Vice versa
Γράφει ο Πρόδρομος Νικηφορίδης
Η ΑΜΝΗΜΩΝ ΜΝΗΜΗ, Η ΑΜΝΗΜΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΘΑ ΕΧΕΙ ΣΒΗΣΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΗΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΑΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ ΘΑ ΧΑΣΟΥΝ ΚΑΘΕ ΕΠΑΦΗ Μ’ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΤΟΣΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΑ ΠΕΡΙΟΔΟ. ΠΟΛΛΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ – ΤΟ ΠΙΟ ΠΡΟΣΦΑΤΟ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. ΤΟ ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΜΙΚΡΟΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ, ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΑΡΜΟΔΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ, ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΔΗΘΕΝ ΘΕΜΑΤΟΦΥΛΑΚΕΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΑΚΟΥ ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΣ, ΚΑΤΕΔΑΦΙΖΟΥΝ ΜΙΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΜΝΗΜΗ. ΩΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ, ΑΓΩΝΙΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ.
Η νόσος Άλτσχάιμερ είναι μια νευροεκφυλιστική νόσος που προκαλεί άνοια. Οι νοητικές λειτουργίες εξασθενούν και η ανεξάρτητη διαβίωση επηρεάζεται ποικιλοτρόπως. Η πρόσφατη αυτοβιογραφική μνήμη σταδιακά σβήνεται, ενώ η γενικευμένη απώλεια μνήμης επιταχύνεται. Το κοινωνικό και οικονομικό κόστος είναι πολύ σημαντικό – και, βεβαίως, μας αφορά όλους. Η απώλεια μνήμης συνοδεύεται πάντοτε από άλλες διαταραχές, άλλων νοητικών λειτουργιών.
Το φαινόμενο εμφανίζεται και στις πόλεις μας, όταν οι κοινωνίες αδυνατούν να αξιολογήσουν το πρόσφατο παρελθόν και, με τις ενέργειές τους, αποφασίζουν να εξαφανίσουν σημαντικά έργα που δημιουργήθηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Ενώ θυμούνται και συχνά λατρεύουν το μακρινό παρελθόν, χάνουν την επαφή με το πρόσφατο, αυτό που μας συνδέει με τις αμέσως προηγούμενες γενιές. Αυτό δημιουργεί ένα τεράστιο χάσμα στην ιστορική μνήμη και στη μνήμη τής πόλης μας.
Η Θεσσαλονίκη, πόλη χιλιάδων χρόνων, έχει ελάχιστα κτίρια που έχουν κατασκευαστεί τα τελευταία 100 χρόνια. Ενώ έχει ρωμαϊκά κτίρια, όπως η Ροτόντα, πολλές βυζαντινές εκκλησίες, οθωμανικά κτίρια (που, εξαιτίας και της σπανιότητάς τους, θεωρούνται μνημεία), σβήνει συνεχώς τα πιο πρόσφατα και δημιουργεί ασυνέχειες στη μνήμη τής πόλης.
Στα φοιτητικά μου χρόνια κατοικούσα σε ένα κτίριο κατοικιών στην Τουλούζη τής Νότιας Γαλλίας, που είχε κατασκευαστεί το 1679. Ένα μικρό και ταπεινό κτίριο που δεν βιαζόντουσαν να το κατεδαφίσουν. Εκεί υπάρχει ιστορική συνέχεια στη μνήμη τής πόλης. Εκεί υπάρχουν κτίρια κατοικιών πολλών αιώνων, υπάρχουν καταστήματα με παράδοση που κρατούν τη μνήμη τής πόλης, υποδομές που συντηρούνται και διατηρούνται, κήποι με παράδοση και διάρκεια.
Το παραπάνω κείμενο δεν είναι, βέβαια, μια επιστημονική διαπίστωση. Είναι ένας γλαφυρός τρόπος να μιλήσουμε για αποφάσεις και πράξεις που συμβαίνουν στις πόλεις μας – στη Θεσσαλονίκη, με μια τεράστια ιστορική διαδρομή, το έχουμε ζήσει και το ζούμε πολύ συχνά. Εμείς σήμερα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η κατά καιρούς απώλεια της πρόσφατης μνήμης έχει σβήσει ανεπανόρθωτα σημαντικά στοιχεία τού αστικού μας περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα στην ιστορική μας πόλη, τη Θεσσαλονίκη, μετά τις αλλεπάλληλες καταστροφές και κατεδαφίσεις, να μην υπάρχει η πολύ σημαντική συνέχεια που θα μας συνέδεε με αρμονικό τρόπο με το παρελθόν τής πόλης.
Η αμνήμων μνήμη, η αμνήμων Θεσσαλονίκη στο μέλλον θα έχει σβήσει από το σώμα της σημαντικά στοιχεία τού πρόσφατου παρελθόντος και οι απόγονοί μας θα χάσουν κάθε επαφή μ’ αυτήν την τόσο δημιουργική και πρωτοπόρα περίοδο. Πολλά είναι τα παραδείγματα – το πιο πρόσφατο είναι η απόφαση για κατεδάφιση των κτιρίων τού Μοντέρνου Κινήματος στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Το ανησυχητικό είναι ότι μικροπολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα, με τη συνδρομή των αρμόδιων υπηρεσιών, που είναι δήθεν θεματοφύλακες αυτού του κτιριακού αποθέματος, κατεδαφίζουν μια σπουδαία μνήμη. Ως αρχιτέκτων, αγωνιώ για την κατεδάφιση της μνήμης τής πόλης μας.
