαιναν στην καθημερινότητά μας με πολύ βραδύτερους ρυθμούς: τηλεργασία, διδασκαλία εξ αποστάσεως, ψηφιακές τάξεις, διαδικτυακά συνέδρια, webinars, ηλεκτρονικό εμπόριο, ψηφιακές συναλλαγές και fintech (χρηματοοικονομική τεχνολογία).
Η καμπύλη τού Ρότζερς
Σύμφωνα με την καμπύλη τού Ρότζερς, η υιοθέτηση της καινοτομίας από μια κοινωνία γίνεται σε πέντε στάδια: την «αυλαία» ανοίγουν οι «καινοτόμοι» (innovators), μόλις το 2,5% του πληθυσμού. Ακολουθούν οι «πρώιμοι χρήστες» (early adopters), που υπολογίζονται στο 13,5%, η «πρώιμη» (early majority) και η «ύστερη πλειονότητα» (late majority), οι οποίες αντιστοιχούν σε ποσοστό 34% του πληθυσμού έκαστη, και τέλος εκείνοι που καθυστερούν (laggards), το 16% του συνόλου.
Γινόμαστε αναγκαστικά «early adopters»
«Οι early adopters συνήθως είναι άτομα μικρότερης ηλικίας και υψηλότερης μόρφωσης, με ηγετικά χαρακτηριστικά, πρόθυμα να αναλάβουν ρίσκο. Οι αλλαγές που έφερε η πανδημία έσπρωξαν πολύ περισσότερους από εμάς να γίνουμε αναγκαστικά early adopters, προκειμένου να επιβιώσουμε επαγγελματικά» εξηγεί, προσθέτοντας ότι στις κρίσεις οι αλλαγές επισπεύδονται, πάντοτε όμως υπάρχουν και ευκαιρίες (π.χ., οι εταιρείες τεχνολογίας, τροφίμων-ποτών και εφοδιαστικής αλυσίδας εκτιμάται ότι αυξάνουν τα έσοδά τους αυτή την περίοδο).
Η πανδημία αναμένεται να επιταχύνει την ανάπτυξη του fintech
Όλα δείχνουν, σημειώνει η κυρία Κοσμίδου, ότι κυβερνήσεις και επιχειρήσεις πρέπει να απεμπλακούν από τη διαπροσωπική επαφή, να δημιουργήσουν ψηφιακές υποδομές, ώστε τα πάντα να μπορούν να γίνονται απομακρυσμένα. Κι εδώ αναδύονται πολλές ευκαιρίες. Για παράδειγμα, εκτιμά, η πανδημία φαίνεται ότι θα επιταχύνει και στην Ευρώπη την ανάπτυξη του ψηφιακού χρήματος και όλων των δραστηριοτήτων γύρω από το fintech, που χρησιμοποιούνται ήδη ευρέως στην Κίνα.
ΟΙ «EARLY ADOPTERS» ΣΥΝΗΘΩΣ ΕΙΝΑΙ ΑΤΟΜΑ ΜΙΚΡΟΤΕΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΚΑΙ ΥΨΗΛΟΤΕΡΗΣ ΜΟΡΦΩΣΗΣ, ΜΕ ΗΓΕΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ, ΠΡΟΘΥΜΑ ΝΑ ΑΝΑΛΑΒΟΥΝ ΡΙΣΚΟ. ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΕΦΕΡΕ Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΕΣΠΡΩΞΑΝ ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΑΠΟ ΕΜΑΣ ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΑ EARLY ADOPTERS, ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΕΠΙΒΙΩΣΟΥΜΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ.
«Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο ιός παραμένει ενεργός για αρκετές ώρες πάνω σε επιφάνειες – άρα και πάνω στα μετρητά. Ήδη παρατηρείται σημαντική αύξηση των ψηφιακών συναλλαγών στη διάρκεια της πανδημίας και αυτή η τάση πιθανότατα θα συνεχιστεί» εκτιμά η κυρία Κοσμίδου, υπενθυμίζοντας ότι ήδη πριν από την πανδημία οι τράπεζες είχαν αρχίσει και στην Ελλάδα να εξαλείφουν σταδιακά παραδοσιακές λειτουργίες και υπηρεσίες (π.χ., πολλές συναλλαγές που γίνονταν στο γκισέ), να τις μετατρέπουν σε ψηφιακές και να αποκτούν e-branches.
Η αύξηση της ζήτησης ψηφιακών υπηρεσιών, λόγω της πανδημίας, αναμένεται να δώσει μεγάλη ώθηση στην αλλαγή αυτή, αυξάνοντας τις ηλεκτρονικές συναλλαγές και το fintech, σε μια περίοδο που οι καταναλωτές μπορούν ήδη να χρησιμοποιήσουν τα ψηφιακά πορτοφόλια στο smarthphone τους – χωρίς να χρειάζονται όχι απλώς μετρητά, αλλά ούτε καν κάρτα.
Προσοχή στους κινδύνους
Η κυρία Κοσμίδου προειδοποιεί, πάντως, ότι η απότομη αυτή μετάβαση στη νέα εποχή κρύβει κινδύνους, γι’ αυτό και –παρά την ταχύτητα των αλλαγών και εξαιτίας αυτής– χρειάζεται να «τρέξει» ταχύτατα και η κατάρτιση του αναγκαίου θεσμικού/ρυθμιστικού πλαισίου, για την προστασία ιδιωτών, επενδυτών, επιχειρήσεων και του χρηματοπιστωτικού τομέα.
«Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει ήδη προχωρήσει όσον αφορά το κομμάτι τού fintech μέσω των ρυθμιστικών και εποπτικών αρχών και αποτελεί κόμβο καινοτομίας. Επιπρόσθετα, ήδη προωθείται το άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού χωρίς φυσική παρουσία. Έχει αλλάξει ο τρόπος ζωής μας, αλλά πιστεύω ότι αυτή την αλλαγή θα υιοθετηθεί γρήγορα», καταλήγει.
Η αλλαγή στην πράξη
Φροντιστήρια οργανώνουν μαθήματα μέσω διαδικτυακών εφαρμογών. Φωτογράφοι, έχοντας απωλέσει προσωρινά το επαγγελματικό τους αντικείμενο λόγω ματαίωσης εκδηλώσεων, στρέφονται στη διοργάνωση webinars για συναδέλφους τους. Δικηγόροι συνομιλούν με τους εντολείς τους μέσω Zoom. Η πανδημία φαίνεται ότι έκανε ακόμη και τους επιφυλακτικούς προθυμότερους να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία και τις εφαρμογές της, ενώ έχει ωθήσει οργανισμούς και υπηρεσίες να την ενσωματώσουν περισσότερο στις καθημερινές συναλλαγές τους.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η δικηγόρος Μαρίνα Καλαϊτζή, παρότι στην πλειονότητά τους οι δικηγόροι είναι αρκετά εξοικειωμένοι με τη χρήση τής τεχνολογίας στην εργασία τους, συχνά δεν την αξιοποιούν στον απόλυτο βαθμό. Κυρίαρχος λόγος είναι η μη εξοικείωση των εντολέων τους με τη χρήση των ηλεκτρονικών εφαρμογών – «τολμώ να επισημάνω και η μη εμπιστοσύνη τους σ’ αυτές», σημειώνει.
Φαίνεται όμως, προσθέτει, ότι σταδιακά όλο και περισσότεροι εντολείς υιοθετούν τη χρήση των ηλεκτρονικών δυνατοτήτων, φυσικά με την παρότρυνση των δικηγόρων. «Πρόβλημα χρόνιο αποτελεί για τον κλάδο μας –και όχι μόνον– η επικοινωνία με τις διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, που επίσης αργά, αλλά σταθερά φαίνεται να υιοθετούν τη χρήση τής τεχνολογίας, έστω και αναγκαστικά, λόγω της πανδημίας. Διάβασα με ανακούφιση ότι θα καταργηθεί η χρήση φαξ στις δημόσιες υπηρεσίες – επιτέλους», τονίζει.
«Τηλεραντεβού» δικηγόρων-εντολέων
«Είναι γεγονός», διευκρινίζει η κυρία Καλαϊτζή, «ότι ένας δικηγόρος, αν έχει υπολογιστή και διαδίκτυο, μπορεί σχεδόν να μεταφέρει στο σπίτι του το πλήθος των εργασιών που πραγματοποιεί στο γραφείο. Σε περιπτώσεις που υπήρξε άμεση ανάγκη επικοινωνίας για συμβουλή με εντολείς μου, τα διά ζώσης ραντεβού αντικαταστάθηκαν από τηλεραντεβού μέσω ψηφιακών πλατφορμών, όπως το Zoom και το Skype. Σε επίπεδο διευκόλυνσης επικοινωνίας με συνεργάτες, ανακάλυψα αυτές τις ημέρες το Slack, μια εξαιρετικά καινοτόμο εφαρμογή, που ουσιαστικά αντικαθιστά τον παραδοσιακό τρόπο επικοινωνίας μέσω email, παρέχοντας επίσης τη δυνατότητα για τηλεδιασκέψεις συνεργατών και ανταλλαγή αρχείων», εξηγεί.
Στα θετικά τής περιόδου συμπεριλαμβάνει και τη δυνατότητα για περαιτέρω επιμόρφωση σε νομικά θέματα μέσω τηλεδιασκέψεων –η οποία αναπτύχθηκε ευρέως στο διάστημα του lockdown–, καθώς και τη δυνατότητα για συμμετοχή σε αξιόλογα webinars και συζητήσεις πανεπιστημίων και φορέων.
Περισσότερη τεχνολογία λόγω πανδημίας και στα δικαστήρια
Στα δε δικαστήρια, παρατηρεί, που στην προ κορωνοϊού εποχή εξαντλούσαν τη χρήση των νέων τεχνολογιών κυρίως στην αποστολή αποφάσεων μέσω email, «με χαρά διαπιστώνουμε ότι, λόγω της ιδιαίτερης κατάστασης, άρχισε –έστω και δειλά– να υιοθετείται και να εφαρμόζεται η δυνατότητα ηλεκτρονικής αίτησης και παραλαβής, έστω για ορισμένα πιστοποιητικά. Ελπίζω η προσπάθεια να ενταθεί και η δυνατότητα πραγματοποίησης σχεδόν του συνόλου των ενεργειών από δικηγόρους στις υπηρεσίες των δικαστηρίων ηλεκτρονικά να αποτελεί σύντομα τον κανόνα», καταλήγει.
