Ιστορίες μικρών κόσμων
Γράφει η Εύη Καρκίτη
ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΣΕΙΡΕΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΠΟΥ ΑΠΑΡΤΙΖΟΥΝ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΑΣ (ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, ΤΗΝ ΑΛΗΘΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ, ΤΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΜΑΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ ΜΑΣ), ΣΠΑΝΙΩΣ ΣΚΕΦΤΟΜΑΣΤΕ ΟΤΙ ΟΛΕΣ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΔΟΚΙΜΕΣ ΕΙΧΑΝ ΚΑΠΟΙΟΥΣ ΗΡΩΕΣ, ΟΝΟΜΑΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΣΤΟΥΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΚΥΛΗΣΟΥΝ ΣΤΗ ΛΗΘΗ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΕΚΕΙΝΩΝ ΠΟΥ ΓΡΑΦΟΥΝ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ. ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΣΤΑ ΡΑΦΙΑ ΜΑΣ ΤΗΝ ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ ΩΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ (ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΠΟΥ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΑΣ ΘΕΩΡΕΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ), ΞΕΧΝΑΜΕ ΟΤΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ, ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙΝΟΣ Ο ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ, ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΥΝΑΝΤΗΘΟΥΝ ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ, ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ, ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣ, ΟΙ ΦΑΝΕΡΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΜΥΣΤΙΚΟΙ ΗΡΩΕΣ.
Με αληθινή λαχτάρα ξεκίνησα να διαβάζω το βιβλίο τής Ιρένε Βαγέχο για εκείνο το αντικείμενο που ο πολιτισμός μας τοποθέτησε σε βάθρο, όπως μας είπε ο Ουμπέρτο Έκο, και παραμένει εκεί, ακλόνητο, σταθερό. Ένας φάρος, μια απτή νίκη τής ανθρωπότητας ενάντια στην καταστροφή και τη λήθη. Θεωρώντας το βιβλίο κάτι ευγενικό και υψηλό και διαχρονικά πιστεύοντας ότι είναι καλύτερο να διαβάζει κάποιος από το να μη διαβάζει, το σκεφτόμαστε περισσότερο, ίσως, ως ιδέα – την καλύτερη, ενδεχομένως, ιδέα που είχαμε ποτέ ως είδος και λιγότερο ως αντικείμενο, το οποίο θα έπρεπε να κατασκευάσουμε.
Στην ιστορία αυτής της κατασκευής εισχωρούμε με το βιβλίο τής Ιρένε Βαγέχο «Πάπυρος – Η περιπέτεια του βιβλίου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» σε μετάφραση της Κλεοπάτρας Ελαιοτριβιάρη. «Δοκιμάσαμε», μας διαμηνύει η συγγραφέας με την ωραία της γραφή, «βιβλία από καπνό, πέτρα, φύλλα, καλάμια, δένδρα, δέρμα, κουρέλια, χώμα, μετάξι, για να φτάσουμε σε βιβλία φτιαγμένα από πλαστικό και φως. Δοκιμάσαμε», τονίζει, «όλες τις υφές, φτιάξαμε βιβλία τραχιά, απαλά, με θρόισμα, σιωπηλά και όλες τις διάρκειες ζωής, επιχειρώντας να αποτυπώσουμε με λέξεις τις σκέψεις μας ή τις ιστορίες που φανταστήκαμε».
Βλέποντας τις σειρές των βιβλίων που απαρτίζουν τη βιβλιοθήκη μας (στην πραγματικότητα, τη διαδρομή μας μέσα στον κόσμο, την αληθινή ιστορία τής ζωής μας, τους σταθμούς μας προς την όποια αυτογνωσία μας), σπανίως σκεφτόμαστε ότι όλες αυτές οι δοκιμές είχαν κάποιους ήρωες, ονόματα άγνωστα στους περισσότερους, για να μη κυλήσουν στη λήθη τα ονόματα εκείνων που γράφουν τα βιβλία. Βλέποντας στα ράφια μας την εκδοχή τού εαυτού μας ως αναγνώστη (ιδιότητα που ο πολιτισμός μας θεωρεί σημαντική), ξεχνάμε ότι το βιβλίο είναι μια συλλογική περιπέτεια, είναι εκείνος ο φανταστικός τόπος, στον οποίο μπορούν να συναντηθούν οι συγγραφείς, οι αναγνώστες, οι κατασκευαστές, οι φανεροί και οι μυστικοί ήρωες. Είναι ο τόπος όπου συναντιέται το πάθος πολλών και διαφορετικών ανθρώπων που τους ενώνει, όπως γράφει η Βαγέχο, μια μυστηριώδης πίστη. Η πίστη στον πολιτισμό τού βιβλίου, η πίστη στον πολιτισμό μας όπως αυτός πράγματι είναι. Αντιφατικός, συναρπαστικός, απρόβλεπτος, βίαιος και σκοτεινός.
Ακριβώς αυτό μας θυμίζει αυτήν την παράλογη και ακατανόητη εποχή η βιβλιοθήκη μας: το σημείο, δηλαδή, όπου η προσωπική μας περιπέτεια με τα βιβλία γίνεται οικουμενική και παγκόσμια. Και σ’ αυτήν τη συνάντηση τίποτα δεν εξωραΐζεται. Εξάλλου, απαντήσεις ψάχνουμε μέσα στα βιβλία. Και αυτές δεν είναι ποτέ εύκολες.