Ανεκτικότητα, το νέο εθνικό ιδεώδες

Όσο κι αν οι αριθμοί δεν το δείχνουν ακόμη τόσο καθαρά, είμαι πεπεισμένος ότι βρισκόμαστε πιο κοντά στην αποδρομή τής πανδημίας παρά στην έξαρσή της. Οι εμβολιασμοί συνεχίζονται. Μέσα στον Απρίλιο θα έρθει στη χώρα μας πολύ μεγαλύτερος αριθμός εμβολίων. Οι μεγαλύτερες ηλικίες εμβολιάζονται με αυξανόμενο ρυθμό και έτσι οι απώλειες και οι νοσηλείες στις πιο ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες μειώνονται. Τα βήματα είναι αργά, αλλά σταθερά προς την ημέρα που θα μπορέσουμε να βγούμε από τον αναγκαστικό αυτοπεριορισμό μας, να ζήσουμε με τρόπο που να αρχίζει να θυμίζει περισσότερο την παλιά «κανονικότητα».

Καθώς αυτή η ευλογημένη ημέρα πλησιάζει, λογικό είναι να αρχίσουμε κάποιους πρώτους απολογισμούς. Τι μας στοίχισε η πανδημία; Χαμένες ζωές; Δυστυχώς – οικογένειες αποχωρίστηκαν για πάντα από αγαπημένους τους. Επιπτώσεις στην υγεία; Ασφαλώς – συμπολίτες μας που νόσησαν ταλαιπωρούνται ακόμη από χρόνια κόπωση, μυική αδυναμία, δυσκολίες στον ύπνο, άγχος, ακόμη και κατάθλιψη. Χαμένες δουλειές; Ίσως το ευρύτερα διαδεδομένο «απόνερο», που χτύπησε και χτυπά όχι μόνον εκείνους που νόσησαν, αλλά όλους ανεξαίρετα. Επιχειρήσεις έκλεισαν ή είδαν τεράστια πτώση στον τζίρο τους. Εργαζόμενοι έχασαν τη δουλειά τους ή είδαν μείωση των αποδοχών τους. Κάποιοι άλλοι βγήκαν επί σειρά μηνών σε αναστολή εργασίας, αναγκαζόμενοι να ζήσουν με 534 ευρώ μηνιαίως (και πάλι καλά που η πολιτεία ανέλαβε την κάλυψη αυτού του ελάχιστου «εισοδήματος ασφαλείας», που σίγουρα είναι καλύτερο από το να έρθει μήνας που δεν θα μπαίνει έστω και ένα ευρώ στην τσέπη). Ίσως δεν θα ήταν υπερβολή να πει κάποιος ότι η οικονομική ζημία είναι η μεγαλύτερη επίπτωση της πανδημίας (υπό την έννοια ότι είναι σχεδόν οριζόντια), την οποία θα κάνουμε καιρό να ξεπεράσουμε.

Είναι όμως έτσι; Τις τελευταίες εβδομάδες έχω αρχίσει να αμφιβάλλω. Φοβάμαι ότι αλλού θα παιχτεί το παιχνίδι – σε ένα πεδίο στο οποίο υστερούσαμε ήδη στην πορεία των χρόνων που προηγήθηκαν, από το 2009 και μετά. Αναφέρομαι στον εμφύλιο που σοβεί μέσα μας, στη μισαλλοδοξία που έχει ριζώσει στον τρόπο σκέψης και δράσης μας. Περάσαμε 10 χρόνια μνημονίων, που μείωσαν δραστικά το εισόδημά μας και αβγάτισαν το απόθεμα οργής μέσα μας. Και «στο καπάκι» έρχεται μια πανδημία, η οποία μας στερεί ακόμη και την ελευθερία κινήσεων – έναν καφέ στη λιακάδα, ένα ουζάκι με φίλους το βράδυ στην παραλία. Πάνω στο κακό ήρθε το χειρότερο. Η συνταγή τής τέλειας καταιγίδας.

Δεν ήμασταν ποτέ αυτό που λέμε «μία γροθιά» στη διαχρονία μας, στα 200 χρόνια ελεύθερου βίου, που συμπληρώθηκαν στις 25 Μαρτίου. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι, όταν αντιμετωπίζουμε μιαν έξωθεν πρόκληση, ενωνόμαστε. Ας το δεχτούμε (σε ορισμένες περιπτώσεις πράγματι έτσι έγινε). Στο εσωτερικό όμως είμαστε έτοιμοι να ξεσκίσουμε τις σάρκες μας, κάποιες φορές ακόμη και «δι’ ασήμαντον αφορμήν». Δεν πέρασαν πολλά χρόνια από την εποχή που συνθήματα της λογικής «ή τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν» πρωταγωνιστούσαν σε προεκλογικές ομιλίες. Ακόμη και σήμερα όμως, στην έξοδο από την πανδημία, που θα απαιτήσει εθνική πανστρατιά για να επουλώσουμε τις πληγές μας, τα μαχαίρια είναι έτοιμα να βγουν από τα θηκάρια. Είμαστε έτοιμοι να διχαστούμε, ταμπουρωμένοι πίσω από ταμπέλες που πολύ βολικά (και άλλο τόσο αυθαίρετα) κρεμάσαμε και στους δικούς μας λαιμούς και στους λαιμούς των άλλων: «δημοκράτες», «φασίστες» και «χουντικοί», «πατριώτες» και «πατριδοκάπηλοι», «ψύχραιμοι» και «θερμοκέφαλοι», «ισορροπιστές» και «ισοαποστασίτες», «προοδευτικοί» και «οπισθοδρομικοί», «σημαιομάχοι» και «σημαιολάτρες» (ναι, ακόμη και γι’ αυτό υπήρξε τζαρτζάρισμα στην αρένα των social media, που εξελίσσονται σε όργανο δολοφονίας προσώπων, θεσμών, ιδεών και απόψεων). Όλα μπερδεύονται γλυκά και άκρη δεν βγαίνει.

Στην περίοδο που ανοίγεται μπροστά μας, στο ξεκίνημα του τρίτου αιώνα ελεύθερου ελληνικού κράτους (που ταυτίζεται με την επόμενη ημέρα μιας παγκόσμιας πανδημίας), επιβάλλεται να επανακαθορίσουμε τους στόχους μας. Όσο πυροβολούμε τα πόδια μας, παίρνοντας ηδονή από την ακύρωση ή από τη φθορά όσων διαφωνούν με την άποψή μας, άκρη δεν θα βγάλουμε. Χρειάζεται να μάθουμε ξανά από την ιστορία μας: ο Κωνσταντίνος και ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, που δολοφόνησαν τον Καποδίστρια στο Ναύπλιο, κατέληξαν νεκροί – ο ένας την ίδια στιγμή, λιντσαρισμένος από το αγριεμένο πλήθος, ο άλλος λίγες ημέρες αργότερα, όταν εκτελέστηκε μετά από συνοπτική δίκη. Ο Καποδίστριας όμως ήταν νεκρός και μόνο να εικάζουμε μπορούμε πόσο διαφορετική θα ήταν σήμερα η Ελλάδα, αν όλοι οι Έλληνες είχαν συνταχθεί γύρω του, στην προσπάθεια να συσταθεί ένα σύγχρονο κράτος.

Ίσως ήρθε η ώρα να υιοθετήσουμε ένα νέο εθνικό ιδεώδες: την ανεκτικότητα και τον σεβασμό στην άποψη του άλλου. Πιστεύω ότι θα μας επιτρέψει να κάνουμε περισσότερα πράγματα μαζί. Θα είναι μια δικαίωση για τον Καποδίστρια, έστω και 200 χρόνια αργότερα…