Στα χώματα της χώρας μας φυτρώνουν πάνω από 6.500 είδη και υποείδη φυτών –συνεπώς και αγριολούλουδων–, ενώ όπως εξηγεί ο κ. Φωτιάδης, οι τούρκοι ακαδημαϊκοί εκτιμούν ότι «η Αλβανία, η Ελλάδα και η Τουρκία μαζί σχηματίζουν την πιο πλούσια περιοχή σε φυτά και λουλούδια σε ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο».
«Ναι» στο Instagram, «όχι» στο βάζο
Όμως, η πολύ μεγάλη ποικιλία συνεπάγεται και πολύ μεγάλη σπανιότητα των αγριολούλουδων: «Όσο πιο νότια κινούμαστε τόσο πιο σπάνια είδη συναντούμε, με αποκορύφωμα την Κρήτη, όπου ένα στα τέσσερα φυτά υπάρχει μόνο στην Ελλάδα και πουθενά αλλού στον κόσμο» υπογραμμίζει ο επίκουρος καθηγητής Δασολογίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος.
Τα ενδημικά αγριολούλουδα και φυτά, όπως ονομάζονται όσα φύονται αποκλειστικά σε μία περιοχή και πουθενά αλλού, οδηγούν σε μιαν αλυσίδα: «Αυτή η μεγάλη ποικιλία σε αγριολούλουδα αλληλοσυνδέεται με την ποικιλία σε έντομα, με την ποικιλία σε ζώα. Αντανακλάται και προσθέτει σε ολόκληρο το φυσικό περιβάλλον. Η Ελλάδα θεωρείται μία από τις κόκκινες περιοχές βιοποικιλότητας σε όλο τον κόσμο. Ακόμα και στην Αττική φυτρώνουν πάρα πολλά σπάνια είδη» σημειώνει ο κ. Φωτιάδης.
ΤΟΥΡΚΟΙ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΙ ΕΚΤΙΜΟΥΝ ΟΤΙ «Η ΑΛΒΑΝΙΑ, Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΜΑΖΙ ΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΙΟ ΠΛΟΥΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΕ ΦΥΤΑ ΚΑΙ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ».
Ωστόσο, μαζί με τη σπανιότητα των αγριολούλουδων έρχεται και μια μεγάλη ευθύνη. Μπορεί φέτος η παράδοση της Πρωτομαγιάς να βρίσκει τους πολίτες, ακόμη, υπό συνθήκες περιορισμού τής κυκλοφορίας, αλλά για τα αγριολούλουδα αυτό είναι καλό: «Το πρώτο και καλύτερο είναι να μη μαζεύουμε αγριολούλουδα και να τα απολαμβάνουμε στη φύση, όπως τα βλέπουμε. Μπορούμε να τα τραβάμε φωτογραφίες για το Instagram. Αυτό είναι το σωστό για το οικοσύστημα» εξηγεί ο κ. Φωτιάδης, εξηγώντας ότι η νομοθεσία απαγορεύει τυπικώς τη συλλογή λουλουδιών χωρίς άδεια, αλλά δυστυχώς δεν τηρείται. «Αν, τελικά, μαζέψουμε λουλούδια, είναι πάρα πολύ σημαντικό να μην τα ξεριζώνουμε. Πολλά από αυτά είναι πολυετή, κάτι που σημαίνει ότι, αν το βγάλουμε από τη ρίζα, το φυτό νεκρώνεται, ενώ, αν κόψουμε μόνο το υπέργειο τμήμα, μπορεί την επόμενη χρονιά να ξαναβγάλει καινούργιο βλαστό και καινούργια άνθη».
Η παγίδα είναι ότι κάποιος χωρίς γνώσεις δεν μπορεί να αξιολογήσει τη σπανιότητα του λουλουδιού. «Για παράδειγμα, οι μαργαρίτες: τις θεωρούμε όλες ίδιες, κάποιες ωστόσο είναι τόσο σπάνιες που φυτρώνουν σε μόλις μία περιοχή. Οι καμπανούλες, επίσης: δεν τους δίνουμε σημασία, αλλά συνήθως φυτρώνει διαφορετικό είδος σε κάθε περιοχή – και δεν φυτρώνει πουθενά αλλού σε όλο τον κόσμο. Οι τουλίπες: μπορεί να τις βλέπουμε σαν ‘χαλί’, δηλαδή σαν λιβάδι με πυκνή βλάστηση, και να μη γνωρίζουμε ότι αυτή η τουλίπα ότι υπάρχει μόνον εκεί, σε αυτά τα λίγα τετραγωνικά μέτρα» τονίζει ο επίκουρος καθηγητής τού Γεωπονικού Πανεπιστημίου.
Ιδιαίτερο κομμάτι τής ιστορίας τού ελλαδικού χώρου
Οι αιτίες πίσω από αυτόν τον πλούτο στον καμβά τής φύσης εντοπίζονται κυρίως σε ιστορικά γεωλογικά στοιχεία, καθώς και στα μικροκλίματα τής περιοχής. «Η μεγάλη ποικιλία που παρουσιάζεται στο κλίμα –από τα ψηλά βουνά τού Όλυμπου στα χαμηλά σημεία στη θάλασσα– και η μεγάλη ποικιλία σε διαφορετικά πετρώματα συνεπάγεται την προσαρμογή των φυτών σε πολλά διαφορετικά περιβάλλοντα. Είναι επίσης η γεωγραφική ιστορία τής περιοχής που την κάνει ξεχωριστή, το ότι δεν είχαμε παγετώνιες περιόδους – σ’ εμάς έφτασαν οριακά. Αυτό σημαίνει ότι πολλά φυτά από τη Βόρεια Ευρώπη βρήκαν ‘καταφύγιο’ στην Ελλάδα και στις νοτιότερες περιοχές. Όμως και η γεωγραφική θέση παίζει ρόλο, αφού η χώρα μας συγκεντρώνει είδη φυτών και αγριολούλουδων που μετακινήθηκαν σταδιακά, σε διάφορες γεωλογικές περιόδους, εκτός από τον Βορρά και την Κεντρική Ευρώπη, από τον Καύκασο, την Τουρκία, το Ιράν, ακόμη και από την Αφρική» διευκρινίζει ο κ. Φωτιάδης.
Το εμπόριο, αντιθέτως, δεν έχει συμβάλει στην ποικιλία των λουλουδιών που ανθίζουν στη χώρα μας. Σύμφωνα με τον κ. Φωτιάδη, «τα είδη που έχουν έρθει μέσω εμπορικών οδών, από την αρχαιότητα ώς και την εποχή μετά τον Χριστόφορο Κολόμβο (όταν τα ταξίδια μεταξύ ηπείρων έγιναν πολύ πιο εύκολα), τα γνωρίζουμε και δεν είναι πολλά. Θεωρούμε ότι, πλέον, έχουν προσαρμοστεί πλήρως στον ελλαδικό χώρο και δεν τα αποκαλούμε ξενικά. Από την άλλη, δεν έχουν παίζει σημαντικό ρόλο στην χλωρίδα της περιοχής. Αντιθέτως, τα είδη που έρχονται τώρα, δηλαδή από τη μετά τον Κολόμβο εποχή και εξής, από την Αυστραλία και την Αμερική θεωρούνται συνήθως εισβλητικά και χωροκατακτητικά και είναι επικίνδυνα για τα τοπικά είδη».
Αγριολούλουδα σε ρόλο πέρα από τον προφανή
Ήδη από την αρχαιότητα, τα αγριολούλουδα έχουν επηρεάσει την αισθητική και την αρχιτεκτονική τού ελλαδικού χώρου –για παράδειγμα, το κορινθιακό κιονόκρανο είναι το φύλλο ενός είδους που φύεται στις περισσότερες περιοχές τής Ελλάδας–, ενώ συνδέονται και με τοπικές παραδόσεις: «Το βάλσαμο ή βαλσαμόχορτο ή σπαθόχορτο το λέμε, επίσης, και φυτό τού Άη-Γιάννη, ενώ το χαμομήλι το λέμε και φυτό τού Άη-Γιώργη. Ο φλόμος, ο οποίος στη λαϊκή παράδοση είναι βότανο για τον βήχα –εξ ου και το ρήμα ‘φλομώνω’–, είναι ένα φυτό με έντονα κίτρινα λουλούδια, το οποίο υπάρχει παντού στην Ελλάδα, σχεδόν σε κάθε περιοχή ωστόσο είναι κι ένα διαφορετικό είδος, πάρα πολύ σπάνιο» τονίζει ο κ. Φωτιάδης.
Εκτός από τα αγριολούλουδα με φαρμακευτικές χρήσεις, υπάρχουν κι εκείνα που τρώγονται: «Ίσως όχι το λουλούδι, αλλά ο βλαστός σίγουρα. Σε κάποιες περιοχές στη Βόρεια Ελλάδα, για παράδειγμα, κάνουν πίτες με παπαρούνα. Στο ραδίκι ή την πικραλίδα –ας είναι αγριολούλουδα– ο βλαστός τους τρώγεται σε πίτες και σε σαλάτα» εξηγεί ο φυτοκοινωνιολόγος.
Οι λόγοι που τα λουλούδια αναπτύσσουν διαφορετικές ιδιότητες συνδέονται με την επικονίαση τους: «Τα λουλούδια που είναι πολύ μικρά συνήθως δεν έχουν ιδιαίτερο χρώμα, επειδή επικονιάζονται με τον αέρα. Τα μεγαλύτερα λουλούδια έχουν εντυπωσιακά χρώματα ή μυρωδιές, για να προσελκύσουν έντομα, επειδή έτσι επικονιάζονται, δηλαδή πολλαπλασιάζονται. Τα πάντα γίνονται με δύο σκοπούς: την επιβίωση και τη διαιώνιση του είδους» καταλήγει ο κ. Φωτιάδης.
