ΑΥΤΟ ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ήταν εξαιρετικά ακριβό για παραγωγή, λόγω εξοπλισμού υψηλού κόστους και ιδιαίτερων τεχνικών παραγωγής. Επιπλέον, η εταιρεία πουλούσε το φάρμακο σε τιμή δεκαπλάσια του κόστους παραγωγής. Ο Χάιντς πήγε σε όλους όσους γνώριζε για να δανειστεί χρήματα, μπόρεσε ωστόσο να μαζέψει μόνο το μισό από το κόστος του φαρμάκου. Ζήτησε συνάντηση με τον διευθύνοντα σύμβουλο της φαρμακευτικής εταιρείας, του είπε ότι η σύζυγός του πέθαινε και τον παρακάλεσε να του πουλήσει το φάρμακο φθηνότερα ή να του επιτρέπει να το πληρώσει σε δόσεις. Ο διευθύνων σύμβουλος αρνήθηκε… Δεν μπορούσε να κάνει οποιαδήποτε εξαίρεση, καθώς είχαν ξοδέψει τεράστια κεφάλαια για την έρευνα και τον εξοπλισμό και η απόδοση κέρδους ήταν προτεραιότητα για την εταιρεία.
Συντετριμμένος, ο Χάιντς έπρεπε να αποφασίσει τι θα έκανε. Στο τέλος, μπήκε στην εταιρεία και έκλεψε το φάρμακο για τη γυναίκα του. Σκεφτείτε το. Τι θα κάνατε αν ήσασταν ο Χάιντς και γιατί; Αν επρόκειτο να διαλέξετε μία από τις παρακάτω απαντήσεις, ποια θα επιλέγατε;
- Ο Χάιντς δεν πρέπει να κλέψει το φάρμακο, επειδή θα μπει στη φυλακή για το έγκλημά του.
- Ο Χάιντς πρέπει να κλέψει το φάρμακο, επειδή θα αισθανθεί ικανοποιημένος και πιο ευτυχισμένος.
- Ο Χάιντς πρέπει να κλέψει το φάρμακο, επειδή είναι καλός σύζυγος και από τη σύζυγό του αναμένεται από αυτόν να το κάνει.
- Ο Χάιντς πρέπει να κλέψει το φάρμακο, πρέπει όμως και να φυλακιστεί, επειδή παραβίασε τον νόμο.
- Ο Χάιντς πρέπει να κλέψει το φάρμακο, επειδή η σωτηρία μιας ζωής είναι πιο σημαντική από το να μην παραβιάζει τον νόμο.
- Ο Χάιντς πρέπει να κλέψει το φάρμακο, αλλά δεν πρέπει να φυλακιστεί, επειδή ο νόμος θα ήταν άδικος αν τιμωρούσε ένα άτομο που έκλεψε για τη διάσωση μιας ζωής.
ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΚΟΛΜΠΕΡΓΚ. Το δίλημμα του Χάιντς σχεδιάστηκε αρχικώς από τον Ζαν Πιαζέ, τον ελβετό ψυχολόγο, φημισμένο για το έργο του περί της ηθικής των παιδιών. Στη συνέχεια, o αμερικανός ψυχολόγος Λόρενς Κόλμπεργκ επέκτεινε το έργο του Πιαζέ, για να χτίσει τη θεωρία του «Στάδια της ηθικής ανάπτυξης».
Ο Κόλμπεργκ ομαδοποίησε τα έξι στάδιά του σε τρία επίπεδα των δύο σταδίων:
Προ-συμβατικό. Στάδιο 1: υπακοή και τιμωρία. Στάδιο 2: με γνώμονα το ενδιαφέρον.
Συμβατικό. Στάδιο 3: διαπροσωπικές συμφωνίες και συμμόρφωση. Στάδιο 4: αρχή και υπακοή κοινωνικής τάξης.
Μετα-συμβατικό. Στάδιο 5: βάσει κοινωνικής σύμβασης. Στάδιο 6: καθολικές ηθικές αρχές.
ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΤΟΥ ΧΑΪΝΤΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΚΕ ΑΡΧΙΚΩΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΑΝ ΠΙΑΖΕ, ΤΟΝ ΕΛΒΕΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΟ, ΦΗΜΙΣΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ, O ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΛΟΡΕΝΣ ΚΟΛΜΠΕΡΓΚ ΕΠΕΚΤΕΙΝΕ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΙΑΖΕ, ΓΙΑ ΝΑ ΧΤΙΣΕΙ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ «ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ».
ΣΕ ΠΟΙΟ ΣΤΑΔΙΟ ηθικής ανάπτυξης βρίσκεστε; Λοιπόν, εξαρτάται από την απάντηση που επιλέξατε παραπάνω.
Αν επιλέξατε την απάντηση 1, βρίσκεστε πιθανώς στο προ-συμβατικό επίπεδο ηθικής ανάπτυξης (στάδιο 1). Εσείς εστιάζετε στις άμεσες συνέπειες των ενεργειών σας στον εαυτό σας. Και επειδή το αποτέλεσμα είναι τιμωρία, πιστεύετε ότι είναι λάθος να κλέψετε.
Αν επιλέξατε την απάντηση 2, βρίσκεστε πιθανώς στο προ-συμβατικό επίπεδο ηθικής ανάπτυξης (στάδιο 2). Εσείς εστιάζετε σε αυτό που πιστεύετε ότι είναι προς το συμφέρον σας. Επειδή θα επωφεληθείτε από το αποτέλεσμα, πιστεύετε ότι είναι εντάξει να κλέψετε.
Αν επιλέξατε την απάντηση 3, βρίσκεστε πιθανώς στο συμβατικό επίπεδο ηθικής ανάπτυξης (στάδιο 3). Προσπαθείτε να ανταποκριθείτε στις προσδοκίες του κοινωνικού σας ρόλου. Κρίνετε την ηθική κάθε δράσης, εστιάζοντας στις σχέσεις. Επειδή θέλετε να είστε καλός/-ή σύζυγος, πιστεύετε ότι είναι εντάξει να κλέβετε.
Αν επιλέξατε την απάντηση 4, είστε πιθανώς στο συμβατικό επίπεδο ηθικής ανάπτυξης (στάδιο 4). Πιστεύετε ότι είναι ηθικά λάθος να παραβιάζετε νόμους – ο νόμος και η τάξη είναι σημαντικοί και πρέπει να τηρούνται.
Αν επιλέξατε την απάντηση 5, είστε πιθανώς στο μετα-συμβατικό επίπεδο ηθικής ανάπτυξης (στάδιο 5). Πιστεύετε ότι οι νόμοι είναι κοινωνικές συμβάσεις που δεν πρέπει να είναι άκαμπτες απέναντι σε ορισμένους τομείς, όπως η σωτηρία μιας ζωής. Ενώ οι νόμοι μπορεί να υπάρχουν για το καλό, υπάρχουν φορές που θα εξακολουθούν να λειτουργούν ενάντια στο συμφέρον ορισμένων ατόμων. Η σωτηρία μιας ζωής είναι σίγουρα πιο σημαντική από την παραβίαση του νόμου (κλοπή).
Αν επιλέξατε την απάντηση 6, είστε πιθανώς στο μετα-συμβατικό επίπεδο ηθικής ανάπτυξης (στάδιο 6). Εσείς εστιάζετε στα παγκόσμια ανθρώπινα δικαιώματα. Πιστεύετε ότι όλα τα άτομα αξίζουν να αγοράσουν το φάρμακο και να σωθούν, ανεξάρτητα από τον πλούτο τους. Λίγοι άνθρωποι έφτασαν σε αυτό το επίπεδο.
Φυσικά, αυτές οι αναλύσεις δεν είναι απόλυτες και ισχύουν προσωρινά – ισχύουν για τους περισσότερους ανθρώπους, στις περισσότερες περιπτώσεις, τις περισσότερες φορές. Ωστόσο, η θεωρία του Κόλμπεργκ μάς παρέχει μια νέα μέθοδο αξιολόγησης του τρόπου με τον οποίο τα άτομα δικαιολογούν και εξορθολογίζουν τις ηθικές τους πράξεις.
Βιβλιογραφία:
Kohlberg, L. (1981). «Η φιλοσοφία της ηθικής ανάπτυξης: Ηθικά στάδια και η ιδέα της δικαιοσύνης» (3η έκδοση). Σαν Φρανσίσκο, Harper & Row.
