Υπάρχει λόγος

Γράφει ο Τάσος Ρέτζιος

ΟΙ ΓΕΝΙΚΕΥΣΕΙΣ ΒΟΗΘΑΝΕ ΣΤΟ ΝΑ ΜΗ ΠΟΛΥΒΟΥΤΑΣ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ, ΓΙΑ ΝΑ ΒΡΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ, ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ – ΑΣΕ ΠΟΥ ΚΑΝΕΝΑ ΣΥΝΘΗΜΑ ΚΑΙ ΚΑΜΙΑ ΠΟΡΕΙΑ ΔΕΝ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΕΙΣ.

Πάει καιρός

που η συζήτηση για το εάν η πόλη έχει διατηρημένο τον μπαγιάτικο χαρακτήρα της και εάν ο παλαιο- και νεο-συντηρητισμός της είναι εγγενή χαρακτηριστικά της έχει διαμορφώσει τις στρατοπεδεύσεις ένθεν κακείθεν. Το φαινόμενο «echo chambers», πριν από το διαδίκτυο, έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στα ελλαδικά ειωθότα και τα παραγόμενα αποτελέσματα τα «απολαμβάνουμε» μέχρι σήμερα.

Τα πρόσφατα ή/και παλιότερα περιστατικά βίας δεν αποκαλύπτουν, αλλά μάλλον εντείνουν και υπενθυμίζουν εκείνες τις απόψεις που φωτίζουν αυτά τα στρατόπεδα αντιπάλων. Είτε πρόκειται για οπαδική βία είτε για σχολικό εκφοβισμό είτε για ρατσιστικές επιθέσεις είτε για οτιδήποτε άλλο, τούτα τα στρατόπεδα είναι διαμορφωμένα, ετοιμοπόλεμα και χωρίς ίχνος διάθεσης καταλλαγής ή, έστω, κατανόησης και ανάλυσης των φαινομένων. Έτσι, πολύ εύκολα κάθε επίθεση σε μειονότητα είναι εξ ορισμού ακροδεξιά, εθνικιστική και προϊόν «φιδιού που σηκώνει κεφάλι», οπότε η κοινωνία πρέπει να πράξει τα δέοντα, και κάθε συντηρητική φωνή είναι αυτομάτως αντιδραστική, αναχρονιστική και «θυμίζει μαύρες σελίδες της ελληνικής ιστορίας».

Κι όμως!

Αν ήξεραν (καλύτερα: αν ήθελαν να γνωρίσουν) πόσο κοντά είναι και πόσο ταυτισμένες απόψεις έχουν, αυτά τα στρατόπεδα ίσως και να έπαυαν να υπάρχουν (βέβαια, δεν πρέπει να αποκλείσει κάποιος, σ’ αυτήν την απίθανη περίπτωση, τη δημιουργία ενός ενιαίου, νέου γιγα-στρατοπέδου απέναντι σε άλλες επιβουλές, με την ίδια μας την ιστορία να μας έχει διδάξει –ερωτηματικό εδώ– ότι από το κακό υπάρχει και το χειρότερο).

Από την άλλη,

οι γενικεύσεις βοηθάνε στο να μη πολυβουτάς στον εγκέφαλο, για να βρεις επιχειρήματα, ιδέες και αναλύσεις – άσε που κανένα σύνθημα και καμία πορεία δεν γεννήθηκαν από σκεπτικιστές και μετριοπαθείς. Η Θεσσαλονίκη είναι συντηρητική ή «πολύχρωμη» (sic!) και πολυσυλλεκτική; Είναι περίκλειστη ή ανοιχτόκαρδη; Βράζει από νεανική δημιουργία ή από θρησκευτικό φανατισμό; Αυτό που έχει σημασία δεν είναι οι ερωτήσεις, αλλά οι διαθέσιμες επιλογές απαντήσεων. Έτσι, δεν μπορείς να σκεφτείς (πόσο μάλλον, να αρθρώσεις) ότι πολλές από τις πολύχρωμες, νεωτερικές θεωρήσεις μπορούν να είναι και βαθιά αντιδραστικές, μια ανοιχτή κοινωνία μπορεί να είναι και καταπιεστική και –αλίμονο!– ένας θρησκευόμενος ή ένας συντηρητικός μπορεί να είναι πολύ πιο δημοκράτης απ’ όσους το διακηρύττουν με πάθος και, αν προκύψει, με την ανάλογη επιθετικότητα.

Αυτές οι ομαδοποιήσεις, ειδικά σε μια χώρα όπου κυριαρχούν ο παρασιτισμός (που έχει πλέον αποκτήσει λούμπεν χαρακτηριστικά) και η γενικευμένη ανομία, δεν πρόκειται να σπάσουν απλώς και μόνον επειδή ουδείς το επιθυμεί. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι είναι μια κατάσταση που βολεύει όλους, αλλά θα ήταν η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή είναι ότι πολλές φορές δεν καθορίζουμε εμείς τη δυναμική των πραγμάτων. Που λίγο αργότερα ονομάζουμε τέρατα…