Παράξενες θάλασσες

Το φθινόπωρο του 2016, φεύγοντας από το τελευταίο για εκείνη τη χρονιά μπάνιο στη θάλασσα, γύρισα να τη φωτογραφίσω. Θα ήταν προχωρημένος Οκτώβριος – εκείνη τη χρονιά τα μπάνια κράτησαν ώς αργά, οι βροχές δεν έλεγαν να έρθουν, οι θερμοκρασίες δεν έλεγαν να πέσουν. Οι ακτές, ωστόσο, είχαν αδειάσει. Οι άνθρωποι γύρισαν στις υποχρεώσεις τους. Στηνόταν σιγά σιγά η ζωή τού χειμώνα.

Εκείνη την ημέρα, ωστόσο, η θάλασσα –έτσι όπως την κοίταξα και έτσι όπως διέσωσα την εικόνα της σε μία φωτογραφία, την οποία πολύ αγάπησα– έμοιαζε διαφορετική. Το φως δεν είχε σχέση με την ανελέητη δόξα τής Μεσογείου. Η ξερή σκόνη της, που όλο το καλοκαίρι σχεδόν γδέρνει το δέρμα μας, έμοιαζε πλέον πιο υγρή, λασπερή και βαριά. Ήταν δύσκολο να την ξεπλύνεις. Η ακτή ήταν έρημη και ο ορίζοντας είχε χαθεί στο θάμπος, όπως στα έργα τού Περικλή Πανταζή.

Ωστόσο, παρά τη μελαγχολία, η όλη σύνθεση είχε κάτι το ανάλαφρο, με νωπές ακόμη τις αναμνήσεις τού θέρους. Η εποχή καθώς προχωρά η άνοιξη μοιάζει να είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα σ’ αυτήν την εσωτερική περιπέτεια, όπως είναι η σύνδεσή μας με τη θάλασσα. Ετοιμαζόμαστε, εξάλλου, για εκείνες τις χορταστικές εξορμήσεις, ελπίζοντας ότι τίποτα δεν είναι μελαγχολικό, ότι η θάλασσα και φέτος θα μας δώσει όλα εκείνα που περιμένουμε από αυτήν. Μοιάζει απίστευτο, αλλά στ’ αλήθεια περιμένουμε, σαν να είναι φίλος. Σαν να είναι άνθρωπος. Ένας άνθρωπος δικός μας.

Διαβάζοντας αυτές τις ημέρες το αριστούργημα της Άιρις Μέρντοχ «Θάλασσα, θάλασσα» (στην καινούργια, εξαιρετική μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου), γίνεται εντονότερη η αίσθησή μου ότι μερικές φορές αντιμετωπίζουμε τη θάλασσα σαν ένα πλάσμα από το οποίο περιμένουμε. Και έχουμε υψηλές προσδοκίες. Εξάλλου, στο μυθιστόρημα της Μέρντοχ η θάλασσα έχει τον ρόλο τού χαρακτήρα και, ως τέτοιος, γίνεται αξέχαστος. Θα μπορούσε κάποιος να γράψει σελίδες για το συγκεκριμένο μυθιστόρημα, το οποίο έρχεται στο σήμερα το ίδιο ελκυστικό όπως στα 1978, όταν πρωτοκυκλοφόρησε. Ο ήρωάς της, Τσαρλς Άροουμπάι, στις τελευταίες, πικρές σελίδες μάς υπενθυμίζει πως αναζήτησε καταφύγιο στη θάλασσα, υποθέτοντας ότι έχει πλέον παραιτηθεί από τον κόσμο. Χωρίς όμως να υποψιάζεται πως, όταν κάποιος παραιτείται από μια μορφή δύναμης, αρπάζεται από μιαν άλλη.

Στο βιβλίο, οι περιγραφές τής θάλασσας είναι απλώς ασυναγώνιστες. Δεν μπορούν να συγκριθούν με άλλες. Θα έλεγε κάποιος ότι έχουν κάτι το μοναδικό, αν δεν έμοιαζαν με τις παράξενες θάλασσες της φαντασίας μας, τις παράξενες θάλασσες που έχουμε ονειρευτεί. Είναι τόσο υπέροχες οι περιγραφές τής Μέρντοχ, που το μυαλό μας τρυπά μια σκέψη: μετά από αυτές, τι νόημα έχει να περιγράψουμε τη θάλασσα εμείς; Τι έχουμε άλλο να πούμε; Τι μπορούμε να προσθέσουμε; Την ίδια στιγμή, όμως, υποκύπτουμε στη σαγήνη της και για ακόμη μία φορά γράφουμε –μάταια– γι’ αυτήν.