Υπάρχει λόγος
Γράφει ο Τάσος Ρέτζιος
ΟΙ ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ, ΟΙ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ, ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΟΣΑ ΣΥΝΕΒΗΣΑΝ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΦΤΑΣΟΥΜΕ ΣΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΚΟ 1922, ΕΙΝΑΙ ΠΟΙΚΙΛΕΣ, ΕΧΟΥΝ ΤΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΟΡΕΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΣΗΜΟ ΚΑΙ ΚΥΜΑΙΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΛΕΟΝ ΤΥΦΛΑ ΕΘΝΙΚΙΣΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΞΤΡΕΜΙΣΤΙΚΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ. ΩΣΤΟΣΟ, ΠΕΡΙΕΡΓΩΣ, ΧΑΜΗΛΟΦΩΝΑ ΣΥΖΗΤΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΚΑΙΡΙΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΑΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΜΑΣ ΜΟΙΡΑΣ.
Με αφορμή τις εκδηλώσεις μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, αναδύθηκαν πολλές εκφάνσεις τής εθνικής μας ψυχολογίας και βγήκαν συμπεράσματα που πολλές φορές ξεπερνούν τις προφανείς αναγωγές. Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο «διαβάζουμε» τις εθνικές μας περιπέτειες, ο τρόπος με τον οποίο διαπραγματευόμαστε την «ανάδυση μιας δύσκολης μνήμης» δείχνει πολύ περισσότερα για εμάς ως… διαχειριστές τού παρελθόντος παρά για το ίδιο το παρελθόν.
Οι εξηγήσεις, οι αναλύσεις, ακόμη και οι δικαιολογίες για όσα συνέβησαν, ώστε να φτάσουμε στο μαρτυρικό 1922, είναι ποικίλες, έχουν τις περισσότερες φορές ιδεολογικό πρόσημο και κυμαίνονται από το πλέον τυφλά εθνικιστικό στρατόπεδο μέχρι τις πιο εξτρεμιστικά επαναστατικές θεωρήσεις. Ωστόσο, περιέργως, χαμηλόφωνα συζητούνται οι καίριες αιτίες αυτής της εθνικής μας καταστροφής, αλλά και της κοινής μας μοίρας. Κάπως αδύναμα και στο βάθος ακούγονται οι φωνές που επισημαίνουν ότι, πέρα από συμμαχικές προδοσίες, πέρα από λάθη τακτικά και στρατηγικά και πέρα από συναισθηματικά πεδία, αλλού πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα και αλλού να δούμε τον κυρίαρχο λόγο τού εθνικού μας δράματος.
Έχει όνομα και έχει βαθιές ρίζες αυτός ο λόγος: διχασμός μέγας, ασίγαστος και παραλυτικός. Διχασμός που κληρονομήθηκε και μεταφέρθηκε στις ακτές τής Ιωνίας και στα ανατολίτικα βάθη. Διχασμός που οδηγούσε αποφάσεις και καθόριζε επιλογές στο μέτωπο και στη διπλωματία. Διχασμός, τέλος (ατελείωτο…), που μετέτρεψε τη δικαιοσύνη στην εκδίκηση μιας δίκης-παρωδίας και που άφησε βαθύ αποτύπωμα στον τόπο για χρόνια πολλά.
Κι αν 100 χρόνια μοιάζουν αρκετά όχι για να επέλθει η λήθη, αλλά τουλάχιστον για να έχουν επουλωθεί πληγές, έρχονται τα πεισματάρικα γεγονότα και σε τραβάνε από το μανίκι – στην αρχή για να σου ψιθυρίσουν, κατόπιν για να φωνάξουν μέσα στο αυτί σου ότι όλο αυτό δεν είναι μακριά σου, ότι οι ομοιότητες περισσεύουν και ότι αυτή η καταραμένη λέξη διατηρεί τη δυναμική της και ατόφιο το δηλητήριό της.
Και είναι όλα τόσο… ταιριαστά! Μια άλλη καταραμένη λέξη, ο πόλεμος, δεν είναι τόσο απαγορευμένη πια, δεν είναι μια μακρινή και λίγο εξωτική ιδιαιτερότητα, έρχεται με ορμή καταπάνω μας. Η λέξη «κρίση» έχει χάσει τη σημασία της λόγω πολυχρησίας (και πώς αλλιώς;), ενώ εχθροπάθεια, φανατισμός και μίσος είναι το κουκούλι από το οποίο μοιάζει να μη μπορούμε να ξεφύγουμε. Μία ακόμη Καταστροφή, συνεχόμενη…
