Τι είναι και πώς προκαλείται το μελάνωμα;
Το μελάνωμα είναι ένας κακοήθης όγκος του δέρματος που προκύπτει από μεταλλάξεις στα κύτταρα, τα οποία είναι υπεύθυνα για την παραγωγή μελανίνης (μελανοκύτταρα). Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή του είναι το ανοιχτόχρωμο δέρμα, οι πολυάριθμοι σπίλοι («ελιές»), το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, καθώς και η υπερβολική ηλιοέκθεση.
Τι ρόλο παίζει η έγκαιρη διάγνωση στη διαχείριση του μελανώματος;
Όσο πιο νωρίς αναγνωριστεί ένα μελάνωμα τόσο καλύτερη έκβαση θα έχει. Παρότι είναι ένας από τους επιθετικότερους όγκους του ανθρωπίνου σώματος, η εμφάνισή του στο δέρμα δίνει την ευκαιρία στον ασθενή να τον αντιληφθεί και να προστρέξει στον δερματολόγο νωρίς. Ο δερματολόγος διαθέτει σύγχρονα εργαλεία, όπως το δερματοσκόπιο και τα μηχανήματα ψηφιακής απεικόνισης και παρακολούθησης (χαρτογράφηση), που του δίνουν τη δυνατότητα να διαγνώσει το μελάνωμα σε εξαιρετικά πρώιμο στάδιο. Άρα, για οτιδήποτε καινούριο εμφανιστεί στο δέρμα ή για οτιδήποτε προϋπήρχε και αλλάζει μορφή η συμβουλή είναι η έγκαιρη επίσκεψη στον ειδικό δερματολόγο.
Ποια είναι η εξέλιξη στη διαχείριση του μελανώματος τα τελευταία χρόνια;
Μέχρι πρόσφατα, η πρόγνωση του μεταστατικού μελανώματος ήταν ιδιαίτερα πτωχή. Η μόνη διαθέσιμη θεραπεία ήταν η χημειοθεραπεία, με απογοητευτικά ποσοστά ανταπόκρισης (10%) και διάμεση επιβίωση των ασθενών 6 μήνες. Την τελευταία δεκαετία έχει συντελεστεί μια κοσμογονία στην αντιμετώπιση του μελανώματος.
Από το 2011 και μετά έχουν πάρει εγκρίσεις και έχουν αλλάξει ριζικά το τοπίο, δίνοντας ελπίδα, πολλοί νέοι θεραπευτικοί παράγοντες. Πρόκειται για δύο μεγάλες κατηγορίες θεραπειών: 1) Την ανοσοθεραπεία (Νivolumab, Pembrolizumab, Ipilimumab, Atezolizumab), η οποία ουσιαστικά ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα εναντίον των καρκινικών κυττάρων. 2) Τη θεραπεία με στοχευτικούς παράγοντες (Vemurafenib, Encorafenib, Dabrafenib, Binimetinib, Trametinib, Cobimetinib), η οποία εκμεταλλεύεται την εξάρτηση των καρκινικών κυττάρων για την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό τους από συγκεκριμένο ογκογονίδιο (BRAF). Τα φάρμακα αυτά δρουν αναστέλλοντας το BRAF.
Θεραπεύεται το μελάνωμα;
Ευχαριστώ γι’ αυτήν την ερώτηση. Η πρώτη, η πιο σημαντική, η μόνη ερώτηση είναι αυτή. Αυτό θέλει να μάθει με αγωνία ο ασθενής και η οικογένειά του.
Η απάντησή μου είναι ιδιαίτερα θετική και αισιόδοξη. Σε οποιοδήποτε στάδιο διαγνωστεί το μελάνωμα, στόχος μας είναι η ίαση. Σε πρώιμα στάδια (όταν δηλαδή το μελάνωμα δεν έχει δώσει μεταστάσεις), η χειρουργική αντιμετώπιση, πιθανώς σε συνδυασμό με επικουρική θεραπεία (είτε ανοσοθεραπεία είτε στοχευτική θεραπεία), οδηγεί σε ίαση στο 50%-100% των περιπτώσεων. Αυτό, όμως, που για εμένα, ως ογκολόγο, είναι συγκλονιστικό είναι ότι πλέον, με τις νέες διαθέσιμες θεραπείες, οι ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα έχουν 50% πιθανότητα μακροχρόνιας επιβίωσης ἠακόμη και ίασης.
Τα τελευταία χρόνια ακούμε συχνά για την επανάσταση που έχει φέρει η ανοσοθεραπεία στη διαχείριση ασθενών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν διάφορους τύπους καρκίνου. Υπάρχουν πλεονεκτήματα της ανοσοθεραπείας στην καταπολέμηση του μελανώματος;
Είναι αλήθεια όσα ακούγονται για την ανοσοθεραπεία – και αυτή η επανάσταση ξεκίνησε από το μελάνωμα, οδηγώντας τις εξελίξεις και σε άλλους τύπους συμπαγών καρκίνων. Πρώτη φορά μιλάμε για πιθανή ίαση σε μεταστατικό καρκίνο.
Το ανοσοποιητικό μας σύστημα μας προστατεύει έναντι κάθε ξένου εισβολέα – και σαν τέτοιον επιθυμούμε να αναγνωρίσει τον καρκίνο. Η πιθανότητα να αναγνωριστεί ως βλαπτικός παράγοντας ο καρκίνος αυξάνει ανάλογα με το φορτίο των μεταλλάξεων που φέρει, καθώς οι μεταλλάξεις οδηγούν στη δημιουργία νεοαντιγόνων, έναντι των οποίων δρα το ανοσοποιητικό. Το μελάνωμα είναι από τους καρκίνους με το υψηλότερο μεταλλακτικό φορτίο και αυτή είναι μια πιθανή εξήγηση της μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας της ανοσοθεραπείας στο μελάνωμα, συγκριτικά με άλλους τύπους καρκίνου.
Θέλω να τονίσω τη σημασία που έχει η αντιμετώπιση των ασθενών να γίνεται σε εξειδικευμένα κέντρα. Απαιτείται συνεργασία πολλών ιατρικών ειδικοτήτων (δερματολόγος, πλαστικός χειρουργός, παθολόγος ογκολόγος, πυρηνικός ιατρός, παθολογοανατόμος). Στο Γ.Ν.Θ. «Παπαγεωργίου» λειτουργεί μία από τις καλύτερες συνεργατικές ομάδες μελανώματος στην Ελλάδα.
