Θεσσαλονικίτιδα
Γράφει η Ναυσικά Γκράτζιου
ΚΡΑΤΩ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΟΥ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΒΡΗΚΑ ΣΕ ΕΝΑ ΠΑΛΑΙΟΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΤΟΣΙΤΣΑ, ΕΚΔΟΣΗΣ 1949. ΠΕΡΛ ΜΠΑΚ, «ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΟΥ ΒΟΥΔΑ». ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΦΙΕΡΩΣΗ: «ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΜΟΥ ΣΥΜΜΑΘΗΤΡΙΑ ΝΟΥΛΗ, ΜΕ ΠΟΛΛΗ ΑΓΑΠΗ, ΒΟΥΛΗ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1950». ΠΩΣ ΒΡΕΘΗΚΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΟΣΙΤΣΑ; ΕΥΚΟΛΟ: ΚΑΠΟΙΟΣ ΔΕΝ ΒΡΗΚΕ ΧΩΡΟ ΝΑ ΤΟ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΔΩΣΕ ΔΡΟΜΟ. ΟΠΩΣ ΚΙ ΕΚΕΙΝΟ ΤΟ ΜΠΙΜΠΕΛΟ MAISEN, ΠΟΥ ΑΠΕΙΚΟΝΙΖΕΙ ΜΙΑ ΚΟΜΨΗ ΚΥΡΙΑ ΜΕ ΦΟΥΡΟ ΚΑΙ ΛΟΞΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ.
Τη γνωρίζετε την οδό Τοσίτσα; Πρόκειται για τον λοξό δρομάκο που ενώνει την Ολύμπου με τη Φιλίππου και στα μαγαζάκια της στεγάζονται σχεδόν όλα τα παλαιοπωλεία τής Θεσσαλονίκης. Εκεί βρίσκεται και το Μπιτ Παζάρ, που στα Τουρκικά σημαίνει «η αγορά τού ψύλλου». Πρόκειται για μια κλειστή, εσωτερική πλατεία με έξι στοές, που την ενώνουν με τη Βενιζέλου και την Ολύμπου. Εκεί την ημέρα γίνεται το παζάρι παλαιών (ή όχι και τόσο παλαιών) αντικειμένων, ενώ το βράδυ η μικρή πλατεία μετατρέπεται σε στέκι φθηνής βρώσης και πόσης, κυρίως για τους πολύ νέους.
Επιστρέφουμε στην οδό Τοσίτσα, στα παλαιοπωλεία της και στην πραμάτεια τους, που λειτουργούν πάνω στο σκεπτικό ότι το παλιό δεν είναι απαραίτητα και άχρηστο. Βέβαια, κάποια από τα λιγότερο ραφιναρισμένα παλιατζίδικα βγάζουν στο πεζοδρόμιό τους κάτι απροσδιόριστους σωρούς από παλιά αντικείμενα, ρούχα και παπούτσια, που παραπέμπουν πολύ σε σκουπίδια… Ας μη ξεχνάμε όμως ότι τα σκουπίδια τού ενός μπορεί να γίνουν ο θησαυρός κάποιου άλλου (αυτό ισχύει και για τα έτερα ημίσεα μερικές φορές – αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα…).
Κάποια από τα παλαιοπωλεία τής οδού Τοσίτσα είναι πραγματικά πολύ περιποιημένα και εύτακτα, με υπέροχες, προσεγμένες και εμπνευστικές βιτρίνες με πράγματα ωραία και σπάνια – και όσο πιο σπάνια τόσο πιο ακριβά είναι. Ωστόσο, όπως λένε και οι γείτονές μας οι Τούρκοι («μανούλες» στο παζάρι και στο αλισβερίσι), «ό,τι πληρώνεις παίρνεις». Τουρκιστί: «ο καντάρ παρά…».
Κοιτάω τα χαλιά, τα βάζα, τις κρυστάλλινες πλαφονιέρες, τα πορσελάνινα μπιμπελό, τα φλιτζάνια Ρόζενταλ, τις ασημένιες φοντανιέρες και, κυρίως, τα βιβλία – τα άπειρα βιβλία, που ανάμεσά τους βρίσκεις θησαυρούς, αν έχεις αντοχή στο ψάξιμο και στη σκόνη. Μοιραία αναρωτιέμαι σε ποιους να ανήκαν όλα αυτά, ποιων ανθρώπων τη ζωή και την καθημερινότητα να φώτιζε άραγε αυτός ο μικρός πολυέλαιος που «ζαχαρώνω» εδώ και λίγο καιρό – και διακριτικά διαπραγματεύομαι με τον «αητό» στο παζάρι πωλητή του… Η σκληρή αλήθεια είναι ότι, όταν κάποιος αποδημεί εις Κύριον, οι καλοί συγγενείς του, που δεν έχουν κάποιο συναισθηματικό δέσιμο με τα πράγματα του μεταστάντος (και μάλλον τα θεωρούν σαβούρα), καλούν έναν παλιατζή για να «καθαρίσει» το σπίτι. Και αυτό γίνεται. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το σαλόνι κάποιας θεσσαλονικιάς δέσποινας του 1950 μπορεί να «μετακομίσει» σχεδόν ολόκληρο στα πεζοδρόμια της οδού Τοσίτσα…
Κρατώ στα χέρια μου ένα βιβλίο που βρήκα σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο τής οδού Τοσίτσα, έκδοσης 1949. Περλ Μπακ, «Κάτω από το βλέμμα τού Βούδα». Στην πρώτη σελίδα υπάρχει αφιέρωση: «Στην αγαπημένη μου συμμαθήτρια Νούλη, με πολλή αγάπη, Βούλη. Ιανουάριος 1950». Πώς βρέθηκε αυτό το βιβλίο στην οδό Τοσίτσα; Εύκολο: κάποιος δεν βρήκε χώρο να το κρατήσει και του έδωσε δρόμο. Όπως κι εκείνο το μπιμπελό Maisen, που απεικονίζει μια κομψή κυρία με φουρό και λοξό χαμόγελο.
Γλυκοκοιτάζω τον μικρό μου πολυέλαιο. Λέω να τον αγοράσω, τελικά. Άλλωστε, είτε τον πάρω είτε όχι, πάλι στην οδό Τοσίτσα θα καταλήξει. Αργά ή γρήγορα. Παραδόξως, αυτή η σκέψη με ανακουφίζει κάπως. Επειδή στην οδό Τοσίτσα τίποτα δεν πάει χαμένο.
