Φωτογραφίες: Σάκης Γιούμπασης
Ιστορική παρακαταθήκη
Τα Λαδάδικα βρίσκονται στις παρυφές του πλέον εμπορικού δρόμου της πόλης, της οδού Τσιμισκή, στην περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Πολυτεχνείου, Σαλαμίνος, Ναυάρχου Κουντουριώτη (σε επαφή με το λιμάνι) και Ίωνος Δραγούμη (υπάρχουν βέβαια και τα Άνω Λαδάδικα, στο κομμάτι πάνω από την Τσιμισκή, στα οποία θα σας ξεναγήσουμε σε επόμενο τεύχος). Τα όρια της περιοχής καθορίζονται με ακρίβεια από το διάταγμα κήρυξής της ως «ιστορικού τόπου» το 1985 (ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/24917/1598/24.05.1985), καλύπτοντας μια έκταση συνολικής επιφάνειας περίπου 60 στρεμμάτων, η οποία περιλαμβάνει είκοσι τέσσερις οικονομικές νησίδες. Εδώ βρίσκονται εγκατεστημένες περί τις τριακόσιες επιχειρήσεις, απασχολώντας αθροιστικά γύρω στους χίλιους τετρακόσιους εργαζομένους.
Το συγκεκριμένο σημείο της Θεσσαλονίκης, στρατηγικά χωροθετημένο δίπλα στο λιμάνι, αποτελούσε επί αιώνες ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της πόλης (στη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας, αλλά και ακόμη νωρίτερα ήταν η κεντρική αγορά και το παζάρι της Θεσσαλονίκης, γνωστό και με την ονομασία «Αιγυπτιακή Αγορά»). Τον χαρακτήρα του μαρτυρά, άλλωστε, ακόμη και η ίδια η ονομασία που επικράτησε ανά τους αιώνες, καθώς η ονομασία «Λαδάδικα» προήλθε από τα καταστήματα χονδρεμπορίας τροφίμων εν γένει και λαδιού ειδικότερα, που δραστηριοποιούνταν επί αιώνες στην περιοχή. Ήταν, παράλληλα, ένα από τα σημεία της πόλης που είχε επιλέξει για την εγκατάστασή της η πολυπληθής εβραϊκή κοινότητα, καθιστώντας έτσι τα Λαδάδικα μία από τις παλαιότερες εβραϊκές γειτονιές της Θεσσαλονίκης, σε άμεση γειτνίαση με τον Φραγκομαχαλά, στην περιοχή εκατέρωθεν της σημερινής οδού Φράγκων, στα Άνω Λαδάδικα, όπου κατοικοέδρευαν γάλλοι και ιταλοί έμποροι.
Η περιοχή αρχίζει να χάνει τη σημασία και τον εμπορικό χαρακτήρα της ήδη στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 20ού αιώνα (πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο), όταν στα Λαδάδικα αρχίζουν να εγκαθίστανται καπηλειά, αλλά και αρκετοί οίκοι ανοχής (προφανώς, λόγω της εξαιρετικής εγγύτητας με το παρακείμενο λιμάνι, για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των διερχόμενων ναυτικών). Αυτή η τάση περιθωριοποίησης από την καθημερινή ζωή στον αστικό ιστό εντείνεται ακόμη περισσότερο μετά την πυρκαγιά του 1917, όταν πια τα Λαδάδικα (παρότι, θαυματουργικά, κατάφεραν να διασωθούν από την πύρινη λαίλαπα που κατέκαψε τη Θεσσαλονίκη) χάνουν σχεδόν ολοκληρωτικά τον εμπορικό χαρακτήρα τους, μετατρεπόμενα σταδιακά σε μια ζώνη φθηνής και, συχνά, περιθωριακής αναψυχής. Ένα επιπλέον χτύπημα σ’ αυτήν την ιστορική γειτονιά της πόλης δίνει ο μεγάλος σεισμός της Θεσσαλονίκης, το 1978, όταν αρκετά από τα κτήρια της περιοχής εγκαταλείπονται ολοκληρωτικά λόγω των ζημιών που είχαν υποστεί.
Μια νέα πορεία
Η αλλαγή σελίδας για τα Λαδάδικα έρχεται το 1985, όταν το υπουργείο Πολιτισμού (επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη) ανακηρύσσει τα Λαδάδικα περιοχή με ιδιαίτερη πολιτιστική αξία, απαγορεύοντας έτσι την περαιτέρω ανοικοδόμησή τους, για να διαφυλαχθεί η μοναδική αρχιτεκτονική κληρονομιά και ο χαρακτήρας τους. Ο χαρακτηρισμός έρχεται όχι μόνο λόγω κτηρίων όπως το κτήριο Fratelli Cauchi (στην οδό Κατούνη, με έτος κατασκευής το 1852) ή το Μέγαρο Συνδίκα (στη συμβολή της Ίωνος Δραγούμη με την οδό Οπλοποιού, με έτος κατασκευής το 1924 και αρχιτέκτονες τους Κ. Κοκορόπουλο και Ι. Ζαχαριάδη), αλλά και χάρη στο σύνολο του αρχιτεκτονικού αποθέματος της περιοχής, με κτήρια του 19ου αιώνα με πολύ ιδιαίτερο ρυθμό, αλλά και με ένα ευρύτερο σύνολο που, παρότι καταλαμβάνει μικρή, σχετικώς, επιφάνεια, μπορεί ακόμη και σήμερα να δώσει στον κάτοικο και τον επισκέπτη μια γλαφυρή, πιστή εικόνα τού πώς έμοιαζε η Θεσσαλονίκη πριν από το πέρασμα της πυρκαγιάς του 1917, η οποία ισοπέδωσε το 70% της πόλης.
Σύμφωνα με καταγραφή του 1994, το συγκεκριμένο έτος στα Λαδάδικα υπήρχαν 309 κτίρια. Σε αυτά λειτουργούσαν 117 καταστήματα χονδρικής, 36 γραφεία, 33 καταστήματα λιανικής, 12 εργαστήρια, 12 υπηρεσίες και 47 καταστήματα εστίασης, ενώ τα υπόλοιπα 52 παρέμεναν κενά ή εγκαταλειμμένα.
Από το χθες στο σήμερα
Στην ιστορική διαχρονία τους και μέχρι την ολιστική παρέμβαση του 1985, τα Λαδάδικα πέρασαν από αρκετά «κύματα» – από «καρδιά» της εμπορικής δραστηριότητας στην εγγύς του λιμανιού περιοχή στην παρακμή και την περιθωριοποίηση, στην υπαρξιακή απειλή μετά την πυρκαγιά του 1917 και τον σεισμό του 1978 και ξανά στην αναγέννηση.
Βέβαια, η επιστροφή τους στην καθημερινότητα της πόλης δεν ήταν εύκολη ή αυτόματη. Μετά τον ενθουσιασμό που ακολούθησε την αποκατάστασή τους (στο πλαίσιο των αποφάσεων του υπουργείου Πολιτισμού, τη δεκαετία του 1980), τα Λαδάδικα κατέστησαν «hot spot» για τους Θεσσαλονικείς, που τα ανακάλυψαν ξανά ως τόπο αναψυχής, πολιτισμού και διασκέδασης.
Αυτή η πρώτη υπερανάπτυξη οδήγησε –ευτυχώς, μόνο πρόσκαιρα– σε αλλοίωση του χαρακτήρα τους, με τα Λαδάδικα να μετατρέπονται σε κακώς νοούμενο εμπορικό τουριστικό προορισμό, με επιχειρήσεις που στόχευαν κυρίως στους ξένους επισκέπτες της πόλης (με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την αισθητική και για τον σεβασμό στην ιστορική παρακαταθήκη που φέρουν), με τους ντόπιους να γυρίζουν ξανά την πλάτη τους στην ιστορική συνοικία.
Ευτυχώς, σήμερα η ισορροπία έχει αποκατασταθεί… Τα Λαδάδικα (μια γειτονιά απίστευτα γραφική και ινσταγκραμική, εξαιρετικά φιλική για τους πεζούς και, ως επί το πλείστον, έξοχα αποκατεστημένη, με απόλυτο σεβασμό στο παρελθόν της) έχουν εξελιχθεί σε ένα πολύχρωμο «μωσαϊκό» επιλογών. Στην εστίαση, με μικρά, κουκλίστικα καφέ, παραδοσιακές ταβέρνες, δημιουργικά μεζεδοπωλεία και κομψά εστιατόρια με «ψαγμένα» μενού, βασισμένα στην ελληνική, τη μεσογειακή, την έθνικ, την ασιατική και την «πειραγμένη» κουζίνα. Στη διασκέδαση θα βρείτε μουσικές για κάθε γούστο, κάθε διάθεση και κάθε ηλικία. Στο shopping, με αρτιζάνους που φτιάχνουν από στιλάτα ρούχα και ευφάνταστα κοσμήματα ώς χειροποίητα παιχνίδια και διακοσμητικά. Αλλά και στον πολιτισμό. Και είναι αυτό ακριβώς το πολύχρωμο «μωσαϊκό» (σε συνδυασμό με την εγγύτητά τους στο κέντρο της πόλης) που φέρνει καθημερινά στα σοκάκια τους χιλιάδες Θεσσαλονικείς και επισκέπτες, έλληνες και ξένους, διασφαλίζοντας ότι τα Λαδάδικα θα είναι εδώ, ζωντανά, ανοιχτά, συμπεριληπτικά και πολύχρωμα, για να απολαύσουν και οι επόμενες (πολλές) γενιές.
Τα αγαπημένα μας στη γειτονιά:
Άκρατος Οίνος: Η δημιουργική κουζίνα της Μεσογείου με αυτό το «κάτι παραπάνω». Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/resto/article/akratos-oinos-i-dimioyrgiki-koyzina-tis-mesogeioy-me-ayto-to-kati-parapano/
Σάρωθρον: Το μπαρ της «έντεχνης» μουσικής και των απανταχού Μητροπανικών. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/wine-spirits/article/sarothron-to-mpar-tis-entechnis-moysikis-kai-ton-apantachoy-mitropanikon/
Σουρτούκω: Σε ένα στέκι στη Λυκούργου η κουζίνα κάνει θαύματα. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/resto/article/soyrtoyko-se-ena-steki-sti-lykoyrgoy-i-koyzina-kanei-thaymata/
Σταφύλι: Εδώ συνδυάζουμε καλό φαγητό και διασκέδαση. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/resto/article/stafyli-edo-syndyazoyme-kalo-fagito-kai-diaskedasi/
Τηγανιές και Σχάρες: Ο παράδεισος των meat lovers. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/resto/article/tiganies-kai-schares-o-paradeisos-ton-meat-lovers/
Φούλ του Μεζέ: Το «δικό μας» μεζεδοπωλείο. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/resto/article/foyl-toy-meze-to-diko-mas-mezedopoleio/
aega: Λαχταριστό παγωτό από κατσικίσιο γάλα. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/themata-food/article/aega-lachtaristo-pagoto-apo-katsikisio-gala/
Dizzy Dolls: Ενα καθαρόαιμο ροκ μπαρ. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/wine-spirits/article/dizzy-dolls-ena-katharoaimo-rok-mpar/
Empire sushi bar: Αυθεντικό ιαπωνικό φαγητό στη Θεσσαλονίκη. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/resto/article/empire-sushi-bar-aythentiko-iaponiko-fagito-sti-thessaloniki/
Lena’s Βistro: Ένα μπιστρό à la française. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://citymagthess.gr/food/wine-spirits/article/lena-s-vistro-ena-mpistro-a-la-francaise/
Valenio: Ένα καινοτόμο coffee concept βάζει δυναμικά τη Θεσσαλονίκη στην πρώτη γραμμή τού γκουρμέ καφέ. Διαβάστε περισσότερα εδώ:
https://citymagthess.gr/food/themata-food/article/valenio-ena-kainotomo-coffee-concept-vazei-dynamika-ti-thessaloniki-stin-proti-grammi-toy-gkoyrme-kafe/