Υπάρχει λόγος
Γράφει ο Τάσος Ρέτζιος
Ο ΦΡΟΙΝΤ ΣΤΟ «Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΠΗΓΗ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ», ΔΕΝ ΔΙΕΙΣΔΥΣΕ, ΩΣ ΣΥΝΗΘΩΣ, ΣΤΑ ΜΥΧΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΨΥΧΗΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΒΡΕΙ ΤΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ. ΦΑΝΤΑΖΟΜΑΙ ΟΤΙ ΑΠΛΩΣ ΚΟΙΤΑΞΕ ΓΥΡΩ ΤΟΥ ΚΑΙ, ΑΝ (ΕΠΙΣΗΣ ΟΠΩΣ ΣΥΝΗΘΙΖΕΤΑΙ) ΜΕ ΜΙΑ ΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ ΤΟΝ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΟΥΜΕ (ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ) ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ, ΤΟΤΕ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΠΑΡΑ ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΜΙΑ ΜΥΡΩΔΙΑ ΑΠΟ ΤΑ SOCIAL MEDIA, ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΕΝ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΙ ΟΤΙ ΜΕΤΕΧΕΙ ΣΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ECHO CHAMBER.
«Οι άνθρωποι δεν είναι ευγενή πλάσματα που θέλουν να αγαπηθούν και που, ως επί το πλείστον, μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, όταν κάποιος τους επιτεθεί. Είναι, εν αντιθέσει, πλάσματα, στις ενστικτώδεις δεξιότητες των οποίων συμπεριλαμβάνεται ένα ισχυρό μερίδιο επιθετικότητας. Ως αποτέλεσμα, ο γείτονάς τους αποτελεί για εκείνους όχι μόνον έναν πιθανό βοηθό ή σεξουαλικό αντικείμενο, αλλά επίσης κάποιον που τους προκαλεί να ικανοποιήσουν την επιθετικότητά τους επάνω του ή να εκμεταλλευτούν την ικανότητά του να εργάζεται δίχως απολαβές, να τον χρησιμοποιήσουν σεξουαλικά δίχως τη συναίνεσή του, να αρπάξουν τα υπάρχοντά του, να τον ταπεινώσουν, να του προκαλέσουν πόνο, να τον βασανίσουν και να τον σκοτώσουν. Homo homini lupus (μτφρ.: Ο άνθρωπος είναι λύκος για τους άλλους ανθρώπους). Ποιος, κατέχοντας όλη την πείρα τής ζωής και της ιστορίας, θα έχει την τόλμη να αμφισβητήσει αυτήν τη δήλωση;».
Ο Φρόιντ στο «Ο πολιτισμός, πηγή δυστυχίας», γράφοντας τα παραπάνω, δεν διείσδυσε, ως συνήθως, στα μύχια της ανθρώπινης ψυχής, για να βρει τις παρατηρήσεις του πάνω στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Φαντάζομαι ότι απλώς κοίταξε γύρω του και, αν (επίσης όπως συνηθίζεται) με μια χρονική μετατόπιση τον τοποθετήσουμε (και τον χρησιμοποιήσουμε) στο σήμερα, τότε δεν είχε παρά να πάρει μια μυρωδιά από τα social media, έστω και εν συνειδήσει ότι μετέχει στο φαινόμενο echo chamber.
Στο βιβλίο της «Τα δεσμά του έρωτα» (University Studio Press, επιμέλεια: Γρηγόρης Λαυρεντιάδης) η συγγραφέας και ψυχαναλύτρια Τζέσικα Μπέντζαμιν αναρωτιέται, τρομάζει λίγο και διαπιστώνει: «Απτόητος στον εξονυχιστικό του έλεγχο της ανθρώπινης καταστροφικότητας, ο Φρόιντ είναι πεπεισμένος ότι η απώθηση που απαιτείται από τον πολιτισμό είναι προτιμότερη από τη βαναυσότητα που επικρατεί στη φύση. Κάποια μορφή κυριαρχικότητας είναι αναπόφευκτη. Η ερώτηση είναι ποια… Απέναντι στη μεγαλειώδη θεωρία τού Φρόιντ για την ψυχική ζωή και τη σχέση της με την κουλτούρα, ποιος άραγε θα αμφισβητούσε το συμπέρασμά του; Η θεώρηση, όμως, του Φρόιντ για τη σύγκρουση ανάμεσα στο ένστικτο και τον πολιτισμό, καθένα με τους δικούς του κινδύνους και ελλείψεις, δημιούργησε στην πραγματικότητα ένα αδιέξοδο για τον κοινωνικό στοχασμό».
Αδιέξοδο… Τι κάνεις, λοιπόν, μπροστά σ’ ένα αδιέξοδο; Η Μπέντζαμιν έχει να δώσει απαντήσεις, εξηγήσεις σε σχέση με την κυριαρχικότητα στον έρωτα, αλλά νομίζω ότι μπορούν να βρουν εφαρμογή παντού. Είναι μάλλον απλό: όταν η ανθρώπινη φύση «επιτάσσει» την κυριαρχικότητα να είναι αγκιστρωμένη στους κυριαρχημένους, τότε πηγαίνεις προς τα πίσω και βλέπεις τι πήγε στραβά. Πολλοί κάνουν αυτήν τη διαδρομή, αλλά αρνούνται να επιστρέψουν. Έτσι, μένουμε μόνοι μας οι λύκοι…
