Vice versa
Γράφει ο Πρόδρομος Νικηφορίδης
ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ Η ΑΝΤΙΠΑΡΟΧΗ ΨΗΛΩΣΕ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ, ΓΥΑΛΙΝΑ, ΠΟΛΥΩΡΟΦΑ ΚΤΙΡΙΑ ΕΚΑΝΑΝ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ. Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΟΡΓΑΝΩΣΕ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ, ΠΟΥ –ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ– ΜΠΗΚΕ ΑΜΕΣΩΣ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ ΣΥΡΤΑΡΙ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΗΡΘΕ ΤΟ ΜΕΤΡΟ. ΣΗΜΕΡΑ, ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΛΑΜΑΡΙΝΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ, ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ, Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, ΜΟΝΟ ΚΑΠΟΙΟΙ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΙ ΘΑ ΒΡΟΥΝ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΥΣΑΕΡΙΑ, ΤΑ ΞΕΡΑ ΧΟΡΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΠΑΣΜΕΝΑ ΠΑΓΚΑΚΙΑ. ΚΡΥΒΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ – ΟΞΥΜΩΡΟ, ΑΛΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ.
Έχετε αναρωτηθεί πόσες πλατείες έχει η Θεσσαλονίκη και αν τις ζείτε ως πλατείες; Υπάρχουν πολλές και διάσημες πλατείες σε όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις, που όλοι λίγο ή πολύ γνωρίζουμε. Υπάρχουν και άλλες, που τυχαία τις συναντούμε στους περιπάτους μας ως ταξιδιώτες. Μικρές ή μεγάλες, συνήθως μόνο για τους πεζούς. Έχετε ποτέ σκεφτεί αν αυτό που ζούμε σε σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις μπορεί να το ζήσει ένας ταξιδιώτης στην πόλη μας; Μια πλατεία με ή χωρίς δέντρα, με ωραία κτίρια και ένα ήσυχο και φιλόξενο περιβάλλον; Δύσκολο!
Από πού να αρχίσω; Πλατεία Βαρδαρίου, μια μεγάλη πλατεία, η Θεσσαλονίκη όλη συμπυκνωμένη σε μία πλατεία. Όλα ξεκινούν από εδώ, όλα μετράνε από εδώ. Έχει, βέβαια, ένα αμαρτωλό παρελθόν – εδώ τριγύρω ήταν πάντοτε οι οίκοι ανοχής, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο με τις πολλές εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες εδώ γινόταν της πάνας, χιλιάδες πόρνες είχαν συγκεντρωθεί, οι ανάγκες είχαν εκτοξευθεί στα ύψη. Τα χρόνια πέρασαν, οι στρατιώτες έφυγαν, οι δουλειές στέρεψαν, η πλατεία που σχεδίασε ο Ερνέστ Εμπράρ κλήθηκε να οργανώσει την είσοδο στην πόλη από δυτικά. Οδός Λαγκαδά, οδός Μοναστηρίου και η οδός 26ης Οκτωβρίου κατέληγαν και ξεκινούσαν από εδώ. Αμέτρητα τα χάνια, τα κέντρα διασκέδασης και τα νυχτερινά μαγαζιά. Εδώ έβρισκαν καταφύγιο οι ερωτικές αναζητήσεις όλης της περιοχής. Εδώ γεννήθηκε η ερωτική πόλη. Εδώ μάθαμε –σχετικά πρόσφατα– ότι είχε τις πρώτες του εμπειρίες πρώην δήμαρχος. Γι’ αυτήν έγραψαν ο Ιωάννου, ο Χριστιανόπουλος, ο Κοροβίνης και ο Γρηγοριάδης. Γι’ αυτήν έγραψαν σίγουρα και άλλοι πολλοί στα προσωπικά τους ημερολόγια, που δεν θα δουν ποτέ το φως τής δημοσιότητας.
Στα τέλη τού 20ού αιώνα η αντιπαροχή ψήλωσε την πλατεία, γυάλινα, πολυώροφα κτίρια έκαναν την εμφάνισή τους. Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα οργάνωσε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανάπλασή της, που –εννοείται– μπήκε αμέσως σε κάποιο συρτάρι και μετά ήρθε το μετρό. Σήμερα, μετά από πολλά χρόνια κατάληψης από τις λαμαρίνες τού μετρό, ταυτόχρονα με την οικονομική κρίση, η πλατεία δεν έχει πια ανθρώπους, μόνο κάποιοι ξεχασμένοι θα βρουν καταφύγιο ανάμεσα στα αυτοκίνητα και τα καυσαέρια, τα ξερά χόρτα και τα σπασμένα παγκάκια. Κρύβονται στην πλατεία – οξύμωρο, αλλά πραγματικό. Το μεγαλύτερο υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας έχει προ πολλού κλείσει και στην παλιά Βασιλική Οικοκυρική Σχολή τού αρχιτέκτονα AlessandroManzoni έχει μείνει μόνον η εξωτερική «επιδερμίδα». Το εσωτερικό κατεδαφίστηκε, για να ψηλώσει και να γίνει πολυώροφο κτίριο. Ο κρυμμένος αρχαιολογικός θησαυρός τής Θεσσαλονίκης ακύρωσε το πανωσήκωμα. Τα περίπτερα έφυγαν (ήταν σχεδόν δέκα, για να εξυπηρετήσουν το πλήθος που πηγαινοερχόταν). Σήμερα τη νύχτα όλα είναι σκοτεινά. Μεγάλα και ωραία πλατάνια, που τα ξέχασε ακόμη κι ο Θεός, «στρογγυλεύουν» τη σκληρή εικόνα. Έχετε ποτέ σκεφτεί να σταματήσετε και να αναζητήσετε κάποιο παγκάκι για να ξαποστάσετε; Δεν υπάρχει περίπτωση… Σκουπίδια παντού και το πράσινο στην αθλιότερη μορφή του – ο ορισμός τής πλατείας-ανθρωποδιώκτη.
Πότε ακούσατε τελευταία φορά έναν δήμαρχο να μιλά για το Βαρδάρι; Μία κεντρική οδός διπλής κατεύθυνσης και πολλών λωρίδων κυκλοφορίας, μαζί με άλλες δύο παράπλευρες οδούς, που δεν εξυπηρετούν σχεδόν σε τίποτα, καταλαμβάνουν τουλάχιστον τα 2/3 τής επιφάνειάς της. Φανταστείτε ότι είναι η πλατεία Δημοκρατίας – αυτό είναι το όνομά της, την ξεχάσαμε κι αυτήν.
