Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΕΜΟΥΡΤΖΙΔΗΣ, ΑΡΧΙΣΑΝ ΝΑ «ΤΡΕΧΟΥΝ» ΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΤΟΥ ΤΕΩΣ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ, ΚΑΘΩΣ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΝΕΚΡΙΝΕ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ «ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΔΙΑΚΡΙΤΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ». ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΘΟΥΝ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ, ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΡΙΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΣΕ ΚΟΜΒΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΚΟΥ, ΕΚΤΑΣΗΣ ΣΑΡΑΝΤΑ ΤΡΙΩΝ, ΕΠΤΑΜΙΣΙ ΚΑΙ ΕΝΤΕΚΑΜΙΣΙ ΣΤΡΕΜΜΑΤΩΝ, ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ.

Στην πρώτη φάση τής ανάπλασης, συνολικού προϋπολογισμού 20 εκατ. ευρώ, προβλέπονται παρεμβάσεις σε υποδομές, ηλεκτροφωτισμό και εξοπλισμό για τους πολίτες, κατεδαφίσεις κτιρίων, αποκατάσταση πρασίνου και δημιουργία τριών αναψυκτηρίων (αναμένεται ακόμη να αποσαφηνιστεί αν οι εργασίες θα πραγματοποιηθούν έχοντας κλειστή όλη την έκταση του τέως στρατοπέδου ή αν αυτή θα κλείνει τμηματικά). Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, οι εργασίες πρόκειται να ολοκληρωθούν μέσα σε 18 μήνες από την ημέρα έναρξής τους.

Εμβληματική παρέμβαση

Κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης φάσης των εργασιών και σύμφωνα με τις μελέτες, θα υλοποιηθούν οι βασικές υποδομές παροχών ύδρευσης, άρδευσης, αποχέτευσης και ηλεκτροφωτισμού, ενώ θα κατεδαφιστούν και όσα κτίσματα είναι επικίνδυνα για τους πολίτες. Παράλληλα, θα εκτελεστούν παρεμβάσεις συντήρησης και αποκατάστασης του πρασίνου, θα κοπούν ξερά και επικίνδυνα δένδρα, θα γίνει εκτεταμένος καθαρισμός και πολλές νέες φυτεύσεις, ενώ θα δημιουργηθεί και ο δενδρόκηπος, όπου προβλέπεται η φύτευση χιλιάδων δέντρων και θάμνων.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη μελέτη, προγραμματίζεται να κατασκευαστούν τρία αναψυκτήρια, ενώ σε διάφορα σημεία τής έκτασης θα τοποθετηθεί εξοπλισμός για τους πολίτες (όπως καθιστικά, πέργολες κοκ.). Στο πλαίσιο της ίδιας εργολαβίας θα οριοθετηθεί ο χώρος με την τοποθέτηση περίφραξης, με διαμόρφωση έξι πυλών εισόδου και εξόδου για τους πεζούς. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, το πάρκο θα είναι ανοιχτό βάσει ωραρίου, το οποίο θα καθοριστεί από το δημοτικό συμβούλιο Παύλου Μελά.

Στην πρώτη φάση τής ανάπλασης προβλέπεται και η αποκατάσταση του πλέον εμβληματικού κτίσματος του τέως στρατοπέδου Παύλου Μελά, του κτιρίου Α2, εμβαδού 3.353,14 τετρ.μ, στο οποίο θα στεγαστούν το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού και το νέο δημαρχείο. Πρόκειται για ένα επίμηκες κτίριο που αναπτύσσεται στη δυτική πλευρά τού μελλοντικού Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά, με κύρια όψη στην οδό Λαγκαδά. Οι σχετικές μελέτες έχουν ήδη ολοκληρωθεί και αναμένεται η αδειοδότηση από το υπουργείο Πολιτισμού.

Παράλληλα, η δημοτική αρχή και ο δήμαρχος Παύλου Μελά, Δημήτρης Δεμουρτζίδης, άρχισαν να «τρέχουν» τις διαδικασίες για τη δεύτερη φάση ανάπλασης του τέως στρατοπέδου, καθώς στα τέλη Δεκεμβρίου το δημοτικό συμβούλιο ενέκρινε τη διεξαγωγή αρχιτεκτονικού διαγωνισμού με αντικείμενο «Διαμόρφωση διακριτών ελεύθερων χώρων στο Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά». Πρόκειται για τρία σημεία που θα διαμορφωθούν στη δεύτερη φάση ανάπλασης, στο πλαίσιο διαγωνισμού με αντικείμενο τον σχεδιασμό τριών επιμέρους περιοχών σε κομβικές θέσεις εντός του πάρκου, έκτασης σαράντα τριών, επτάμισι και εντεκάμισι στρεμμάτων, αντίστοιχα.

Η πρώτη περιοχή, η οποία θα ονομαστεί «Η Μνήμη», βρίσκεται σε κεντρικό σημείο τής έκτασης του πάρκου. Πρόκειται για μια πλατεία (με την ευρεία έννοια του όρου), η οποία οριοθετείται από τα δύο μεγάλα κτίρια στρατωνισμού τού τέως στρατοπέδου. Η δεύτερη περιοχή (θα ονομαστεί «Το Θέαμα») βρίσκεται στο βόρειο τμήμα, όπου επιδιώκεται να δημιουργηθεί ένας εναλλακτικός υπαίθριος χώρος θέασης κινηματογράφου και ζωντανών εκδηλώσεων, ενώ το τρίτο σημείο (με ονομασία «Η Περιπέτεια») βρίσκεται νοτιότερα και θα αφιερωθεί στις δράσεις και στη φιλοξενία σειράς γεγονότων.

Αλλάζει ο χάρτης στα δυτικά

Το συνολικό κόστος τού στρατηγικού σχεδίου ανάπλασης του στρατοπέδου Παύλου Μελά για τη δημιουργία τού μητροπολιτικού πάρκου, σύμφωνα με τη μελέτη βιωσιμότητας που εκπόνησαν στελέχη τού δήμου με την υποστήριξη του τμήματος Οικονομικών Επιστημών τού ΑΠΘ, ανέρχεται στα 53,15 εκατ. ευρώ. Το σχέδιο προβλέπει 258.700 τετρ.μ. πρασίνου, 57.000 τετρ.μ. πλατειών, τη λειτουργική επανάχρηση 25 κτιρίων, την κατεδάφιση 10.000 τετρ.μ. κτισμάτων και τη δημιουργία υποδομών συντήρησης και λειτουργίας. Παράλληλα, το σχέδιο περιλαμβάνει δημόσιες κοινωφελείς χρήσεις, χρήσεις αναψυχής και ήπιες εμπορικές δραστηριότητες, ξενώνα και συνεδριακά κέντρα σε έκταση 320 στρεμμάτων. Στο κτίριο επιφάνειας 3.353 τετρ.μ., που βρίσκεται στη δυτική πλευρά τού τέως στρατοπέδου, θα στεγαστούν το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού και το νέο δημαρχείο τού δήμου Παύλου Μελά (έργο για το οποίο έχει εγκριθεί χρηματοδότηση συνολικού ύψους 2,92 εκατ. ευρώ από τους πόρους τού τομεακού επιχειρησιακού προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία, 2014-2020» του υπουργείου Οικονομίας & Ανάπτυξης/ΕΠΑνΕΚ).

Σύμφωνα με τη μελέτη, το κόστος για την αποκατάσταση των κτιρίων θα ανέλθει σε 23,414 εκατ. ευρώ, για την αποκατάσταση και ενίσχυση του πρασίνου στα 20,16 εκατ. ευρώ και για τη διαμόρφωση των τριών πλατειών στα 9,57 εκατ. ευρώ (πρόκειται για το αρχικό κόστος, χωρίς να υπολογίζονται οι εκπτώσεις των έργων). Όπως επισημαίνει ο αρχιτέκτονας και επιστημονικός συνεργάτης τού δήμου Παύλου Μελά για το πρότζεκτ τού Μητροπολιτικού Πάρκου, Πρόδρομος Νικηφορίδης, σε πρώτη φάση προτεραιότητα θα είναι το πράσινο, με πρόβλεψη να φυτευτούν 2.500 δέντρα και με στόχο, δίπλα στους υφιστάμενους πευκώνες, να δημιουργηθούν ελαιώνες και οπωρώνες με πολλά καλλωπιστικά φυτά.

Από το σύνολο των 23,414 εκατ. ευρώ για την αποκατάσταση των κτιρίων, τα 9,556 εκατ. αφορούν κτίρια που θα αξιοποιήσει ο δήμος και τα υπόλοιπα 13,857 εκατ. κτίρια που θα εκμισθωθούν σε ιδιώτες. Στη δαπάνη αποκατάστασης υπολογίζεται και το απαραίτητο κόστος για την εκπόνηση μελετών ωριμότητας, αλλά και το διαχειριστικό κόστος.

Τι θα κοστίσει

Σύμφωνα με τους μελετητές, από το σύνολο των 53,15 εκατ. ευρώ που θα απαιτηθούν για το σύνολο της ανάπλασης του τέως στρατοπέδου Παύλου Μελά και τη μετατροπή του σε μητροπολιτικό πάρκο ο δήμος Παύλου Μελά θα μπορούσε να καλύψει άμεσα 22,8 εκατ. (ήτοι, το 42,9% της επένδυσης). Στο ποσό των 22,8 εκατ. περιλαμβάνονται τα 18,5 εκατ. από το Πρόγραμμα Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης του ΕΣΠΑ, που αφορούν έργα πρασίνου και περίφραξη. Όπως επισημάνθηκε κατά την παρουσίαση της μελέτης βιωσιμότητας (στη διάρκεια του 2^ου πανελλήνιου συνεδρίου του ΤΕΕ/ΤΚΜ για τον δημόσιο χώρο) από τον οικονομολόγο και στέλεχος του τμήματος Αστικής Ανάπτυξης και Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων τού δήμου Παύλου Μελά, Μάριο Αστερίου, «βάσει των δυνατοτήτων τού δήμου Παύλου Μελά, το υπόλοιπο ποσό τής επένδυσης, που ανέρχεται σε 34,35 εκατ. ευρώ, θα μπορούσε να καλυφθεί σε διάρκεια 51 ετών». Όπως προσέθεσε, για την κάλυψη του εν λόγω ποσού πρέπει να διερευνηθεί η δυνατότητα δανειοδότησης, σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) ή επιπλέον χρηματοδοτικών προγραμμάτων.

Η μελέτη βιωσιμότητας αποτυπώνει και το ετήσιο κόστος συντήρησης των υποδομών (κτίρια, πράσινο, πλατείες), το οποίο εκτιμάται σε συνολικά 1,636 εκατ., με το μεγαλύτερο μέρος του να αφορά τη συντήρηση πρασίνου (948.000 ευρώ). Σύμφωνα με όσα δήλωσε το στέλεχος του τμήματος Αστικής Ανάπτυξης και Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων τού δήμου Παύλου Μελά από το ίδιο βήμα, η δυνητική επιβάρυνση του δήμου διαφοροποιείται αναλόγως της δραστηριοποίησης ιδιωτών σε μέρος των κτιρίων: «Εφόσον εκμισθωθούν χώροι, τα ετήσια έσοδα ανέρχονται σε 1,38 εκατ., καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος των εξόδων λειτουργίας».

 

---

 

Από τους οθωμανικούς στρατώνες σε ένα πάρκο διεθνών προδιαγραφών

Με τη νεότερη, μεταβατική πορεία τής Θεσσαλονίκης προς τον 20ό αιώνα είναι στενά συνδεδεμένη η ιστορία τού τέως στρατοπέδου.

Περί το 1890 και στο πλαίσιο ενός εκσυγχρονιστικού προγράμματος, ο οθωμανικός στρατός αγοράζει ένα αρχικό τμήμα γης, έκτασης περίπου 250 στρεμμάτων, και ώς το 1905 ολοκληρώνει το εκτεταμένο κατασκευαστικό πρόγραμμα των στρατώνων. Η επιλογή τής θέσης εγκατάστασης του νέου στρατοπέδου πρέπει να σχετίζεται άμεσα με την ύπαρξη πόσιμου νερού από το ρέμα «Εgri Dere» («Λοξός Λάκκος»), ενός παραχείμαρρου του Δενδροπόταμου που βρισκόταν στα νότια της έκτασης. Το παλαιότερο χαρτογραφικό τεκμήριο στο οποίο εντοπίζονται οι οθωμανικές στρατοπεδικές εγκαταστάσεις είναι ένας χάρτης τού 1900. Εφεξής, βέβαια, το στρατόπεδο θα σημειώνεται σε διάφορα αντίστοιχα τεκμήρια (σε χάρτη τού 1909, καθώς και σε χάρτη τού 1910) με τη σημείωση «Στρατώνες Πυροβολικού και Ιππικού. Πυριτιδαποθήκες».

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το στρατόπεδο κατέλαβε ο ελληνικός στρατός, εκ διαδοχής τού τουρκικού Δημοσίου. Πριν από το 1930, ο ελληνικός στρατός κατέλαβε και τις βόρειες και βορειοανατολικές εκτάσεις που βρίσκονταν σε επαφή με την αρχική οικοπεδική έκταση και ανέπτυξε (στη βόρεια θέση) θαλάμους και κτίρια που διακρίνονται σε χάρτη τού 1929-1930 (κάποια από αυτά υφίστανται ακόμη και σήμερα). Την ίδια περίοδο πρέπει να αποδόθηκε στο στρατόπεδο το όνομα του μακεδονομάχου Παύλου Μελά, καθώς ώς το 1929 (όπως προκύπτει από επιστολή που περιλαμβάνεται στο αρχείο τού Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης/ΚΙΘ και δημοσιεύεται σε μελέτη των Δέλλιου et al., 2011) το στρατόπεδο αναφέρεται ως «στρατώνες Αγίας Παρασκευής».

Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής το στρατόπεδο κατέλαβε ο γερμανικός στρατός, με τον χώρο να μετατρέπεται σε τόπο μαρτυρίου για τους φυλακισμένους τής Εθνικής Αντίστασης. Σημαντικότερη μαρτυρία τής περιόδου είναι το ημερολόγιο του Λεωνίδα Γιασημακόπουλου, στο οποίο περιγράφονται οι άθλιες συνθήκες κράτησης των φυλακισμένων (Καφτατζής, 1999). Σε επιστολή που διατηρείται στα αρχεία τού ΚΙΘ, την οποία δημοσιεύουν οι Δέλλιος et al. (2011: 19), περιγράφονται από τους φυματικούς αρρώστους κρατουμένους οι ίδιες φρικτές συνθήκες διαβίωσης εντός του στρατοπέδου. Το στρατόπεδο συνδέεται την ίδια εποχή με τη διαβόητη «τούμπα των εκτελέσεων», που βρισκόταν στη θέση τού σημερινού δημαρχείου και στην οποία γίνονταν οι εκτελέσεις των κρατουμένων.

Με το τέλος τού πολέμου, η έκταση θα περιέλθει και πάλι στην κατοχή τού ελληνικού στρατού. Ώς τη δεκαετία τού 1960 θα ολοκληρωθεί η ανάπτυξη των εγκαταστάσεών του, με την ανέγερση κτισμάτων κυρίως στη νότια πλευρά (όπως ο ναός τής Αγίας Βαρβάρας, τα μαγειρεία και κάποιες πιο πρόχειρες κατασκευές, όπως μεταλλικά στέγαστρα).

Το ιστορικό τής παραχώρησης

Με βάση διαπραγματεύσεις που διαμείφθηκαν πρόσφατα μεταξύ τού δήμου Παύλου Μελά και του Ταμείου Εθνικής Άμυνας (ΤΕΘΑ), τροποποιήθηκαν οι όροι παλαιότερης συμφωνίας παραχώρησης του τέως στρατοπέδου, κυρίως ως προς το σκέλος διατήρησης τμήματος ιδιοκτησίας τού ΤΕΘΑ εντός του στρατοπέδου, καθώς και σε ό,τι αφορά το ζήτημα της διάρκειας παραχώρησης.

Πιο συγκεκριμένα, στις 30 Ιουλίου 2013 ο δήμος Παύλου Μελά, το ΤΕΘΑ, το Γ’ Σώμα Στρατού, το Γενικό Επιτελείο Στρατού και η μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως, μέσω των εκπροσώπων τους, κατέληξαν στην υπογραφή ενός κειμένου συμφωνίας για την παραχώρηση του χώρου τού τέως στρατοπέδου Παύλου Μελά. Το κείμενο της παραχώρησης εγκρίθηκε από το δημοτικό συμβούλιο με την υπ. αρίθμ. 528/2013 απόφαση και στη συνέχεια, συνοδευόμενο από αντίστοιχες εισηγήσεις των αρμοδίων οργάνων τού υπουργείου Εθνικής Άμυνας, προωθήθηκε προς υιοθέτηση στη διοικητική επιτροπή τού ΤΕΘΑ (υπ. αρίθμ. 6/20). Σύμφωνα με αυτό το αρχικό κείμενο, παραχωρούνταν κατά χρήση και για 49 χρόνια στον δήμο Παύλου Μελά 283.940 τετρ.μ. εκ του πρώην στρατοπέδου. Το ΤΕΘΑ διατηρούσε την ιδιοκτησία 52.360 τετρ.μ. εντός τού στρατοπέδου, με σκοπό την πολεοδόμηση και τη διαμόρφωση δομήσιμης επιφάνειας 25.000 τετρ.μ., ως στρατιωτικών κατοικιών.

Με βάση τη νέα συμφωνία, παραχωρούνται κατά χρήση και για 99 χρόνια 332.103,98 τετρ.μ. εκ του πρώην στρατοπέδου και, σε αντάλλαγμα, ο δήμος Παύλου Μελά παραχωρεί στο ΤΕΘΑ την κυριότητα 83 διαμερισμάτων, συνολικού μεικτού εμβαδού 6.340 τετρ.μ. (καθώς και κάποια παρακολουθήματα αποθηκευτικών και βοηθητικών χώρων των διαμερισμάτων αυτών). Οι νέοι όροι παραχώρησης θεωρήθηκε ότι αποβαίνουν περισσότερο επωφελείς για το δημόσιο συμφέρον, από τη στιγμή που δεν αυξάνονται οι δομημένες επιφάνειες σε ήδη πυκνοδομημένες περιοχές τού δήμου, αυξάνεται η επιφάνεια πράσινου χώρου που θα αποδοθεί σε κοινή χρήση και καλύπτονται στεγαστικές ανάγκες των υπηρετούντων αξιωματικών και των οικογενειών τους.

Στη συμφωνία παραχώρησης περιλαμβάνονται και διάφοροι όροι που αφορούν τα ζητήματα της επανάχρησης και της αξιοποίησης του χώρου. Μεταξύ άλλων:

• Στον χώρο τού τέως στρατοπέδου δεν προβλέπονται νέες δομήσιμες επιφάνειες και η όποια πολεοδομική πρόβλεψη επιπλέον συντελεστή δόμησης θα αφορά τις βοηθητικές εγκαταστάσεις (κλιμακοστάσια, ανελκυστήρες κοκ.) που απαιτούνται, ώστε τα υφιστάμενα κτίσματα να καταστούν λειτουργικά. Συνεπώς, οι όποιες νέες χρήσεις προβλεφθούν από τον πολεοδομικό σχεδιασμό θα στεγαστούν σε υφιστάμενα κτίρια, που θα κριθούν κατάλληλα για τον σκοπό αυτό.
• Οι προτεινόμενες χρήσεις γης μπορούν να περιλαμβάνουν το πράσινο, από τη στιγμή που σκοπός τής παραχώρησης είναι η ενσωμάτωση του χώρου στον αστικό ιστό και την κοινωνική ζωή τής πόλης, ως υπερτοπικού πάρκου. Άλλες χρήσεις γης που μπορούν να ενταχθούν από τον σχεδιασμό στον χώρο τού στρατοπέδου είναι οι κεντρικές λειτουργίες, ο πολιτισμός και η αναψυχή μικρής κλίμακας.
• Στον χώρο τού στρατοπέδου θα πρέπει να συνεχίσει να στεγάζεται η Υπηρεσία Αποκατάστασης Αναπήρων Πολέμου Μακεδονίας-Θράκης, τα εργαστήρια της οποίας καταλαμβάνουν σήμερα τμήμα ενός από τα κτίρια στρατωνισμού.
• >/ Σε περίπτωση που ο δήμος αναπτύξει εμπορικές δραστηριότητες, που παραχωρήσει ή εκμισθώσει σε τρίτους έναντι ανταλλάγματος μέρος ή όλον κτιρίων ή του περιβάλλοντος χώρου, το ΤΕΘΑ θα λαμβάνει ποσοστό 5% επί των καθαρών κερδών ή των μισθωμάτων.

 

---

 

Η προστασία τού ιστορικού τόπου και των κτιρίων

Ο χαρακτηρισμός τού χώρου από το υπουργείο Πολιτισμού επιβάλλει ένα διαβαθμισμένο καθεστώς προστασίας για τον ιστορικό αυτό τόπο, με δεσμεύσεις που απορρέουν από τον αρχαιολογικό νόμο και τις συναφείς ρυθμίσεις.

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΕΝΑ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΥΤΟ ΤΟΠΟ, ΜΕ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΕΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΝΟΜΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ. Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΕΜΕΝΟΥΣ ΩΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΤΑΙ ΚΑΘΟΛΙΚΑ ΚΑΙ ΑΥΣΤΗΡΑ: ΜΑΛΙΣΤΑ, ΓΙ’ ΑΥΤΟΝ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΟΝ ΛΟΓΟ, ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΔΙΑΠΛΑΤΥΝΣΗΣ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΛΑΓΚΑΔΑ, ΤΟ 2002, ΕΓΙΝΕ ΟΛΟΣΩΜΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΣΗ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΟΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ. ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΤΙΓΜΗ, Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΕΛΥΦΩΝ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΣΤΡΑΤΩΝΙΣΜΟΥ (ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΠΟΥ ΕΝΤΟΠΙΖΕΤΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΔΟ ΛΑΓΚΑΔΑ ΕΧΕΙ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΕΜΒΑΔΟΝ 3.360 ΤΕΤΡ.Μ. ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΘΕΤΟ Σ’ ΑΥΤΟ 3.966 ΤΕΤΡ.Μ.) ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΟΨΕΩΝ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΤΙΡΙΩΝ, ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΤΟΥΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ.

Το 2003, με βάση απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων (αριθμ. πράξης 17/11-9-03) και την επακόλουθη απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/Γ/532/19-11-03 (ΦΕΚ 1786/2-12-03), μεγάλο μέρος τού παλαιότερου τμήματος του στρατοπέδου Παύλου Μελά χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος, ενώ μνημεία χαρακτηρίστηκαν το οθωμανικό τέμενος και τα κελύφη των δύο κτιρίων στρατωνισμού.

Ο χαρακτηρισμός τού χώρου από το υπουργείο Πολιτισμού επιβάλλει, συνεπώς, ένα διαβαθμισμένο καθεστώς προστασίας για τον ιστορικό αυτό τόπο, με δεσμεύσεις που απορρέουν από τον αρχαιολογικό νόμο και τις συναφείς ρυθμίσεις. Ο χαρακτηρισμός τού τεμένους ως μνημείου σημαίνει ότι το κτίριο προστατεύεται καθολικά και αυστηρά: μάλιστα, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, κατά τις εργασίες διαπλάτυνσης της οδού Λαγκαδά, το 2002, έγινε ολόσωμη μεταφορά του από την αρχική του θέση στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα.

Την ίδια στιγμή, ο χαρακτηρισμός των κελυφών των κτιρίων στρατωνισμού (το κτίριο που εντοπίζεται παράλληλα με την οδό Λαγκαδά έχει συνολικό εμβαδόν 3.360 τετρ.μ. και το κάθετο σ’ αυτό 3.966 τετρ.μ.) επιβάλλει τη διατήρηση και αποκατάσταση των εξωτερικών όψεων των δύο κτιρίων, επιτρέποντας μεγαλύτερη ελευθερία στην εσωτερική τους διαμόρφωση.

Οι στάβλοι (περί τα 1.000 τετρ.μ. έκαστος) και το κτίριο της ΤΑΞΥΠ δεν έχουν χαρακτηριστεί, εντάσσονται ωστόσο στο σύνολο της έκτασης που κρίθηκε ως ιστορικός τόπος. Αυτό σημαίνει ότι εντός αυτής της έκτασης των 159.000 τετρ.μ. δεν μπορούν να προβλεφθούν παρεμβάσεις που θα ανατρέπουν ή θα προσβάλλουν τον ιστορικό χαρακτήρα τού χώρου. Αντίθετα, ακόμη και αυτά τα στοιχεία τού υπαίθριου φυσικού χώρου (όπως χαράξεις οδών, υψηλό πράσινο, η διαμόρφωση της παλαιάς εσωτερικής πλατείας κοκ.) θα πρέπει να προστατευτούν και να αναδειχθούν. Είναι, επίσης, αυτονόητο ότι γι’ αυτό το τμήμα τού στρατοπέδου και για τις παρεμβάσεις που θα προγραμματιστούν θα πρέπει να ακολουθηθεί η προβλεπόμενη από τον νόμο διαδικασία εγκρίσεων και αδειοδοτήσεων από τις αρμόδιες εφορείες αρχαιοτήτων.

Σημειωτέον ότι η αναλυτική καταγραφή των κτισμάτων εντός του στρατοπέδου υπέδειξε και κάποια επιπλέον κτίσματα (πέραν των χαρακτηρισμένων) ως ιδιαίτερα αξιόλογα, λόγω της τυπολογίας ή της κατασκευής τους. Τα κτίρια αυτά μπορούν να διατηρηθούν και να αποκατασταθούν, παρά το ότι δεν ισχύει γι’ αυτά συγκεκριμένο καθεστώς προστασίας.

 

---

 

Πρωταγωνιστές, η φύση και το πράσινο

Βόλτες, περπάτημα, παιχνίδι, ποδηλατάδα, παρέες, γέλια, μουσικές, όμορφες στιγμές: ένας καινούργιος πράσινος πνεύμονας αναδύεται στα δυτικά, τον οποίο μπορεί να απολαύσει ολόκληρη η Θεσσαλονίκη. Η «Citymag» παρουσιάζει αναλυτικά τους στόχους τού σχεδιασμού που τίθενται στο πλαίσιο της μελέτης «Στρατηγικό σχέδιο ανάπλασης πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά σε χώρο πρασίνου μητροπολιτικής εμβέλειας».

Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ ΘΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ, ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ: ΑΦΕΝΟΣ, ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΔΕΝΔΡΩΔΟΥΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΣΤΟ 50% ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΑΚΑΛΥΠΤΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ. ΑΦΕΤΕΡΟΥ, ΧΡΗΣΗ ΦΥΤΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΟΥ ΣΤΙΣ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ, ΜΕ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΑΥΤΟΦΥΗ ΙΘΑΓΕΝΗ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ. ΜΕ ΑΥΤΗΝ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, Η ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΒΛΑΣΤΗΣΗ (2.986 ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ 305 ΘΑΜΝΟΙ), ΠΟΥ ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΕΙΤΑΙ, ΘΑ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΤΕΙ ΜΕ 3.695 ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ 3.852 ΘΑΜΝΟΥΣ. ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ, ΕΝΑΣ ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΜΕ 10.838 ΦΥΤΑ (ΔΕΝΤΡΑ ΚΑΙ ΘΑΜΝΟΥΣ) ΘΑ ΑΝΑΠΤΥΧΘΕΙ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΧΩΡΟ.

Στόχος τού σχεδιασμού για την επανάχρηση και την τελική αξιοποίηση της παραχωρούμενης έκτασης του στρατοπέδου είναι η απόδοση σε κοινή χρήση ενός ελεύθερου χώρου πρασίνου και κοινωφελών χρήσεων, αλλά και η ταυτόχρονη προστασία και ανάδειξή της ως τόπου ιστορικής και κοινωνικής μνήμης, με τελικό σκοπό την ενίσχυση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας της ευρύτερης περιοχής τού δήμου Παύλου Μελά. Αποτελεί ένα φιλόδοξο σχέδιο αστικής ανάκτησης και ένα σημαντικό αναπτυξιακό έργο υπερτοπικής σημασίας.

Οι παρεμβάσεις ανασχεδιασμού τού χώρου αποσκοπούν στην ανάδειξη της ιδιαιτερότητας του χαρακτήρα τού τόπου, στη συγκρότηση μιας νέας αστικής ταυτότητας, στην οργάνωση του αστικού τοπίου και στην ικανοποίηση των απαιτήσεων για περισσότερο και ποιοτικότερο αστικό πράσινο, τόσο στην ευρύτερη περιοχή τού δήμου όσο και σε ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη.

Οι άξονες παρέμβασης

Οι πυλώνες που διέπουν τις ενέργειες ένταξης του χώρου στην αστική ζωή τής πόλης αφορούν τις εξής προτεραιότητες:

Πυλώνας περιβαλλοντικής αναβάθμισης, καθώς η προστασία και η ενίσχυση του πράσινου θα επηρεάσουν θετικά τις κλιματολογικές και ατμοσφαιρικές συνθήκες τής ευρύτερης περιοχής τής δυτικής Θεσσαλονίκης, προσδίδοντας τα μέγιστα περιβαλλοντικά οφέλη όσον αφορά τη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής.

Πυλώνας αειφόρου ενέργειας, καθώς οι παρεμβάσεις στον χώρο τού στρατοπέδου θα πρέπει να στοχεύουν στους τρόπους ενίσχυσης της αειφόρου ενέργειας, με την υιοθέτηση παρεμβάσεων ανανεώσιμων πηγών σε κτίρια και υπαίθριους χώρους, αλλά και με κάθε άλλο μέσο εξοικονόμησης ενέργειας, προς εκπλήρωση των στόχων που έχουν τεθεί από το σχέδιο αειφόρου ενέργειας του δήμου.

Πυλώνας προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορικής κοινωνικής μνήμης, καθώς η αποκατάσταση και επανάχρηση των διατηρητέων κτιρίων και του ιστορικού τους τόπου θα συμβάλουν στην ανάδειξη της ιστορικής φυσιογνωμίας τής περιοχής και στην προσέλκυση επιστημονικού και τουριστικού ενδιαφέροντος.

Πυλώνας ολοκληρωμένης προσέγγισης για ένταξη του χώρου στην αστική ζωή, με την εγκατάσταση χρήσεων ελεύθερου χρόνου και αναψυχής, αλλά και μη οχλουσών ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο επιβαρυντικών χρήσεων, που θα συμβάλουν στην επιβλεψιμότητα και ασφάλεια του χώρου, στην άθληση, στη μάθηση και στην επαφή με τη φύση.

Προς την κατεύθυνση αυτή, οι βασικές αρχές σχεδιασμού τού Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά περιλαμβάνουν τα εξής βήματα:

Κατά φάσεις προσέγγιση των παρεμβάσεων. Με δεδομένο ότι ο στρατηγικός προγραμματισμός είναι μια διαρκής διαδικασία προσαρμογής σε ανάγκες και αιτήματα, αλλά και ότι η επανάχρηση του στρατοπέδου θα ακολουθείται από πολυετές και πολυδάπανο πρόγραμμα, οι παρεμβάσεις θα πρέπει να σχεδιαστούν κατά φάσεις, κάθε μία από τις οποίες θα πρέπει να παραδίδει ένα πλήρως λειτουργικό έργο.

Σύνδεση του πάρκου με τον ευρύτερο αστικό ιστό και την πόλη, μέσω των χαράξεων και των κυκλοφοριακών ρυθμίσεων. Εγκατάσταση νέων χρήσεων που αφενός θα λειτουργούν συμπληρωματικά προς το εδαφικό κεφάλαιο και την τοπική οικονομία τής ευρύτερης περιοχής και αφετέρου θα επιβαρύνουν κατ’ ελάχιστο τις πυκνότητες, αλλά και την ανάγκη κατασκευής υποδομών δικτύων, προσβάσεων κοκ.

Υιοθέτηση σχεδιαστικών επιλογών διασφάλισης των περιμετρικών ορίων τού πάρκου και ενίσχυσης της προσβασιμότητας και της ασφάλειας, καθώς η μεν προσβασιμότητα θα πρέπει να είναι ελεύθερη και απρόσκοπτη για τους πεζούς, για τα δε οχήματα αυστηρά περιορισμένη και ελεγχόμενη. Τα θέματα της ασφάλειας και της επιβλεψιμότητας του χώρου θα πρέπει να ενισχύουν οι προσεκτικά χωροθετημένες χρήσεις γης, αλλά και η εγκατάσταση εκτεταμένου δικτύου δημοτικού φωτισμού και πυρασφάλειας.

Βελτίωση του κτισμένου ισοζυγίου τής περιοχής, δεδομένων των υψηλών πυκνοτήτων και των ελάχιστων διαθέσιμων κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων.

Δημιουργία τεσσάρων λειτουργικών ενοτήτων: πρασίνου – αναψυχής, αρχιτεκτονικής κληρονομιάς – ιστορικής μνήμης, πολιτισμού – εκπαίδευσης – υπηρεσιών και τοπικών – υπερτοπικών δραστηριοτήτων. Οι λειτουργικές αυτές ενότητες σχεδιάζονται με βάση τη συμπληρωματικότητα και τη συνέργεια δραστηριοτήτων σε υπαίθριο και κτισμένο χώρο ανά περιοχή.

Διατήρηση της φυσικής τοπογραφίας τής περιοχής και του ανάγλυφου του εδάφους.

Διατήρηση, αξιοποίηση και ενίσχυση της υπάρχουσας βλάστησης.

Υιοθέτηση ενιαίων σχεδιαστικών επιλογών στη διαμόρφωση των υπαίθριων χώρων, με οργανικές διαδρομές και χαράξεις, αλλά και σχεδιαστική διαφοροποίηση των υπαίθριων χώρων ως προς τη λειτουργία τους (κήποι, αθλοπαιδιές, πλατείες, χώροι υπαίθριων εκδηλώσεων, εκθέσεων κτλ.).

Υιοθέτηση αρχών βιοκλιματικού σχεδιασμού, εξοικονόμησης ενέργειας και αρχών βιώσιμης διαχείρισης υγρού στοιχείου για τις ανάγκες υπαίθριων χώρων πρασίνου και κτιρίων.

Επιπλέον και προκειμένου η παρέμβαση να καταστεί ολοκληρωμένη, υπό την έννοια της λειτουργικής ένταξης στην κοινωνική ζωή τής πόλης, θα πρέπει να βασίζεται:

• σε παράλληλες διερευνήσεις για το πώς οι προγραμματιζόμενες ενέργειες μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά με την υφιστάμενη κοινωνική και οικονομική δυναμική τού άμεσου θύλακα ένταξης,
• στην κάλυψη των αναγκών ελεύθερου χώρου, παιχνιδιού και υπαίθριων δραστηριοτήτων για διάφορες κατηγορίες χρηστών, με έμφαση στα θέματα της προσβασιμότητας και της ασφάλειας,
• στη μόχλευση ιδεών, ανθρώπινων και άλλων τοπικών πόρων μέσα από συμμετοχικές δράσεις και διαβουλεύσεις,
• στην επιλεκτική υιοθέτηση παρεμβάσεων, αλλά και δράσεων ενίσχυσης της κοινωνικής μνήμης,
• στην υιοθέτηση εναλλακτικών συστημάτων διαχείρισης, που θα ενισχύουν την κυκλική και την κοινωνική οικονομία.

Πώς θα οργανωθεί το πράσινο

Η διατήρηση ή η δημιουργία φυσικών οάσεων κατά το δυνατόν μεγαλύτερης έκτασης και υψηλότερης ποιότητας αποτελεί ζητούμενο γενικής ισχύος στις σύγχρονες πόλεις. Αυτή η ανάγκη είναι ακόμη πιο πιεστική σε κέντρα όπως η μητροπολιτική Θεσσαλονίκη, με την υψηλή τους πυκνότητα και την εντατική χρήση τού πολεοδομικού τους ιστού, αλλά και με την έκλειψη του φυσικού τοπίου μέσα σ’ αυτές, εξαιτίας μιας χωρίς αρχές πολεοδομικής ανάπτυξης επί πολλές δεκαετίες.

ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ «ΤΥΧΑΙΩΝ ΤΟΠΙΩΝ» ΠΟΥ ΑΝΤΑΝΑΚΛΟΥΝ ΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΠΩΣ ΕΧΟΥΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΘΕΙ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ, ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΤΕΩΣ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΝΕΤΑΙ ΣΕ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΠΟΥ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΩΝ, ΕΤΣΙ ΩΣΤΕ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΧΘΕΙ Η ΟΜΟΤΥΠΙΑ ΠΟΥ ΣΥΝΗΘΩΣ ΕΜΦΑΝΙΖΟΥΝ ΤΑ «ΠΡΟΣΕΓΜΕΝΑ ΤΟΠΙΑ» (ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΙ – ΚΑΛΛΩΠΙΣΜΕΝΟΙ ΧΩΡΟΙ) ΣΕ ΕΝΤΕΛΩΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ ΑΣΤΙΚΟΥΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ.

Με αυτά τα δεδομένα, το γεγονός ότι μέσα στα όρια του δήμου Παύλου Μελά περιλαμβάνονται πολύ σημαντικές εκτάσεις διατηρούμενου φυσικού τοπίου με τη μορφή τέως στρατοπέδων (Παύλου Μελά και Καρατάσου) αποτελεί μιαν εξαιρετικά ευτυχή συγκυρία. Οι εκτάσεις αυτές, με ελάχιστη κτιριακή κάλυψη και δόμηση (αποτελούμενη εν μέρει από ενδιαφέροντα διατηρητέα κτίσματα), αλλά και με φυτικό πλούτο που υπερισχύει απολύτως και βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση, αποτελούν πολύτιμα κοιτάσματα τόσο για τον δήμο Παύλου Μελά όσο και για ολόκληρη τη μητροπολιτική Θεσσαλονίκη, καθώς, ως φυσικά τοπία, μπορούν να μεταβληθούν σε χώρους αναφοράς υπερτοπικής σημασίας.

Οι βασικές αρχές σχεδιασμού τής πρότασης παρέμβασης προκύπτουν από τους στόχους για περιβαλλοντική προστασία, αναβάθμιση του χώρου και απόδοση με ασφάλεια της χρήσης του στο κοινό, στη βάση των εξής προτεραιοτήτων:

Διατήρηση και ενίσχυση των φυσικών χαρακτηριστικών τού τέως στρατοπέδου (δηλαδή, του ανάγλυφου, της θέας, της βλάστησης, του αερισμού και φωτισμού του) μέσα από την υιοθέτηση παρεμβάσεων κατασκευαστικά ήπιων και μορφολογικά προς την κατεύθυνση της ελαχιστοποίησης της ανθρώπινης παρέμβασης στα φυσικά δεδομένα, με διατήρηση της αίσθησης ενός «ημιάγριου» πάρκου. Αυτό περιλαμβάνει τη διατήρηση, την αξιοποίηση και την ενίσχυση της υπάρχουσας βλάστησης, με στόχο τη βελτίωση της βιοποικιλότητας και του αστικού οικολογικού ρόλου τής πόλης.

Υιοθέτηση της κεντρικής ιδέας τού «δενδρόκηπου», που θα αποδίδει τη δυναμική τού κυκλικού χρόνου μέσα από τις αλλαγές των ημερήσιων και ετήσιων κύκλων και θα αποτελεί λειτουργικά κυρίαρχη ενότητα, μέσω των δραστηριοτήτων περιβαλλοντικής εκμάθησης που μπορεί να φιλοξενεί.

Σύνδεση του πάρκου με τον ευρύτερο αστικό ιστό και την πόλη, μέσω των χαράξεων και των κυκλοφοριακών ρυθμίσεων. Με στόχο να προσαρμοστεί ο χώρος στη νέα του χρήση ως πάρκου (αφήνοντας στο παρελθόν την ιστορία του ως στρατοπεδικού χώρου), αναδιατάσσονται οι εσωτερικές κινήσεις των πεζών, με αποσαφήνιση των χαράξεων και των επιμέρους ενοτήτων χώρων που αυτές οριοθετούν.

Υιοθέτηση σχεδιαστικών επιλογών διασφάλισης των περιμετρικών ορίων τού πάρκου και ενίσχυσης της προσβασιμότητας και της ασφάλειας των πεζών (μέσα από την οριοθέτηση τεσσάρων γηπέδων στάθμευσης και τον αποκλεισμό τής πρόσβασης των οχημάτων που δεν εξυπηρετούν λειτουργικές ανάγκες).

Σχεδιαστική διαφοροποίηση των υπαίθριων χώρων ως προς τη λειτουργία τους (κήποι, αθλοπαιδιές, πλατείες, χώροι υπαίθριων εκδηλώσεων, εκθέσεων κοκ.) και προσαρμογή των υποδομών και των εξοπλισμών τού υπαίθριου χώρου σ’ αυτό το διαφοροποιημένο πλάνο λειτουργιών, με στοιχεία διάφορων αυτόνομων «επεισοδίων», ως στοιχείων έκπληξης και παιχνιδιού.

Υιοθέτηση αρχών βιοκλιματικού σχεδιασμού και παρεμβάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προς την κατεύθυνση της αειφόρου ενέργειας, με μείωση των χτισμένων επιφανειών, αποκατάσταση εδαφών στην υδατοπερατή κατάσταση, χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μεθόδων εξοικονόμησης ενέργειας στον φωτισμό κοκ.

Αποκλεισμός των εσωτερικών περιφράξεων και της «διαμερισματοποίησης» του χώρου μέσα από τη διαμόρφωση χώρων «ειδικού προορισμού» (όπως, π.χ., παιδικές χαρές ή περιφραγμένα γήπεδα).

Προστασία και εξασφάλιση των διατηρητέων κτισμάτων και του ιστορικού χαρακτήρα τού τόπου.

Ο συνολικός στόχος σχεδιασμού τού Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην παρουσία φυτικών τοπίων και στην περιβαλλοντική αναβάθμιση του χώρου. Ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση νέων φυτεύσεων έγινε ακολουθώντας αυτήν την κυρίαρχη αρχή: τού συνολικού σχεδιασμού με ιδιαίτερο σεβασμό στην υφιστάμενη κατάσταση του φυσικού στοιχείου, για την οποία προηγήθηκε εκτεταμένη επιστημονική ανάλυση από τη διεύθυνση Περιβάλλοντος και Πρασίνου τού δήμου.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση νέων φυτεύσεων περιλαμβάνουν δύο παράλληλες κινήσεις:

1. Ανανέωση και στοχευμένη προστασία τής υφιστάμενης βλάστησης. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η αναβάθμιση του πρασίνου στον χώρο θα πρέπει να λειτουργεί ως ένα φυσικό σύστημα χωρίς μεγάλες διακοπές, που ενισχύει, φιλτράρει και εμπλουτίζει το φυσικό περιβάλλον τής πόλης, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει ασφάλεια για την ανάπτυξη ανθρώπινων δραστηριοτήτων, οι εργασίες που απαιτούνται περιλαμβάνουν την κοπή ξερών και επικίνδυνων δέντρων, την εκρίζωση πρέμνων, τη μεταφύτευση και το κλάδεμα φυτών και την φυτοπροστασία.
2. Σχεδιασμός και εγκατάσταση των νέων φυτεύσεων. Με στόχο τη διατήρηση και αναβάθμιση των «τυχαίων τοπίων» που αντανακλούν τα τοπικά οικοσυστήματα όπως έχουν διαμορφωθεί στο πέρασμα των ετών, εντός του τέως στρατοπέδου το επιστημονικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε σχεδιασμό που εκφράζει το τοπικό πολιτιστικό στοιχείο και χαρακτηριστικά των τοπικών οικολογικών σχημάτων, έτσι ώστε να αποφευχθεί η ομοτυπία που συνήθως εμφανίζουν τα «προσεγμένα τοπία» (σχεδιασμένοι – καλλωπισμένοι χώροι) σε εντελώς διαφορετικούς αστικούς οικισμούς παγκοσμίως. Προς την κατεύθυνση αυτή, η εγκατάσταση και η διαμόρφωση της νέας βλάστησης θα αποτελέσει συνέχεια της υφιστάμενης βλάστησης, ακολουθώντας τις εξής κατευθύνσεις:

• • Αύξηση της δενδρώδους κάλυψης τουλάχιστον στο 50% τής συνολικής ακάλυπτης έκτασης.
  • Χρήση φυτευτικού υλικού προσαρμοσμένου στις εδαφοκλιματικές συνθήκες, με προτεραιότητα στα αυτοφυή ιθαγενή είδη τής Μεσογείου. Ειδικότερα για τα οπωροφόρα που θα φυτευτούν επιλέγονται είδη που απαιτούν ήπιες δενδροκομικές παρεμβάσεις και χαμηλές εισροές ενέργειας. Η διαχείριση της δενδρώδους κάλυψης (καλλωπιστικά, δασικά και οπωροφόρα είδη) δεν θα διαταράσσει τη φυσική ισορροπία του οικοσυστήματος, καθώς κύριος λειτουργικός λόγος τής προστασίας και επέκτασης της φυτικής κάλυψης είναι η βελτίωση και η προστασία των φυσικών πόρων στον αστικό χώρο.

Με στόχο η φυτική διαμόρφωση να προσεγγίσει τα δασικά οικοσυστήματα, τις τελευταίες δεκαετίες έχει αναγνωριστεί η λειτουργία που επιτελούν τα δασικά οικοσυστήματα για τη δέσμευση και τη συγκέντρωση του άνθρακα. Η διατήρηση και η επέκτασή τους είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της ποιότητας του νερού, τη χρήση τους ως τόπων ενδιαίτησης των ζώων και, γενικότερα, τη βελτίωση και διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη βελτίωση της σύστασης του αέρα, τη μεταβολή τής κίνησης του αέρα και της μείωσης των θορύβων, την προστασία τού εδάφους από τη διάβρωση και τη χρήση τους ως χώρων αναψυχής.

Με αυτήν τη φιλοσοφία, η υφιστάμενη βλάστηση (2.986 δέντρα και 305 θάμνοι), που διατηρείται και συντηρείται, θα εμπλουτιστεί με 3.695 δέντρα και 3.852 θάμνους. Στο τέλος των έργων, ένας χώρος πρασίνου με 10.838 φυτά (δέντρα και θάμνους) θα αναπτυχθεί στον αστικό χώρο.

 

---

Ένας αστικός οπωρώνας με δωρεάν φρούτα για τους κατοίκους

Ξεχωριστό τμήμα τού μητροπολιτικού πάρκου αποτελεί, αδιαμφισβήτητα, ο δεντρόκηπος: πρόκειται για την έκταση που απλώνεται κάτω από το βασικό ανατολικό ύψωμα του τέως στρατοπέδου, όπως διαμορφώθηκε λόγω φυσικού αναγλύφου και εντοπίζεται μεταξύ του αλσυλλίου που επεκτείνεται από τα βόρεια-βορειοανατολικά και του νέου αλσυλλίου, κυρίως με ρεματικά είδη, που θα αναπτυχθεί στα νότια-νοτιοανατολικά τού ΜΠΠΜ.

Ο δεντρόκηπος, συνολικής έκτασης 31,9 στρεμμάτων, θα περιλαμβάνει καλλιέργειες οπωροφόρων δέντρων, κατανεμημένες ανάλογα με τα ειδικά τους χαρακτηριστικά. Αμυγδαλιές, καρυδιές, βυσσινιές, δαμασκηνιές, κυδωνιές, αγριοαχλαδιές (γκορτσιές), ελιές, ροδιές, μουσμουλιές, συκιές και κορομηλιές, σε ορθές αναλογίες και με αποστάσεις φύτευσης να κυμαίνονται από 6-8 μέτρα, ανάλογα με το είδος, προσφέρουν στον επισκέπτη ένα μοναδικό για τα αστικά δεδομένα τοπίο, δίνοντας χαρακτηριστικά αγροτικού χώρου, χωρίς ωστόσο να χάνεται ο δασικός χαρακτήρας τής συγκεκριμένης έκτασης. Παράλληλα, ο περιπατητής θα μπορεί να απλώσει το χέρι, να κόψει και να απολαύσει τον καρπό απευθείας από την πηγή, κάτι που σπάνια μπορεί να βιώσει ο σύγχρονος άνθρωπος.

Η δημιουργία δεντρόκηπου εντός τού ΜΠΠΜ είναι ένας εναλλακτικός τρόπος μεταφοράς τού ελληνικού δεντροκομικού πλούτου σε έναν μεγάλο, αστικό χώρο πρασίνου. Ταυτόχρονα, η εγκατάσταση δεντρόκηπου στο Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά θα μπορεί να λειτουργήσει ως ένα μεγάλο εκπαιδευτικό εργαλείο στο πλαίσιο της αειφόρου και εκτατικής παραγωγής, δίνοντας την ευκαιρία σε πολλούς να μπουν σε μια διαδικασία δράσεων που θα έχουν σχέση με την προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος.

Μια σύγχρονη τάση έρχεται στη Θεσσαλονίκη

Τα τελευταία έτη, αρκετά μεγάλα αστικά κέντρα διεθνώς έχουν ενσωματώσει τα οπωροφόρα δένδρα στον αστικό τους ιστό, προσδοκώντας στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων τους. Τα οπωροφόρα δένδρα, όπως και τα υπόλοιπα δένδρα των πόλεων επιδρούν θετικά στο αστικό περιβάλλον, βελτιώνοντας τον ατμοσφαιρικό αέρα, παρέχοντας σκίαση και δροσιά – ιδιαίτερα κατά τη θερινή περίοδο. Εξάλλου, οι εδώδιμοι καρποί των οπωροφόρων, έτσι όπως αναπτύσσονται στα δένδρα, προσφέρουν αισθητική αναβάθμιση του αστικού τοπίου, ενώ τα οπωροφόρα δημιουργούν την αίσθηση της γειτονιάς και συμβάλλουν στις διεργασίες κοινωνικοποίησης και συλλογικής αλληλεπίδρασης των αστών, οι οποίοι μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στις καλλιεργητικές φροντίδες των δένδρων (π.χ., άρδευση, κλάδεμα, βοτάνισμα).

Ο ΔΕΝΤΡΟΚΗΠΟΣ, ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ 31,9 ΣΤΡΕΜΜΑΤΩΝ, ΘΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ, ΚΑΤΑΝΕΜΗΜΕΝΕΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΑ ΕΙΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ. ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ, ΚΑΡΥΔΙΕΣ, ΒΥΣΣΙΝΙΕΣ, ΔΑΜΑΣΚΗΝΙΕΣ, ΚΥΔΩΝΙΕΣ, ΑΓΡΙΟΑΧΛΑΔΙΕΣ (ΓΚΟΡΤΣΙΕΣ), ΕΛΙΕΣ, ΡΟΔΙΕΣ, ΜΟΥΣΜΟΥΛΙΕΣ, ΣΥΚΙΕΣ ΚΑΙ ΚΟΡΟΜΗΛΙΕΣ, ΣΕ ΟΡΘΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕ ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΦΥΤΕΥΣΗΣ ΝΑ ΚΥΜΑΙΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ 6-8 ΜΕΤΡΑ, ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΕΙΔΟΣ, ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ ΕΝΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΣΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΟΠΙΟ, ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ, ΧΩΡΙΣ ΩΣΤΟΣΟ ΝΑ ΧΑΝΕΤΑΙ Ο ΔΑΣΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, Ο ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΗΣ ΘΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΛΩΣΕΙ ΤΟ ΧΕΡΙ, ΝΑ ΚΟΨΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΛΑΥΣΕΙ ΤΟΝ ΚΑΡΠΟ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΗΓΗ, ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΣΠΑΝΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΙΩΣΕΙ Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ.

Παράλληλα, οι αστοί (οι οποίοι, κατά κανόνα, δεν είναι εξοικειωμένοι με τη δενδροκομία), φροντίζοντας τα δένδρα και συγκομίζοντας τους καρπούς τους, έχουν μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να γνωρίσουν τις ιδιαιτερότητες των δένδρων και των καρπών τους και να παρασκευάσουν οι ίδιοι διάφορα σπιτικά εδέσματα, μεταποιώντας τους καρπούς (π.χ., μαρμελάδες φρούτων, γλυκά κουταλιού).

Η επιλογή, η κατανομή των ειδών (και ποικιλιών) και η θέση τους στον χώρο βασίστηκε στα εξής κριτήρια:

• Η παρουσία τους στην υφιστάμενη βλάστηση του τέως στρατοπέδου, ώστε να μη διαταράσσεται η οικολογική ισορροπία τής ευρύτερης περιοχής.
• Να είναι ελληνικής προέλευσης και ιθαγενή είδη.
• Η προσαρμοστικότητα στις εδαφοκλιματικές συνθήκες τού χώρου και της περιοχής.
• Η ανθεκτικότητα σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες (π.χ., αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες).
• Η ανθεκτικότητα σε εχθρούς και ασθένειες.
• Οι μικρές απαιτήσεις σε καλλιεργητικές φροντίδες και εν γένει σε εισροές ενέργειας.
• Η χωρική εναλλαγή και η ορθή αναλογία πυρηνόκαρπων – γιγαρτόκαρπων και φυλλοβόλων – αειθαλών ειδών.
• Η άνθηση καθ’ όλη τη δυνατή περίοδο του έτους.
• Η διαμόρφωση της κόμης τους σε ελεύθερα σχήματα, χωρίς να απαιτούνται αυστηρά κλαδέματα.
• Η ενίσχυση με είδη που ικανοποιούν τις δασικές διατάξεις (με βάση την 70459/30-10-2017 πράξη χαρακτηρισμού) που διέπουν εκτάσεις-θέσεις στο ΜΠΠΜ.
• Η παραγωγή καρπών χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες στην αξιοποίησή τους (π.χ., νωπή κατανάλωση, μαρμελάδες κτλ.).
• Η σύνδεση της καταγωγής και της προέλευσης του είδους με την ιστορία και την παράδοση της ευρύτερης περιοχής.

Η επιλογή των ποικιλιών οπωροφόρων δέντρων έγινε με γνώμονα κυρίως την προσαρμοστικότητά τους στο μικροπεριβάλλον τού χώρου εγκατάστασης του δεντρόκηπου στο ΜΠΠΜ. Η μελέτη του παράγοντα αυτού έγινε λαμβάνοντας υπόψιν διαθέσιμα εδαφοκλιματικά στοιχεία, όπως το υψόμετρο, οι διακυμάνσεις τής θερμοκρασίας, η σχετική υγρασία, οι άνεμοι που επικρατούν στην περιοχή, οι χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν τον χειμώνα και το μήκος τής βλαστικής περιόδου. Επίσης, η αντοχή σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, ασθένειες και άλλους παράγοντες λήφθηκε υπόψιν, ώστε να εκτιμηθεί η προσαρμοστικότητα κάθε ποικιλίας οπωροφόρου δέντρου.

Τον δεντρόκηπο θα διασχίζουν μονοπάτια για τη διευκόλυνση της κίνησης των επισκεπτών, ενώ ανάμεσα στις καλλιέργειες συναντούμε διάσπαρτα δασικά είδη, όπως κυπαρίσσια, αριζόνες, τούγιες, κέδρους, άρκευθους (Juniperus communis), κελτίδες, ακακίες και μελιές. Το δεύτερο αναψυκτήριο θα περιστοιχίζεται από διάσπαρτες κουκουναριές, ενώ η περίφραξη του χώρου όπου εντοπίζονται οι δεξαμενές νερού άρδευσης, καθώς και ο υποσταθμός ρεύματος θα καλύπτεται από ένα ανθεκτικό αναρριχώμενο είδος, το ρυγχόσπερμο γιασεμί (Rhynchospermum jasminoides).

 

---

 

Ένα νέο περιβάλλον αστικής απόλαυσης

Αναψυκτήρια, πέργολες, decks, στέγαστρα, χώροι άθλησης, info points, αλλά και σημεία που θα αποτίουν φόρο τιμής στην ιστορία θα δημιουργούν ένα ολοήμερο σημείο προσέλκυσης των κατοίκων από τις όμορες στο ΜΠΠΜ περιοχές – και όχι μόνον.

Στον υπαίθριο χώρο τού πάρκου θα τοποθετηθούν τρεις διατάξεις στεγάστρων με καθιστικά, διαμορφώνοντας χώρους ανάπαυσης και στάσης. Οι κατασκευές αυτές έχουν διαφορετικό μέγεθος, συντίθενται ωστόσο με βάση δύο βασικές δομικές μονάδες που είναι μορφολογικά πανομοιότυπες και διαφέρουν μόνον ως προς τις εξωτερικές διαστάσεις τής επιφάνειας στέγασης και την εσωτερική διάταξη των δοκών τους. Αυτές οι βασικές μονάδες τοποθετούνται διαδοχικά και σε διάφορους συνδυασμούς, δημιουργώντας τις τελικές διατάξεις των τριών κατασκευών.

Η οριζόντια επιφάνεια στέγασης κάθε επαναλαμβανόμενης μονάδας έχει κάτοψη ορθογωνίου παραλληλογράμμου με διαστάσεις 10,17×3,37 μ. (για τον τύπο 1) και 10,024×3,08 μ. (για τον τύπο 2). Η στήριξη κάθε μονάδας γίνεται με τρία μεταλλικά υποστυλώματα που βρίσκονται στον κεντρικό άξονα, ενώ το ύψος των κατασκευών ανέρχεται στα 3 μ.

Το στέγαστρο Ι επιστεγάζει συνολική επιφάνεια 387,5 τετρ.μ., το στέγαστρο ΙΙ επιφάνεια 322,4 τετρ.μ. και το στέγαστρο ΙΙΙ 531,42 τετρ.μ., με φωτοβολταϊκά πάνελ στην οροφή τους. Στους χώρους που καλύπτουν οι πέργολες διαμορφώνονται προκατασκευασμένα καθιστικά.

Τα αναψυκτήρια

Στο πάρκο θα κατασκευαστούν τρία πανομοιότυπα αναψυκτήρια, που θα διακρίνονται μεταξύ τους από το χρώμα των εξωτερικών επιφανειών τους (κόκκινο, κίτρινο και πράσινο). Η κατασκευή τους κρίνεται απαραίτητη, καθώς περιλαμβάνουν χώρους υγιεινής, προς εξυπηρέτηση του κοινού.

ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ ΘΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΟΥΝ ΤΡΙΑ ΠΑΝΟΜΟΙΟΤΥΠΑ ΑΝΑΨΥΚΤΗΡΙΑ, ΠΟΥ ΘΑ ΔΙΑΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΤΟΥΣ (ΚΟΚΚΙΝΟ, ΚΙΤΡΙΝΟ ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΟ). Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥΣ ΚΡΙΝΕΤΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ, ΚΑΘΩΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΧΩΡΟΥΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ, ΠΡΟΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ. ΤΑ ΤΡΙΑ ΚΥΛΙΚΕΙΑ ΧΩΡΟΘΕΤΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ, ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΜΗΚΟΣ ΤΗΣ.

Τα τρία κυλικεία χωροθετούνται στην ανατολική πλευρά τής έκτασης, καλύπτοντας το συνολικό μήκος της. Ο τύπος τους αφορά μια καθαρά πλαισιακή κατασκευή ορθογώνιας κάτοψης: οι κλειστοί χώροι είναι διαστάσεων 10,9×2,70 μ. και ύψους 3,60 μ., ενώ περιμετρικά των κλειστών χώρων (στις τρεις από τις τέσσερις πλευρές τους) κατασκευάζεται ελαφρά υπερυψωμένο μεταλλικό κατάστρωμα, όπου θα διαμορφωθεί η υπαίθρια επιφάνεια στάσης και εξυπηρέτησης των επισκεπτών. Οι κλειστοί χώροι θα περιλαμβάνουν μικρό παρασκευαστήριο με τον αναγκαίο εξοπλισμό κουζίνας, WC ΑμΕΑ και WC επισκεπτών, με ανεξάρτητη είσοδο και έξοδο.

Τα τρία αναψυκτήρια χωροθετούνται κοντά στην ανατολική είσοδο (από την οδό Παύλου Μελά – προέκταση οδού Ελ. Βενιζέλου), σε κεντρικό σημείο τού πάρκου (κοντά στο «ΚΨΜ» τού τέως στρατοπέδου) και προς την πλευρά τής νότιας εισόδου (από την οδό Ακριτών), σε μια περιοχή με υπάρχουσα υψηλή δενδροκάλυψη και κοντά στη ζώνη mountain bike τού πάρκου.

Πέραν της κλειστής κατασκευής, κάθε αναψυκτήριο θα περιλαμβάνει συνεχόμενη πέργολα που καλύπτει υπαίθριο χώρο τύπου «στοάς», μεικτών διαστάσεων 1,86×2,69 μ., και υπαίθρια πλατφόρμα με υπερυψωμένο συνθετικό ξύλινο δάπεδο deck, που θα περιβάλλει από τρεις πλευρές τον κλειστό χώρο, δημιουργώντας υπαίθριο χώρο στάσης και καθίσματος. Η άνοδος στην ξύλινη πλατφόρμα θα γίνεται με κεκλιμένο επίπεδο, ενώ στις τρεις πλευρές περιμετρικά τής πλατφόρμας θα διαμορφωθεί ξύλινο κάθισμα (εν είδει πάγκου), για χρήση από τους επισκέπτες. Στις θέσεις όπου υπάρχουν δένδρα, θα αφεθεί οπή στο συνθετικό ξύλινο δάπεδο της πλατφόρμας, για να διέρχεται ο κορμός τού δένδρου.

Οι υπαίθριες εξέδρες (decks)

Σημαντικά στοιχεία τού αστικού εξοπλισμού του νέου Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά θα είναι οι υπαίθριες εξέδρες συνθετικής ξυλείας, σε δύο τύπους: κυκλικής και ορθογώνιας διάταξης.

Κυκλικές εξέδρες. Σε πέντε διαφορετικές θέσεις εντός του στρατοπέδου τοποθετείται ενότητα από τρεις εξέδρες με συνθετικό ξύλινο δάπεδο, ως σημεία στάσης και παιχνιδιού. Κάθε ενότητα περιλαμβάνει τρεις εξέδρες, διαμέτρου 5,55, 4,55 και 3,56 μ., αντίστοιχα. Πρόκειται για κατασκευές που στερεώνονται σε βάση σκυροδέματος, πάνω στην οποία τοποθετείται μεταλλικός φορέας (πλέγμα από διπλά ταυ), οπότε η όλη κατασκευή φαίνεται σαν να απέχει από το έδαφος. Πάνω στη μεταλλική κατασκευή τοποθετούνται δοκίδες, οι οποίες επικαλύπτονται από σανίδες συνθετικού ξύλου πλάτους.

Ορθογώνιες εξέδρες. Σε τέσσερις διαφορετικές θέσεις τοποθετούνται οι εξέδρες ορθογώνιας διατομής. Πρόκειται για κατασκευές που καλύπτουν εμβαδόν περίπου 100 τετρ.μ., για στάση και ανάπτυξη δραστηριοτήτων των επισκεπτών. Η τελική διάταξή τους προκύπτει από την τοποθέτηση τριών πλατωμάτων σε συνέχεια. Οι ορθογώνιες εξέδρες έχουν ξύλινο φορέα θεμελίωσης με πασσάλους μήκους 1,10 μ. και διατομής 20 εκ. Οι πάσσαλοι αυτοί μπήγονται στο έδαφος σε βάθος 1 μ. και φέρουν πλέγμα από ξύλινη διαδοκίδοση, η οποία επικαλύπτεται από ξύλινες σανίδες πλάτους 12 εκ., ώστε να διαμορφωθεί η τελική, οριζόντια επιφάνεια του δαπέδου. Σε τμήματα των εξωτερικών πλευρών διαμορφώνεται ξύλινη υπερύψωση, με στόχο να σχηματιστούν γραμμικά καθιστικά. Η τελική επιφάνειά τους προκύπτει από επένδυση συνθετικής ξυλείας.

Αναλημματικές στηρίξεις (σαρζανέτια)

Η βορειοανατολική πλευρά τού στρατοπέδου βρίσκεται σε υψομετρική διαφορά με το υπόλοιπο, νοτιοδυτικό μέρος, γεγονός που επιτρέπει και την ιδιαίτερη θέα από τη θέση αυτή. Στην υφιστάμενη κατάσταση και για τη συγκράτηση των υψομετρικών διαφορών εντοπίζονται διάφορα σημειακά τοποθετημένα τοιχία αντιστήριξης από μεικτά υλικά, οπλισμένο σκυρόδεμα και λίθους. Τα τοιχία αυτά έχουν κατασκευαστεί σε διάφορες χρονικές φάσεις, χωρίς σχεδιαστική επιμέλεια, και διατηρούνται σε μέτρια ώς κακή κατάσταση. Για τον λόγο αυτόν, αποφασίστηκε η απομάκρυνσή των υφιστάμενων και η κατασκευή νέων τοιχίων αντιστήριξης από υλικά πιο συμβατά με τον ήπιο χαρακτήρα τής παρέμβασης, στις ίδιες ακριβώς θέσεις και με σκοπό να μη διαταραχθεί το ανάγλυφο.

ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΡΙΩΝ ΓΗΠΕΔΩΝ ΑΝΤΙΣΦΑΙΡΙΣΗΣ. ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΟΠΟΥ ΧΩΡΟΘΕΤΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΓΗΠΕΔΑ ΑΥΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΕΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ, ΟΠΩΣ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ. ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ, Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΓΗΠΕΔΩΝ ΑΝΤΙΣΦΑΙΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΥΤΟ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΙ ΓΕΙΤΟΝΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ (ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ), ΩΣΤΕ ΑΥΤΗ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΩΣ ΠΑΡΚΟ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ.

Χώροι άθλησης

Στη βορειοδυτική πλευρά τού στρατοπέδου προβλέπεται η κατασκευή τριών γηπέδων αντισφαίρισης. Το σημείο όπου χωροθετούνται τα γήπεδα αυτά δεν μπορεί να αξιοποιηθεί διαφορετικά λόγω του ιδιαίτερου σχήματος της θέσης, όπως προκύπτει από τις ιδιαιτερότητες του ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Επιπρόσθετα, η δημιουργία γηπέδων αντισφαίρισης στο σημείο αυτό πρόκειται να ελευθερώσει γειτονική έκταση (εκτός των ορίων τής παρέμβασης), ώστε αυτή να χρησιμοποιηθεί ως πάρκο γειτονιάς. Τα γήπεδα κατασκευάζονται με πλήρη υποδομή (πλαστικός χλοτάπητας, φιλέ κτλ.).

Κυψέλες μνήμης

Σε έκταση κοντά στην είσοδο Ε5 κατασκευάζονται αναθηματικά που ονομάζονται «κυψέλες μνήμης», τα οποία μπορούν, ταυτόχρονα, να λειτουργούν ως καθιστικά, από τη στιγμή που έχουν σχήμα κύβου διαστάσεων 45x45x45 εκ. Οι κυψέλες μνήμης είναι ολόσωμες μαρμάρινες κατασκευές που «εμφυτεύονται» κατά 45 εκατοστά στο έδαφος και φέρουν εγχάρακτες επιγραφές αφιερωμένες στα θύματα της ναζιστικής περιόδου τού στρατοπέδου.

Διάφορες κατασκευές

Στο υπαίθριο χώρο προβλέπεται, επίσης, η εγκατάσταση πληροφοριακών πινακίδων (info points) σε έξι θέσεις, κατασκευασμένων από στραντζαριστή λαμαρίνα, που θα φέρουν χάρτη με υποδείξεις για τις εξυπηρετήσεις τού πάρκου.

Τέλος, σε κεντρική θέση θα τοποθετηθεί παιχνίδι αναρρίχησης-αιώρησης, που θα προσφέρει ελεύθερο και πρωτότυπο παιχνίδι στα παιδιά.

Έμφαση στον φωτισμό

Ο ηλεκτροφωτισμός τού πάρκου περιλαμβάνει τις εξής ενότητες: φωτισμός των κύριων αξόνων κίνησης, φωτισμός των εσωτερικών περιοχών πρασίνου, φωτισμός ανάδειξης των υφιστάμενων κτιρίων και κατασκευών και φωτισμός των υπαίθριων χώρων στάθμευσης και των οδών πρόσβασής τους.

Με βάση τα διεθνή πρότυπα και δεδομένα, οι επιλογές φωτισμού τού Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά διαμορφώνονται ως εξής:

• Οι κύριοι άξονες διαδρομών πεζών, που ξεκινούν από τις έξι εισόδους τού πάρκου και δημιουργούν τις κύριες διαδρομές εντός του, θα φωτιστούν με φωτιστικά οδικού φωτισμού με λαμπτήρες LED, μονόπλευρα τοποθετημένα σε ιστούς ύψους 6 μέτρων. Τα φωτιστικά θα τοποθετηθούν σε απόσταση περίπου 14 μέτρων μεταξύ τους. Βασικές αρχές σχεδιασμού τού φωτισμού είναι η ποιότητα του λαμπτήρα (χρώμα, βαθμός χρωματικής απόδοσης, διατηρησιμότητα χαρακτηριστικών λαμπτήρων), η στάθμη τού φωτισμού, η ομοιομορφία και η θάμβωση και η αισθητική εναρμόνιση ιστών και φωτιστικών σωμάτων. Η στάθμη φωτισμού (εκφρασμένη σε Lux) αποτελεί το κύριο τεχνικό στοιχείο για το επίπεδο φωτισμού τού πάρκου (η μέση στάθμη φωτισμού επιλέγεται μεταξύ των ορίων 10-15 Lux, με ελάχιστη τουλάχιστον στα 5 Lux). Η στάθμη αυτή επιτυγχάνεται με βαθμό συντήρησης 70%. Η ομοιομορφία που επιτυγχάνεται θα είναι περίπου 40%.
• Προβλέπεται επίσης εσωτερικός φωτισμός των περιοχών χαμηλού πρασίνου και των δενδροστοιχιών, με προβολείς εγκατεστημένους σε ιστούς ύψους 12 μέτρων.
• Στις πέργολες και στις εισόδους προβλέπεται η εγκατάσταση γραμμικών φωτιστικών σωμάτων και φωτοσωλήνων εξωτερικής τοποθέτησης.
• Τέλος, προβλέπεται φωτισμός ανάδειξης του κτιρίου στρατωνισμού Α3, με προβολείς τοποθετημένους στο μεταλλικό ικρίωμα προστασίας του. Οι χώροι στάθμευσης θα φωτίζονται με φωτιστικά σώματα ίδιου τύπου με εκείνα των κυρίων εσωτερικών διαδρομών.

Οι χώροι στάθμευσης

Για την εξυπηρέτηση των αναγκών στάθμευσης των επισκεπτών προβλέπεται η οργάνωση υπαίθριων σταθμών αυτοκινήτων περιμετρικά, με αυτοεξυπηρέτηση. Πιο συγκεκριμένα, με δεδομένη τη μεγάλη επιφάνεια του χώρου (332.103,98 τετρ.μ.) και την προβλεπόμενη προσέλκυση μεγάλου αριθμού επισκεπτών (λόγω των προβλεπόμενων χρήσεων γης, των εκδηλώσεων που αναμένεται να πραγματοποιούνται κοκ.), προβλέπεται η οργάνωση τεσσάρων υπαίθριων σταθμών αυτοκινήτων με αυτοεξυπηρέτηση, διαμορφώνοντας συνολικά 114 θέσεις ΙΧ οχημάτων, δεκατρείς θέσεις ΑμΕΑ και μία θέση λεωφορείου.

ΣΕ ΕΚΤΑΣΗ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ Ε5 ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΙ ΑΝΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΠΟΥ ΟΝΟΜΑΖΟΝΤΑΙ «ΚΥΨΕΛΕΣ ΜΝΗΜΗΣ», ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΜΠΟΡΟΥΝ, ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ, ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ ΚΑΘΙΣΤΙΚΑ, ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΧΗΜΑ ΚΥΒΟΥ ΔΙΑΣΤΑΣΕΩΝ 45X45X45 ΕΚ. ΟΙ ΚΥΨΕΛΕΣ ΜΝΗΜΗΣ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΣΩΜΕΣ ΜΑΡΜΑΡΙΝΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΠΟΥ «ΕΜΦΥΤΕΥΟΝΤΑΙ» ΚΑΤΑ 45 ΕΚΑΤΟΣΤΑ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΚΑΙ ΦΕΡΟΥΝ ΕΓΧΑΡΑΚΤΕΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΕΣ ΣΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ.

1. Οι δύο σταθμοί Ρ1 και Ρ2 χωροθετούνται δυτικά τού πάρκου και έχουν πρόσβαση από τον παράδρομο της οδού Λαγκαδά. Οι δύο σταθμοί χωροθετήθηκαν με σκοπό την εξυπηρέτηση των επισκεπτών που θα προσεγγίζουν το μητροπολιτικό πάρκο από το κέντρο τής Θεσσαλονίκης και τις δυτικές συνοικίες, αλλά και των επισκεπτών τού ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος, εν γένει. Η επιλογή των θέσεων έγινε λόγω της εγγύτητας της οδού Λαγκαδά με τους βασικούς οδικούς άξονες του πρωτεύοντος και δευτερεύοντος εθνικού δικτύου και της δυνατότητας που δίνεται στους επισκέπτες για άμεση και γρήγορη πρόσβαση στους χώρους τού μητροπολιτικού πάρκου.
2. Ο τρίτος σταθμός (Ρ3) χωροθετείται νότια του πάρκου και έχει πρόσβαση από την οδό Δαβάκη, για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών που προσεγγίζουν τον χώρο από τις βορειοδυτικές εισόδους τής πόλης μέσω της Νεάπολης ή της Πολίχνης.
3. Ο τελευταίος σταθμός (Ρ4) βρίσκεται νοτιοανατολικά τού πάρκου και η είσοδός του διαμορφώνεται επί της οδού Παύλου Μελά, εξυπηρετώντας όσους προσεγγίζουν το ΜΠΠΜ από τις γύρω τοπικές οδούς.

Ειδικότερα όσον αφορά την προσέλευση επισκεπτών από την οδό Λαγκαδά (και στη συνέχεια τον παράδρομό της), αυτή αναμένεται να παρουσιάσει τη μεγαλύτερη ζήτηση σε σχέση με την προσέγγιση από τις οδούς Δαβάκη και Παύλου Μελά, λόγω των γεωμετρικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών τής οδού Λαγκαδά (υπέρτερη ιεραρχικά) και των μεγαλύτερων κυκλοφοριακών φόρτων που εξυπηρετεί συνολικά. Κατ’ επέκταση, οι ανάγκες σε στάθμευση προβλέπονται αυξημένες και, ως εκ τούτου, επί του παράδρομου της Λαγκαδά προβλέπονται δύο σταθμοί και μάλιστα σε απόσταση περίπου 470 μέτρων μεταξύ τους. Θεωρείται ότι με τη λειτουργία των δύο θα διευκολύνεται η πρόσβαση των επισκεπτών, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις πραγματοποίησης εκδηλώσεων, και θα εξυπηρετείται η ανάγκη στάθμευσης χωρίς να επηρεάζεται η λειτουργία τής οδού Λαγκαδά, αλλά και του παράδρομου, αποφεύγοντας συνθήκες κυκλοφοριακής συμφόρησης και ενδεχόμενες καθυστερήσεις.

Όλοι οι σταθμοί σχεδιάστηκαν σε θέσεις δίπλα στις εισόδους των πεζών, για να εξασφαλίζεται η εύκολη και άμεση πρόσβαση σ’ αυτές από τους επιβάτες των ΙΧ αυτοκινήτων που σταθμεύουν στους εν λόγω χώρους στάθμευσης. Οι είσοδοι των πεζών ακολούθησαν το ίχνος των υφιστάμενων δρόμων και των προσβάσεων, όπως αυτοί διαμορφώθηκαν από τις χρήσεις τού στρατοπέδου.

 

---

Άποψη: Το Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά

Κείμενο: Πρόδρομος Νικηφορίδης, Μπερνάρ Κουόμο.

ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟΝ ΕΝΑΣ ΤΟΠΟΣ ΟΠΟΥ ΕΙΣΠΡΑΤΤΟΥΜΕ ΤΗ ΓΕΝΝΑΙΟΔΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ: ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΤΟΠΟΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ. ΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΗΡΕΜΟΥΝ, ΧΑΛΑΡΩΝΟΥΝ, ΧΑΜΟΓΕΛΟΥΝ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΟΥΝ – ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΛΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ. ΚΑΝΟΥΝ ΒΟΛΤΑ, ΠΑΙΖΟΥΝ, ΚΑΝΟΥΝ ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΚΑΙ ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΠΙΟ. ΟΙ ΝΕΟΙ ΘΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΟΥΝ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΜΗ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ ΛΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΕΞΟΔΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ, ΘΑ ΜΠΟΥΝ ΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΚΑΙ ΘΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΔΙΚΟΥΣ ΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ, ΘΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΟΥΝ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ. ΘΕΛΟΥΜΕ ΟΙ ΝΕΟΙ ΝΑ ΒΡΟΥΝ ΔΙΕΞΟΔΟ ΣΤΙΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥΣ, ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΟΥΝ ΣΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΚΑΙ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ. ΠΡΕΠΕΙ ΟΜΩΣ ΝΑ ΤΟΥΣ ΔΩΣΟΥΜΕ ΑΥΤΗΝ ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ.