Μια δυσοίωνη εικόνα για το μέλλον των ελαιόδεντρων στην Ιταλία, στην Ελλάδα και στην Ισπανία –οι οποίες, από κοινού, παράγουν το 95% του ελαιόλαδου τής Ευρώπης– σκιαγραφεί μια νέα, διεθνής επιστημονική μελέτη σχετικά με τις δυνητικές επιπτώσεις τού καταστροφικού για τις ελιές βακτηρίου Xylella fastidiosa, σε περίπτωση που αυτό επεκταθεί μελλοντικά και φτάσει να μολύνει σχεδόν όλους τους ελαιώνες τού ευρωπαϊκού Νότου.
ΕΙΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΟΠΟΥ, ΕΥΤΥΧΩΣ, ΤΟ ΒΑΚΤΗΡΙΟ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΦΤΑΣΕΙ ΑΚΟΜΗ), ΣΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Η ΖΗΜΙΑ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙ ΤΑ ΔΥΟ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΕΥΡΩ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ, ΜΕ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟΝ ΚΕΒΙΝ ΣΝΑΙΝΤΕΡ (ΤΟΥ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΟΥ ΒΑΓΚΕΝΙΓΚΕΝ), ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΚΑΝΑΝ ΤΗ ΣΧΕΤΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΩΝ ΗΠΑ (PNAS).
Πολλοί ελαιώνες στην Ιταλία και, σε μικρότερο βαθμό, στην Ισπανία έχουν ήδη καταστραφεί: η μελέτη προβλέπει ότι, αν το φυτοπαθογόνο βακτήριο επεκταθεί κι άλλο, η οικονομική ζημιά στις τρεις χώρες μπορεί να ξεπεράσει συνολικά ακόμη και τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ. Ειδικά για την Ελλάδα (όπου, ευτυχώς, το βακτήριο δεν έχει φτάσει ακόμη), στο χειρότερο σενάριο η ζημιά θα μπορούσε να προσεγγίσει τα δύο δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με τους ερευνητές, με επικεφαλής τον Κέβιν Σνάιντερ (του ολλανδικού Πανεπιστημίου του Βάγκενίγκεν), οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS).
Η «λέπρα τής ελιάς»
Η Xylella, που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στην Απουλία τής Ιταλίας το 2013 και εξαπλώνεται από τα έντομα, θεωρείται ένας από τους πιο επικίνδυνους παθογόνους μικροοργανισμούς για τα φυτά στον κόσμο και μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί τρόπος για να καταπολεμηθεί. Εκτός από τις ελιές, επιτίθεται σε κερασιές, αμυγδαλιές, δαμασκηνιές, αμπέλια, εσπεριδοειδή κ.ά. Η ασθένεια έχει ονομαστεί «Σύνδρομο της ταχείας παρακμής τής ελιάς» ή απλώς «λέπρα τής ελιάς».
ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ, ΑΚΟΜΗ ΚΙ ΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΞΕΙ ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΣΕΝΑΡΙΟ, ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΝΑ ΝΙΩΣΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΣΤΟ ΠΟΡΤΟΦΟΛΙ ΤΟΥΣ: «ΘΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΕΤΣΙ ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ ΟΙ ΤΙΜΕΣ ΝΑ ΑΝΕΒΟΥΝ, ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΘΑ ΠΛΗΞΕΙ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ».
Το βακτήριο εμποδίζει τη δυνατότητα του φυτού να τροφοδοτείται με νερό και θρεπτικές ουσίες, ώσπου τελικά ξεραίνεται και πεθαίνει. Στην Ιταλία έχει προκαλέσει μείωση της παραγωγής των ελαιόδεντρων κατά περίπου 60% από τότε που ανακαλύφθηκε. Εκτός από την Ιταλία, μέχρι τώρα η Xylella έχει κάνει την εμφάνισή της στην Ισπανία (Βαλεαρίδες νήσοι, Αλικάντε, Μαδρίτη κ.α.), στη Γαλλία (κυρίως στην Κορσική και στην Κυανή Ακτή) και στην Πορτογαλία, έχοντας καταστρέψει εκατομμύρια δέντρα στον ευρωπαϊκό Νότο. Στην Ιταλία τουλάχιστον ένα εκατομμύριο ελιές έχουν καταστραφεί, καθώς έχει μολυνθεί περίπου το 17% των ελαιοπαραγωγικών περιοχών.
Η εξάπλωση της Xylella εκτιμάται ότι σήμερα γίνεται με ρυθμό περίπου πέντε χιλιομέτρων τον χρόνο, θα μπορούσε ωστόσο να επιβραδυνθεί στο ένα χιλιόμετρο με τις κατάλληλες παρεμβάσεις. Λόγω ευνοϊκών κλιματολογικών συνθηκών, θεωρείται ότι το 85% έως 99% των ελαιοπαραγωγικών περιοχών τού ευρωπαϊκού Νότου είναι ευάλωτο.
Σωρευτική η ζημιά
«Η ζημιά στις ελιές επιφέρει, επίσης, μιαν απαξίωση στην αξία τής γης και στην τουριστική ελκυστικότητα μιας περιοχής. Έχει, συνεπώς, σοβαρή επίπτωση στην τοπική οικονομία και στην απασχόληση που συνδέεται με τη γεωργία», δήλωσε στο BBC η ερευνήτρια δρ. Μαρία Σαπονάρι (του ιταλικού Ινστιτούτου Βιώσιμης Φυτοπροστασίας CNR).
Για την Ισπανία, η μελέτη εκτιμά ότι, αν μολυνόταν και καταστρεφόταν η πλειονότητα των ελαιόδεντρων, η ζημιά θα μπορούσε να φθάσει τα 17 δισεκατομμύρια ευρώ μέσα στα επόμενα 50 χρόνια, ενώ στην Ιταλία θα ξεπερνούσε τα 5 δισεκατομμύρια. Αν όμως καταστεί εφικτό να επιβραδυνθεί σημαντικά η αρρώστια και νέες, πιο ανθεκτικές ποικιλίες ελαιόδεντρων φυτευτούν (αυτό θεωρείται η καλύτερη λύση μακροπρόθεσμα), τότε η ζημιά θα είναι πολύ μικρότερη. Η μείωση του πληθυσμού των εντόμων-φορέων είναι ο άλλος βασικός πυλώνας τής μάχης κατά της Xylella.
Όμως, σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τους ερευνητές, ακόμη κι αν δεν υπάρξει το χειρότερο σενάριο, οι καταναλωτές αναμένεται στο μέλλον να νιώσουν την επίπτωση στο πορτοφόλι τους: «Θα υπάρξει μια μείωση της προσφοράς και έτσι αναμένεται ότι οι τιμές θα ανέβουν, κάτι που θα πλήξει τους καταναλωτές», σύμφωνα με τον Σνάιντερ, ο οποίος πρόσθεσε ότι, πέρα από το στενά οικονομικό κόστος, θα είναι οδυνηρή και ανεκτίμητη η απώλεια παραδοσιακών ελαιώνων, τους οποίους διαδοχικές γενιές φρόντισαν και κληροδότησαν στις επόμενες.
