Μύλοι Αλλατίνι: Το βιομηχανικό «παλάτι» που παρήγαγε 84.000 οκάδες ψωμιού ημερησίως
Ο ταξιδιώτης τού χρόνου που θα βρισκόταν ξημερώματα στον χώρο των μύλων Αλλατίνι στις αρχές τού προηγούμενου αιώνα θα έβλεπε έναν χώρο σε αναβρασμό…
Ενδεικτικό τής κίνησης που πρέπει να υπήρχε γύρω από το συγκρότημα είναι και το γεγονός ότι, ήδη εν έτει 1929, τα αρτοποιεία του τροφοδοτούσαν τη Θεσσαλονίκη με 84.000 οκάδες (περίπου 107,6 σημερινούς τόνους) ψωμιού ημερησίως. Η ιστορία των μύλων ξεκινά, πάντως, πολύ πριν οι εγκαταστάσεις αποκτήσουν τη μορφή με την οποία είναι εξοικειωμένοι σήμερα οι Θεσσαλονικείς: στη θέση τού σημερινού συγκροτήματος υπήρχε παλαιότερος μύλος γαλλικής ιδιοκτησίας (Darbley de Corbeil), ο πρώτος ατμόμυλος της Θεσσαλονίκης, που χρονολογούταν περίπου στο 1854.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΤΩΝ ΜΥΛΩΝ ΗΤΑΝ Ο ΙΤΑΛΟΣ ΒΙΤΑΛΙΑΝΟ ΠΟΖΕΛΙ, ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΕ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΣ ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΤΙΡΙΑ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ. Ο ΝΕΟΣ ΜΥΛΟΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΑΚΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ, ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΛΕΓΟΜΕΝΗΣ «ΛΕΩΦΟΡΟΥ ΤΩΝ ΕΞΟΧΩΝ» – ΜΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΙΠΛΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ, ΓΕΜΑΤΗΣ ΑΠΟ ΕΞΟΧΙΚΕΣ ΕΠΑΥΛΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΞΕΝΕΙΑ. ΗΤΑΝ, ΔΕ, ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΤΕΡΑ ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΚΛΕΚΤΙΚΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ, ΔΙΑΘΕΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΛΕΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟ.
Σε περιοχή – «φιλέτο»
Το 1883 ο συγκεκριμένος μύλος περιήλθε στην κυριότητα των αδελφών Αλλατίνι, που ήταν μέλη μίας από τις πλέον δραστήριες επιχειρηματικά εβραϊκές οικογένειες της Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, τρία από τα κτίριά του διασώζονται ακόμη και σήμερα.
Γύρω στο 1898 ο μύλος αυτός κάηκε και στη θέση του χτίστηκε ένας νέος, ένα «βιομηχανικό παλάτι», ουσιαστικά, η όψη τού οποίου από τη θάλασσα (όπως μπορεί να διαπιστώσει όποιος δει φωτογραφίες και καρτ ποστάλ εποχής –κάποιες εξ αυτών δημοσιεύει σήμερα η «Citymag») αντιπροσώπευε το σύγχρονο πρόσωπο της πόλης, χτισμένο ανάμεσα σε εξοχικές επαύλεις και προξενεία.
Αρχιτέκτονας των νέων μύλων ήταν ο Ιταλός Βιταλιάνο Ποζέλι, ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της εποχής, ο οποίος με το έργο του επηρέασε καθοριστικά τη Θεσσαλονίκη, κατασκευάζοντας ορισμένα από τα σημαντικότερα δημόσια κτίρια της οθωμανικής διοίκησης, αλλά και πολλά ιδιωτικά οικοδομήματα και τράπεζες. Ο νέος μύλος χωροθετήθηκε στο ανατολικό άκρο τής πόλης, στο τέλος τής λεγόμενης «Λεωφόρου των Εξοχών» – μιας περιοχής δίπλα στη θάλασσα, γεμάτης από εξοχικές επαύλεις και προξενεία. Ήταν, δε, ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα του ρεύματος του εκλεκτικισμού στην πόλη, διαθέτοντας την πλέον σύγχρονη για την εποχή κατασκευή και εξοπλισμό.
Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν τον Σεπτέμβριο του 1900, με τα διασωθέντα τμήματα του παλαιότερου μύλου να ενσωματώνονται στο νέο συγκρότημα. Το 1920 οι μύλοι βρίσκονταν πλέον σε πλήρη ανάπτυξη, ενώ οι μετοχές τής εταιρείας και οι εγκαταστάσεις είχαν ήδη πουληθεί από την οικογένεια Αλλατίνι σε έλληνες επιχειρηματίες. Το συγκρότημα ωστόσο κράτησε για πάντα το όνομα της εβραϊκής οικογένειας, με τους Θεσσαλονικείς να το γνωρίζουν έτσι ακόμη και σήμερα.
Το 1950 μια δεύτερη πυρκαγιά χτυπά τον χώρο, προξενώντας μεγάλες καταστροφές στο συγκρότημα. Ήταν εκείνη ακριβώς την εποχή που καταστράφηκαν ολοσχερώς το εσωτερικό και οι δύο τελευταίοι όροφοι του πολυώροφου κτιρίου, ενώ μεγάλης έκτασης ζημιές προκλήθηκαν και στα όμορα κτίσματα. Έτσι, στη δεκαετία τού 1960 (και μετά από τις απαραίτητες εργασίες επισκευής) το συγκρότημα απέκτησε νέα μορφή.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΤΙΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΫΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΜΥΛΟΥ (ΑΥΤΟ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗΣ), ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΙΑΣΩΖΟΝΤΑΙ ΣΠΑΝΙΟΤΑΤΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ. ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΚΤΙΡΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΣΙΓΟΥΡΑ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ. ΟΙ ΧΥΤΟΣΙΔΗΡΟΙ ΣΤΥΛΟΙ ΕΔΡΑΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΕΣΟΒΑΘΡΑ ΟΠΤΟΠΛΙΝΘΟΔΟΜΗΣ ΣΕ ΔΥΟ ΓΡΑΜΜΕΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙ ΦΕΡΟΥΝ ΤΗ ΣΥΜΜΙΚΤΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΟΡΟΦΗΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΣΙΔΗΡΕΣ ΔΟΚΙΔΕΣ ΚΑΙ ΘΟΛΙΣΚΟΥΣ ΑΠΟ ΛΙΘΟΥΣ. ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΝΤΟΠΙΣΤΕΙ, ΚΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ, ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ ΑΛΛΟ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑ.
Η αρχή τού τέλους
Στη διάρκεια της δεκαετίας τού 1970 εξακολουθούν να γίνονται επεκτάσεις και επεμβάσεις εκσυγχρονισμού τού κτιριακού αποθέματος, αλλά και του μηχανολογικού εξοπλισμού, με το συγκρότημα να χάνει πλέον οριστικά τη σχέση του με το θαλάσσιο μέτωπο, με τη δημιουργία τής Νέας Παραλίας.
Οι τίτλοι τέλους για τη βιομηχανική λειτουργία του πέφτουν στα μέσα τής δεκαετίας τού 1990, όταν εγκαταλείπεται και οι εγκαταστάσεις τής εταιρείας που στεγαζόταν εκεί μεταφέρονται εκτός πόλης. Το συγκρότημα κηρύσσεται διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού, λόγω τόσο της σημασίας του στην οικονομική, κοινωνική και ιστορική εξέλιξη της πόλης όσο και της σπουδαιότητας της αρχιτεκτονικής των εγκαταστάσεων.
Πρωτόγνωρη τεχνολογία
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα από τα κτίρια του προϋφιστάμενου μύλου (αυτό της παλαιάς αποθήκης), στο οποίο διασώζονται σπανιότατες οικοδομικές και διακοσμητικές λεπτομέρειες. Το συγκεκριμένο κτίριο αποτελεί σίγουρα το παλαιότερο βιομηχανικό τής πόλης και ένα από τα παλαιότερα της βιομηχανικής μας κληρονομιάς. Οι χυτοσιδηροί στύλοι εδράζονται σε μεσόβαθρα οπτοπλινθοδομής σε δύο γραμμές στήριξης και φέρουν τη σύμμικτη δομή τής οροφής, η οποία αποτελείται από σιδηρές δοκίδες και θολίσκους από λίθους. Πρόκειται για μια μοναδική οικοδομική τεχνολογία, που δεν έχει εντοπιστεί, κατά πληροφορίες, σε κάποιο άλλο οικοδόμημα.
Κατά τα λοιπά, το σημαντικότερο κτίριο του συγκροτήματος, ο αλευρόμυλος, έχει υποστεί τις μεγαλύτερες αλλοιώσεις, ενώ «σήμα κατατεθέν» αποτελεί μέχρι σήμερα το λεβητοστάσιο, με την επιβλητική καμινάδα των 35,50 μέτρων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το σιλό τού σιταριού.
Η δύναμη του ατμού
Το σύμπλεγμα των μύλων Αλλατίνι αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι τής πλούσιας βιομηχανικής κληρονομιάς τής Θεσσαλονίκης, όπου στο παρελθόν η βιομηχανία ανθούσε.
Κατά την πρώτη περίοδο της βιομηχανικής ανάπτυξης, όταν η πόλη ανήκε στην οθωμανική αυτοκρατορία, ο ατμός είναι η νέα δύναμη που θα ανεξαρτητοποιήσει την παραγωγή από τις περιοχές που διέθεταν φυσική κινητήρια δύναμη (για παράδειγμα, νερό από καταρράκτες). Έτσι, η Θεσσαλονίκη αποκτά το προβάδισμα, συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό τής επιχειρηματικής δραστηριότητας και καθίσταται το σημαντικότερο διοικητικό, στρατηγικό, εμπορικό και οικονομικό κέντρο τής Νοτιοανατολικής Ευρώπης, μετά την Κωνσταντινούπολη.
Χαρακτηριστικό είναι ότι το 1909 στην πόλη λειτουργούσαν 19 βιομηχανικές μονάδες, τόσο κοντά στο νέο (για την εποχή) σιδηροδρομικό δίκτυο και στο λιμάνι όσο και εντός τού αστικού ιστού τής πόλης.
Αβέβαιο το μέλλον
Σήμερα, πάντως, το μέλλον τής αποκατάστασης και επανάχρησης του βιομηχανικού συγκροτήματος των μύλων Αλλατίνι εξακολουθεί να μοιάζει μάλλον αβέβαιο, λόγω και της οικονομικής κρίσης, παρότι το σύμπλεγμα (που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει το παλαιότερο βιομηχανικό κτίριο της πόλης και ένα από τα παλαιότερα στην Ελλάδα) θα μπορούσε να αποτελέσει πυρήνα αναζωογόνησης για τη νύμφη τού Θερμαϊκού.
Όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, το συγκρότημα αυτό, όπως και τα άλλα πολύ σημαντικά μνημεία τής πόλης, μπορούν να αποτελέσουν τον πυρήνα τής αναζωογόνησης της Θεσσαλονίκης – αρκεί να τα αποκαταστήσουμε με την ευαισθησία που τα αρμόζει.
«Σταύρος Νιάρχος» δίπλα στο Αλλατίνι, Ποσειδώνιο αλλού, πλαζ στην Αρετσού
Την εκπόνηση μελέτης ειδικών πολεοδομικών ρυθμίσεων προωθούν το Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας τού Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ/ΤΚΜ) και ο δήμος Θεσσαλονίκης, με στόχο να αναμορφωθεί και να αξιοποιηθεί η εξαιρετικά προνομιακή περιοχή τής κεντροανατολικής Θεσσαλονίκης –από το Μέγαρο Μουσικής μέχρι τα όρια με τον δήμο Καλαμαριάς– που βρίσκεται σε επαφή με τη θάλασσα.
Στο πλαίσιο του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου (ΕΧΣ) για το παραλιακό μέτωπο του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, οι μελετητές φέρονται να προκρίνουν ως λύση (ώστε να μπορέσει να αποκτήσει ένα νέο, ελκυστικότερο πρόσωπο το παραλιακό μέτωπο) να εκπονηθεί μελέτη που θα διευθετήσει σειρά εκκρεμών ζητημάτων για μια ευρεία περιοχή, η οποία, πέραν του Μεγάρου Μουσικής, περιλαμβάνει εγκαταστάσεις με υπερτοπικό χαρακτήρα, όπως το Ποσειδώνιο και το συγκρότημα «Αλλατίνι». Ειδικά για το πάλαι ποτέ κραταιό βιομηχανικό συγκρότημα, που αποτελεί εδώ και δεκαετίες σκιά τού εαυτού του, στόχος είναι να αποτελέσει το «Ελληνικό τής Θεσσαλονίκης», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται.
Όπως είχε επισημάνει τον περασμένο Νοέμβριο (κατά την παρουσίαση της ολοκλήρωσης της πρώτης φάσης τού Ειδικού Χωρικού Σχεδίου) ο επικεφαλής τής ομάδας εργασίας τού ΤΕΕ/ΤΚΜ, Τάκης Δούμας, «με τη μελέτη ειδικών πολεοδομικών ρυθμίσεων θα επιτραπεί η απόδοση σε κοινή χρήση τού περιβάλλοντος χώρου τού Αλλατίνι. Πρέπει να φύγουν οι φράχτες, να διατηρηθούν τα υφιστάμενα κτίρια και να αξιοποιηθούν, αλλά να μην υπάρξει επιπλέον δόμηση».
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΙΔΟΞΟΥΣ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ ΣΤΟΝ ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΟ ΧΩΡΟ ΤΩΝ 29 ΣΤΡΕΜΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΜΥΛΩΝ ΑΛΛΑΤΙΝΙ, Η ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΕΙΝΑΙ ΑΦΕΝΟΣ Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΤΟΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΕΙ ΠΡΟΣ ΟΦΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ, ΑΦΕΤΕΡΟΥ ΝΑ ΘΕΣΠΙΣΤΟΥΝ ΟΡΟΙ ΔΟΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ, ΠΟΥ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ. ΜΑΛΙΣΤΑ, ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΕΝΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΠΟΛΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΚΑΘΩΣ ΕΧΕΙ ΟΛΑ ΤΑ ΦΟΝΤΑ, ΜΕ ΤΙΣ ΗΔΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΜΕΝΕΣ ΔΟΜΕΣ, ΝΑ ΤΟ ΠΕΤΥΧΕΙ. ΣΕ ΘΕΣΗ ΔΙΠΛΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΛΑΤΙΝΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΑΥΤΟΝ ΤΟ ΣΚΟΠΟ ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΤΥΠΟΥ «ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ», ΠΟΥ ΘΑ ΔΩΣΕΙ ΑΚΟΜΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΙΓΛΗ.
Για τους επίδοξους επενδυτές σε αυτόν τον προνομιακό χώρο των 29 στρεμμάτων, η πρόβλεψη είναι αφενός η πολιτεία να πάρει τους ελεύθερους χώρους και να τους αξιοποιήσει προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, αφετέρου να θεσπιστούν όροι δόμησης και χρήσεις γης, που θα είναι ελκυστικοί για την προσέλκυση επενδυτών. Μάλιστα, ο κ. Δούμας πρότεινε να γίνει η περιοχή ένας μητροπολιτικός πόλος πολιτισμού, καθώς –με τις ήδη χωροθετημένες δομές– έχει όλα τα φόντα να το πετύχει. Σε θέση δίπλα από το Αλλατίνι και προς αυτόν το σκοπό προτείνεται η δημιουργία ενός ιδρύματος τύπου «Σταύρος Νιάρχος», που θα δώσει ακόμη μεγαλύτερη αίγλη.
Στο ίδιο το σχέδιο προβλέπεται «να ενταχθούν στον αστικό ιστό τα κτίρια του Μεγάρου Μουσικής, με τη δημιουργία κεντρικής πλατείας σε κομβικό σημείο μεταξύ αυτών, επιτρέποντας τη δημιουργία νέων κτιριακών εγκαταστάσεων υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας με χρήση κεντρικών λειτουργιών, δημιουργώντας τον ανάλογο μητροπολιτικού επιπέδου πόλο πολιτισμού».
Αντικείμενο της ίδιας μελέτης ήταν η χωροθέτηση των αναγκών για εκπαίδευση στα διατηρητέα κτίσματα του ελληνικού Δημοσίου (τέως αποθήκες) και η απόδοση σε κοινή χρήση, με πολεοδομικές ρυθμίσεις, του περιβάλλοντος χώρου των διατηρητέων κτισμάτων τού Αλλατίνι, ταυτόχρονα με την αποκατάστασή τους, δημιουργώντας νέα, ενιαία οικοδομικά τετράγωνα σε χώρους παλαιού σχεδίου και επεκτάσεις, υπογειοποιώντας μερικώς ή εκτρέποντας μερικώς την οδό Μαρίας Κάλλας.
Στις φιλόδοξες παρεμβάσεις τού σχεδίου συγκαταλέγονται η δημιουργία στο ίδιο σημείο μιας νέας μητροπολιτικής ζώνης οργανωμένων αθλητικών εγκαταστάσεων κολύμβησης και ναυταθλητισμού. Σημείο-κλειδί είναι η μετεγκατάσταση του Ποσειδωνίου ή, ορθότερα, η μετατόπισή του σε διπλανό, πιο κατάλληλο χώρο.
Και η συνέχεια ωστόσο αυτής της περιοχής, που βρίσκεται σε άμεση σύνδεση μαζί της, προτείνεται να αναβαθμιστεί, ώστε αφενός να αποκτήσει ρόλο και σαφή χρήση το τέως κυβερνείο, αλλά και να αξιοποιηθεί η πλαζ τής Αρετσούς, σε συνεργασία με τον δήμο Καλαμαριάς: «Οι αντίστοιχοι άξονες – διαδρομές πεζού και ποδηλάτου παρά τις οδούς Σοφούλη και Πλαστήρα συμπληρώνονται με πολεοδομικές ρυθμίσεις τόσο στο τέως κυβερνείο όσο και στην πλαζ Αρετσούς» αναφέρει το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο. «Η πλαζ Αρετσούς, πέρα από την άμεση γειτνίασή της με το τέως στρατόπεδο Κόδρα, είναι αναγκαίο –μετά την ολοκλήρωση της οριστικής απόδοσής της κατά χρήση από την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ) στον δήμο Καλαμαριάς– να αναπτυχθεί ως η πρώτη εντός τού αστικού συγκροτήματος ασφαλής κολυμβητική περιοχή. Για τις υπόλοιπες όμορες εκτάσεις τής ΕΤΑΔ προτείνονται χρήσεις γης, καθώς και ρυθμίσεις για το αλιευτικό καταφύγιο – ιχθυόσκαλα Νέας Κρήνης».
Μάλιστα, όπως είχε επισημάνει στη σχετική εισήγηση στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας ο κ. Δούμας (παρόντος και του δημάρχου Καλαμαριάς, Γιάννη Δαρδαμανέλη), στην πλαζ τής Αρετσούς θα μπορούσε να δημιουργηθεί –όχι με μεγάλη δυσκολία– μια αστική κολυμβητική περιοχή, ακόμη και με πισίνες, φέρνοντας το παράδειγμα της παραλίας τού Τελ Αβίβ.
Η μελέτη για το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο του παραλιακού μετώπου τής πόλης, από το Καλοχώρι ώς το Αγγελοχώρι, κατατέθηκε από τους μελετητές στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας στα μέσα Μαΐου. Όπως επισημαίνει σχετικά ο αντιπεριφερειάρχης Υποδομών και Δικτύων, Πάρις Μπίλλιας, η σημασία τού σχεδίου έγκειται στο γεγονός ότι «όλη η Θεσσαλονίκη θα αποκτήσει επιτέλους έναν διάδρομο αναψυχής, αθλητισμού και πολιτισμού, συνολικού μήκους 55 χιλιομέτρων, με αντίστοιχα τοπόσημα που θα βελτιώσουν την εικόνα τής πόλης, ώστε να καταστεί πόλος έλξης για επισκέπτες και κατοίκους».
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΗΤΑΝ Η ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΑ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ (ΤΕΩΣ ΑΠΟΘΗΚΕΣ) ΚΑΙ Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΜΕ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΕ ΚΟΙΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΥ ΤΩΝ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΛΛΑΤΙΝΙ, ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥΣ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΝΕΑ, ΕΝΙΑΙΑ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΠΑΛΑΙΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ, ΥΠΟΓΕΙΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΜΕΡΙΚΩΣ ΤΗΝ ΟΔΟ ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΛΛΑΣ ‘Η ΕΚΤΡΕΠΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΜΕΡΙΚΩΣ. ΣΤΙΣ ΦΙΛΟΔΟΞΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΥΓΚΑΤΑΛΕΓΟΝΤΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ, ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ, ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΩΝ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΟΛΥΜΒΗΣΗΣ ΚΑΙ ΝΑΥΤΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. ΣΗΜΕΙΟ-ΚΛΕΙΔΙ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΥ ‘Η, ΟΡΘΟΤΕΡΑ, Η ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΕ ΔΙΠΛΑΝΟ, ΠΙΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΧΩΡΟ.
Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί στη συνέχεια, διευκρινίζεται ότι η μελέτη κατατέθηκε στο τμήμα Χωρικού Σχεδιασμού, ώστε να εγκριθεί και να ελεγχθεί. Στη συνέχεια θα αποσταλεί στη διεύθυνση Μητροπολιτικού Σχεδιασμού τού υπουργείου Περιβάλλοντος, ώστε να υπάρξουν και εκεί οι ανάλογες εγκρίσεις. Αφού ολοκληρωθεί και αυτή η διαδικασία, θα βγει σε διαβούλευση η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, θα γίνει διαβούλευση από τους φορείς, θα σταλεί και πάλι στο υπουργείο για να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα και, ακολούθως, το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο θα πάρει τον δρόμο του, για να εκδοθεί το σχετικό προεδρικό διάταγμα.
Η μελέτη θεωρείται το πρώτο ουσιαστικό βήμα, ώστε στη συνέχεια να υπάρξει ένας ενιαίος σχεδιασμός και μια ενιαία αντιμετώπιση του παραλιακού μετώπου της πόλης. Εξετάζεται παράλληλα η δυνατότητα χρηματοδότησης των παρεμβάσεων από το καινούριο ΕΣΠΑ, ενώ ο χρονικός ορίζοντας εφαρμογής της εκτιμάται σε βάθος δεκαετίας.
Ποια προβλήματα θα επιλύσει το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο
Με το Ειδικό Χωρικό Σχέδιο αναμένεται να αναδειχθούν και να επιλυθούν όλα τα επιμέρους ζητήματα-προβλήματα που εντοπίζονται κατά μήκος τού μετώπου, ενώ κρίνεται αναγκαία η πρόβλεψη παρεμβάσεων και ρυθμίσεων που αποσκοπούν:
- Στην εξυγίανση και ανάπλαση της περιοχής τού Δενδροποτάμου και των βυρσοδεψείων και στη λειτουργική ένωση, τόσο από τη μία πλευρά (με τις προτεινόμενες υπερτοπικές δραστηριότητες στην οδό 26ης Οκτωβρίου) όσο και από την άλλη (προς το Καλοχώρι), με φιλοπεριβαλλοντικές, αναστρέψιμες παρεμβάσεις.
- Στη δημιουργία Μητροπολιτικού Δυτικού Πάρκου στον χώρο τού παλαιού σιδηροδρομικού σταθμού.
- Στη δημιουργία των προϋποθέσεων περιπατητικού άξονα από το νέο Μουσείο Ολοκαυτώματος ώς την πλατεία Ελευθερίας, μέσω των εγκαταστάσεων του παλαιού εμπορευματικού σταθμού, δημιουργώντας την πορεία μνήμης.
- Στη συνέχιση του άξονα περιπάτου και ποδηλάτου από την πρώτη προβλήτα τού ΟΛΘ ώς τον Λευκό Πύργο.
- Στην πολεοδομική ρύθμιση στο νότιο άκρο τού δήμου Θεσσαλονίκης, με ενιαία πολεοδομική αντιμετώπιση της περιοχής τού Μεγάρου Μουσικής, του Ποσειδώνιου και του Αλλατίνι και της εκτός σχεδίου παράκτιας περιοχής, στο όριο με τον δήμο Καλαμαριάς, με τη δημιουργία Ανατολικού Μητροπολιτικού Πόλου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
- Στην ενεργοποίηση όλων των προβλεπόμενων και θεσμοθετημένων ρυθμίσεων στο παράκτιο μέτωπο του δήμου Καλαμαριάς, δίνοντάς τους ουσιαστικό χωροταξικό και πολεοδομικό περιεχόμενο.
- Στην ολοκλήρωση των παρεμβάσεων ώς το αγρόκτημα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με τις ανάλογες ενεργοποιήσεις που προβλέπονται θεσμικά για το παράκτιο τμήμα τού δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη, ενισχύοντας τον μητροπολιτικό χαρακτήρα τους.
- Στη δημιουργία Ανατολικού Μητροπολιτικού Πάρκου – Βοτανικού Κήπου στην έκταση του ΑΠΘ, πλησίον τού αεροδρομίου.
- Στη χωροθέτηση ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης Κεντρικής Μακεδονίας, ανάλογης δυναμικότητας με τις αντίστοιχες εγκαταστάσεις που λειτουργούν εκτός θεσμικού και αδειοδοτικού πλαισίου στο παραλιακό μέτωπο του δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη.
- Στην επανάκτηση του ρόλου και των στοιχείων ανάπτυξης της παράκτιας περιοχής τού δήμου Θερμαϊκού, ως κύριας ζώνης θαλάσσιας αναψυχής τού πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης.
Από την περιοχή παρέμβασης έχουν εξαιρεθεί σημεία που έχουν δικό τους θεσμικό καθεστώς (ΟΛΘ, αεροδρόμιο «Μακεδονία»), σημεία όπου εκπονούνται ειδικές πολεοδομικές μελέτες (περιοχή Σοφούλη, Καλαμαριάς) ή που έχουν πρόσφατες χωροθετήσεις (μαρίνα Δ.Ε. Πυλαίας – τουριστική ζώνη).
Οι παρεμβάσεις ανά περιοχή
Περιοχή δήμου Δέλτα. Εφαρμογή τής μελέτης του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων – Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) και δημιουργία τού αλιευτικού καταφυγίου, όπου μπορεί να κατασκευαστεί και στάση θαλάσσιας συγκοινωνίας. Σύνδεση – άξονας προς τα δυτικά, με περιπατητική διαδρομή πεζού και ποδηλάτου επί πασσαλόπηκτης, ελαφριάς κατασκευής, δίχως την κατασκευή αναχώματος.
Περιοχή δήμου Αμπελοκήπων – Μενεμένης και δήμου Θεσσαλονίκης. Ανάπλαση της κοίτης τού Δενδροποτάμου, που θεωρείται αρχή τής πορείας τού δυτικού τόξου προς τα στρατόπεδα «Μεγάλου Αλεξάνδρου», «Παπακυριαζή», «Παύλου Μελά» και «Στρεμπενιώτη», το Επταπύργιο και τους Κήπους τού Πασά. Αναγνωρίζεται ως κομβική περιοχή. Ανατολικά τού Δενδροποτάμου, η επόμενη περιοχή αναφοράς είναι το Δυτικό Μητροπολιτικό Πάρκο (χώρος παλαιού εμπορευματικού σταθμού), με την πορεία μνήμης από το Μουσείο Ολοκαυτώματος ώς την πλατεία Ελευθερίας μέσω του «αστικού» τμήματος του ΟΛΘ. Σημαντική παρέμβαση αστικής ανάπλασης είναι επίσης αυτή επί της 26ης Οκτωβρίου, καθώς και η περιπατητική διαδρομή στα όρια του σχεδίου πόλης Θεσσαλονίκης και της χερσαίας ζώνης τού ΟΛΘ.
Περιοχή δήμου Θεσσαλονίκης. Για τη διαδρομή σύνδεσης της πλατείας Ελευθερίας με τον Λευκό Πύργο, ως συνέχεια αυτής από την 1η προβλήτα, προτείνεται επέκταση του κρηπιδώματος με κατασκευές αναστρέψιμες, χωρίς εμπλησμό, ώστε να δημιουργηθούν προϋποθέσεις ασφαλούς περιπάτου σε συνέχεια του σημερινού κρηπιδώματος, με παράλληλη μεταφορά τής ζώνης ποδηλάτου στο απέναντι του κρηπιδώματος πεζοδρόμιο της λεωφόρου Νίκης. Το πλάτος τής διαδρομής μπορεί να είναι κυμαινόμενο, παρακολουθώντας τις προβολές των κάθετων αξόνων-ροών τής πλατείας Αριστοτέλους, της Αγίας Σοφίας, της Γούναρη και της Στρατηγού Καλλάρη. Οι ρυθμίσεις στη Νέα Παραλία περιορίζονται στην απομάκρυνση της παράτυπης στάθμευσης οχημάτων από τον πρόσφατα αναπλασμένο χώρο, με δημιουργία νέων υπόγειων χώρων στην απέναντι πλευρά τής λεωφόρου Μεγάλου Αλεξάνδρου, καθώς και στη δημιουργία ποδηλατοδρόμου εκτός της αναπλασμένης περιοχής, σε λωρίδα παρά τη λεωφόρο Μεγάλου Αλεξάνδρου προς τη θάλασσα, ώστε να παραμένει εντός της αναπλασμένης ζώνης η κίνηση του ποδηλάτου μόνον ως αναψυχή. Η περιοχή τής αναπλασμένης Νέας Παραλίας έχει άμεση σχέση με τις περιοχές των εκπονούμενων ΕΧΣ στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, δηλαδή της ΔΕΘ, του νέου γηπέδου του ΠΑΟΚ και των Κεραμείων Αλλατίνη μέσω κάθετων αξόνων και διαδρομών.
Περιοχή δήμου Καλαμαριάς. Οι αντίστοιχοι άξονες-διαδρομές πεζού και ποδηλάτου παρά τις οδούς Σοφούλη και Πλαστήρα συμπληρώνονται με πολεοδομικές ρυθμίσεις τόσο στο τέως κυβερνείο όσο και στην πλαζ Αρετσούς. Η πλαζ Αρετσούς, πέρα από την άμεση γειτνίασή της με το τέως στρατόπεδο Κόδρα. για το οποίο επίκειται η εκπόνηση μελέτης ΕΧΣ, είναι αναγκαίο, μετά την ολοκλήρωση της οριστικής απόδοσής της κατά χρήση από την ΕΤΑΔ στον δήμο Καλαμαριάς, να αναπτυχθεί ως η πρώτη εντός τού αστικού συγκροτήματος ασφαλής κολυμβητική περιοχή. Για τις υπόλοιπες όμορες εκτάσεις τής ΕΤΑΔ προτείνονται χρήσεις γης, καθώς και ρυθμίσεις για το αλιευτικό καταφύγιο – ιχθυόσκαλα Νέας Κρήνης.
Περιοχή δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη και δήμου Θέρμης. Στην περιοχή παρέμβασης περιλαμβάνεται η προτεινόμενη περιοχή επέκτασης της δημοτικής ενότητας Πυλαίας ως ΠΕ 14 από το γενικό πολεοδομικό σχέδιο Πυλαίας. Οι νέες κατευθύνσεις γι’ αυτήν την πολεοδομική μελέτη είναι η ενσωμάτωση της γραμμής επέκτασης του μετρό προς αεροδρόμιο, οι αναγκαίες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις και η δημιουργία ζώνης παραλιακού κοινόχρηστου χώρου για την ανάπτυξη κολυμβητικών περιοχών στο μέτωπό της, μετά από μελέτες και ακτομηχανικά έργα.
Η ανάπτυξη του χώρου εκπαίδευσης και βοτανικού κήπου ως Ανατολικό Μητροπολιτικό Πάρκο – Βοτανικός Κήπος θεωρείται ως ακόμη ένα κομβικό σημείο τής περιοχής παρέμβασης. Η σχέση τού αγροκτήματος του ΑΠΘ με τις νέες προτεινόμενες, αναβαθμισμένες χρήσεις γης, σε συνδυασμό με την προβλεπόμενη στάση τής γραμμής τού μετρό προς το αεροδρόμιο, με όλες τις υποστηρικτικές χρήσεις της, τη στάση τής θαλάσσιας συγκοινωνίας και την ανάδειξη του μη χαρακτηρισμένου υγροτόπου, δημιουργούν συνθήκες κατάργησης της ασυνέχειας στην περιοχή τού αεροδρομίου «Μακεδονία». Η πρόταση χωροθέτησης ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης δίπλα στην υπό πιθανή παραχώρηση στην Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας έκταση, για την ανάπτυξη καινοτομικής ζώνης, συμπληρώνει λειτουργικά την προσπάθεια αναβάθμισης της περιοχής.
Περιοχή δήμου Θερμαϊκού. Η αναθεώρηση του πολεοδομικού σχεδίου των παράκτιων περιοχών τού δήμου Θερμαϊκού, όπως προτείνονται από το εγκεκριμένο ΓΠΣ, με σύνταξη ειδικής πολεοδομικής μελέτης και σε συνδυασμό με τη θαλάσσια συγκοινωνία, θα δημιουργήσει προϋποθέσεις για την τουριστική αξιοποίηση αυτής της αστικής περιοχής και για ανάκτηση του ρόλου που διαδραμάτιζε τις δεκαετίες 1960-1970.
