Στην κεντρική φωτογραφία: καλοκαίρι στη Μερζιφούντα. Το προσωπικό μπροστά στο κεντρικό κτίριο του κολλεγίου. Πίσω διακρίνεται ο πύργος τού ρολογιού, 1910.
Με ιδιαίτερες ευχαριστίες στο Αρχείο τού Κολλεγίου Ανατόλια. ©Trustees of Anatolia College/Έφοροι του Κολλεγίου Ανατόλια.
Από το 1886 στον Πόντο, όπου το κολλέγιο ιδρύθηκε από αμερικανούς ιεραποστόλους, μέχρι σήμερα, το Κολλέγιο Ανατόλια αποτελεί μιαν εκπαιδευτική και πολιτιστική «γέφυρα» μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ, δημιουργώντας ένα ξεχωριστό εκπαιδευτικό παράδειγμα. Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός εξακολουθεί να είναι ένας φάρος εκπαιδευτικής καινοτομίας και κοινωνικής προσφοράς, διατηρώντας ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα υποτροφιών στη χώρα μας και ένα πολύπτυχο πρόγραμμα δράσεων κοινωνικής προσφοράς.
Το Κολλέγιο Ανατόλια ιδρύεται το 1886 στη Μερζιφούντα, μια πόλη 20.000 κατοίκων στην περιοχή τού Πόντου, από μια ομάδα οραματιστών αμερικανών ιεραποστόλων και εκπαιδευτών, υπό την εποπτεία τού American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM), με έδρα στη Βοστόνη. Το όνομά του αναφερόταν στην περιοχή τής Τουρκίας (Ανατολία), καθώς και στο πνεύμα αισιοδοξίας των ιδρυτών του και της πίστης τους ότι, ακόμη και στους πιο δύσκολους καιρούς, κάποιος μπορεί να ελπίζει σε μια νέα ανατολή, σε μια νέα αρχή. Πρώτος πρόεδρός του ήταν ο Τσαρλς Τρέισι, ενώ οι μαθητές του προέρχονταν από τις ελληνικές και αρμενικές μειονότητες της περιοχής, που πάσχιζαν να βελτιώσουν τις τύχες των παιδιών τους μέσα από την εκπαίδευση και την πρακτική κατάρτιση. Το διδακτικό προσωπικό απαρτιζόταν από έλληνες, αρμένιους και αμερικανούς εκπαιδευτικούς.
Γρήγορα το Κολλέγιο Ανατόλια εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο δυναμικά εκπαιδευτικά ιδρύματα της περιοχής, χάρη στο υψηλό ακαδημαϊκό του επίπεδο και την ποικιλία των εξωσχολικών δραστηριοτήτων του. Οι μαθητές προέρχονταν απ’ όλη την οθωμανική αυτοκρατορία, τον Πόντο, τη Ρωσία, την ελεύθερη Ελλάδα και τα Βαλκάνια και γίνονταν δεκτοί ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Τα μαθήματα γίνονταν στα Αγγλικά, τα Τουρκικά, τα Ελληνικά και τα Ρωσικά.
Το 1919 οι εγγεγραμμένοι μαθητές και μαθήτριες (που φοιτούσαν στη Σχολή Θηλέων) ήταν 436. Το 1920 το Κολλέγιο περιλάμβανε νηπιαγωγείο, γυμνάσια αρρένων, σχολή θηλέων, κολεγιακό πρόγραμμα οργανωμένο στα πρότυπα των αμερικανικών κολλεγίων, θεολογική σχολή, ορφανοτροφείο για 2.000 ορφανά και ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα εξοπλισμένα νοσοκομεία τής Μικράς Ασίας. Οι εγκαταστάσεις του περιελάμβαναν περισσότερα από 40 κτίρια, χτισμένα σύμφωνα με την αρχιτεκτονική τής Νέας Αγγλίας.
Ωστόσο, το αρμενικό ζήτημα, οι βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α’ παγκόσμιος, αλλά και ο ελληνοτουρκικός πόλεμος κατάφεραν σοβαρά πλήγματα τόσο στο ίδρυμα όσο και στους αρμένιους και έλληνες μαθητές και εκπαιδευτικούς του, που χάθηκαν ή εκτελέστηκαν στη διάρκεια των τουρκικών εκκαθαρίσεων. Το 1921, μαθητές και ο καθηγητής-σύμβουλος του αθλητικού και πολιτιστικού κλαμπ «Πόντος», μιας λέσχης που ενδιαφέρεται για την ελληνική γραμματεία, απαγχονίζονται από τις τουρκικές αρχές. Λίγο αργότερα, η τουρκική κυβέρνηση διατάσσει το κλείσιμο του Κολλεγίου Ανατόλια.
Ο αριθμός των αποφοίτων τού σχολείου από το 1886 φτάνει ήδη τους 2.425.
Μια νέα αρχή στη Θεσσαλονίκη
Οι διώξεις των χριστιανικών πληθυσμών οδηγούν το 1924 στη μετεγκατάσταση του Κολλεγίου Ανατόλια στη Θεσσαλονίκη, όπου έχουν εγκατασταθεί ήδη πολλοί μαθητές του και όπου λειτουργεί ήδη σχολείο για τα ορφανά τού πολέμου από τον εποπτεύοντα οργανισμό τού Κολλεγίου, το ABCFM. Στην απόφαση αυτή συνηγορεί και η προτροπή τού Ελευθέριου Βενιζέλου προς τον τότε πρόεδρο του κολλεγίου, Τζορτζ Γουάιτ, να μεταφέρει το ίδρυμα στη Θεσσαλονίκη.
Το Κολλέγιο Ανατόλια ξανανοίγει τις πύλες του σε ένα εγκαταλελειμμένο καζίνο στη Χαριλάου και σύντομα αγοράζει τις διπλανές εγκαταστάσεις ενός γαλλικού νοσοκομείου. Οι πρώτοι μαθητές του είναι μόλις δεκατρείς (οι περισσότεροι πρόσφυγες), σύντομα όμως οι εγγραφές φτάνουν τις 157. Η σχολή θηλέων στεγάζεται σε κτίριο της οδού Φράγκων και στη συνέχεια σε μια κομψή κατοικία με κήπο, στην περιοχή Αλλατίνι. Η διοίκηση εξασφαλίζει υποτροφίες για παιδιά που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα, όπως ίσχυε από τα πρώτα χρόνια τής Μερζιφούντας, ενώ οι μισοί και πλέον μαθητές είναι οικότροφοι. Ώς το 1931 το κολλέγιο χορηγεί πτυχίο αμερικανικού κολεγίου, ενώ στη συνέχεια, λόγω αλλαγής τής νομοθεσίας, περιορίζεται στη μέση εκπαίδευση, χορηγώντας απολυτήριο ελληνικού λυκείου.
Το κολλέγιο φέρνει στη Θεσσαλονίκη τη διδασκαλία τής αγγλικής γλώσσας, η οποία ανοίγει στους μαθητές τής Θεσσαλονίκης νέες προοπτικές για σπουδές ή καριέρα στο εξωτερικό, όπως επίσης και επαγγελματικές προοπτικές σε αμερικανικές επιχειρήσεις που μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα.
Το 1934 το σχολείο μεταφέρεται στα σημερινά του διδακτήρια, στα όρια Πυλαίας και Πανοράματος. Το πρώτο κτίριο που χτίστηκε ήταν το εμβληματικό Macedonia Hall, στα πρότυπα της αρχιτεκτονικής τής Νέας Αγγλίας, με δωρεές που είχαν συγκεντρωθεί στις ΗΠΑ. Η σχολή θηλέων εξακολουθεί να λειτουργεί στην περιοχή Αλλατίνι ώς το 1945, όταν ενσωματώνεται στο κτιριακό συγκρότημα της Πυλαίας.
Στις 20 Ιουνίου 1936 το κολλέγιο γιορτάζει τα 50 του χρόνια σε κλίμα αισιοδοξίας, με τριήμερες εκδηλώσεις στις οποίες παρίσταται και ο βασιλιάς Γεώργιος Β’, υπογραμμίζοντας τη σημασία τής επετείου.
Στον πόλεμο και την κατοχή
Με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, το Ανατόλια κλείνει και οι εγκαταστάσεις του χρησιμοποιούνται ως στρατιωτικό νοσοκομείο. Το 1941 οι γερμανοί εισβολείς, μπαίνοντας στη Θεσσαλονίκη, επιτάσσουν τις εγκαταστάσεις τού κολλεγίου, όπου εγκαθιστούν την ανώτατη διοίκησή τους για τα Βαλκάνια. Περιφράσσουν την περιοχή (που περιλαμβάνει και τη διπλανή έκταση του σημερινού ΚΕΠΕΠ «Άγιος Δημήτριος») και εκεί προσέρχεται ο στρατηγός Τσολάκογλου, για να υπογράψει τη συμφωνία συνθηκολόγησης και παράδοσης του ελληνικού στρατού. Κάτω από το Macedonia Hall κατασκευάζουν υπόγειους διαδρόμους και καταφύγια, που διασώζονται μέχρι σήμερα. Η εξόντωση της εβραϊκής κοινότητας της πόλης χαράσσεται στο «σώμα» και τη μνήμη τού σχολείου, καθώς περίπου 80 μαθητές, μαθήτριες και απόφοιτοι χάνονται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Μετά τον πόλεμο
Το σχολείο επαναλειτουργεί τον Σεπτέμβριο του 1945. Το προσωπικό, οι μαθητές και οι απόφοιτοι συγκεντρώνουν ρούχα και τρόφιμα για τα παιδιά τού Χορτιάτη, «υιοθετούν» το χωριό Μαυρορράχη και οι απόφοιτοι το χωριό Λευκοχώρι. Μάλιστα, οι μαθητές συμμετέχουν στη διανομή τής αμερικανικής ανθρωπιστικής βοήθειας της UNRA, υπό τις οδηγίες τού επικεφαλής της, Καρλ Κόμπτον, οραματιστή εκπαιδευτικού τού σχολείου και προέδρου τού κολλεγίου από το 1950 ώς το 1958.
Το υπέροχο campus με τις προσεγμένες εγκαταστάσεις, οι ικανοποιητικοί μισθοί και το κλίμα ουδετερότητας που τηρεί η διοίκηση την περίοδο του Εμφυλίου προσέλκυσαν καθηγητές, ανεξαρτήτως πολιτικών φρονημάτων, που στη συνέχεια διέπρεψαν στον ακαδημαϊκό χώρο. Ο Απόστολος Βακαλόπουλος, μετέπειτα καθηγητής τού ΑΠΘ, ο Γιώργος Μπακαλάκης, μετέπειτα καθηγητής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ, ο καθηγητής Φιλοσοφικής στο ΑΠΘ Νίκος Χουρμουζιάδης, οι φιλόλογοι Νίκος Παπαχατζής και Τάσος Γεωργοπαπαδάκος, ο καθηγητής Φυσικής Δημήτριος Καραδήμος και ο σπουδαίος ζωγράφος Γιώργος Παραλής αποτελούν παραδείγματα αφοσιωμένων καθηγητών με μεγάλη συνεισφορά στα γράμματα και τις τέχνες στην Ελλάδα.
Ο αριθμός των εγγεγραμμένων μαθητών και μαθητριών αυξάνεται και στη δεκαετία τού 1960, ξεπερνώντας τους χίλιους. Το 1974, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το κολλέγιο υποδέχεται 26 μαθητές από το νησί, στους οποίους προσφέρεται πλήρης υποτροφία.
Μια ολοκληρωμένη κοινότητα
Τα χρόνια που ακολούθησαν, το Κολλέγιο Ανατόλια εξελίσσεται σε ένα ίδρυμα με πανελλήνια και διεθνή αναγνώριση. Σήμερα αποτελεί μιαν ολοκληρωμένη εκπαιδευτική και ακαδημαϊκή κοινότητα με παρουσία και προσφορά σε όλες τις βαθμίδες τής εκπαίδευσης, που περιλαμβάνει:
Το Anatolia Elementary School (νηπιαγωγείο, δημοτικό).
Το Anatolia High School (1ο και 2ο γυμνάσιο, 1ο και 2ο γενικό λύκειο, Πρόγραμμα Διεθνούς Απολυτηρίου/International Baccalaureate Diploma Programme/IBDP).
Το American College of Thessaloniki (ACT), που ιδρύθηκε το 1981 και σήμερα προσφέρει πτυχία σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο αναγνωρισμένα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, ενώ είναι επίσης αναγνωρισμένο ως «Κολλέγιο» από το υπουργείο Παιδείας.
Το Pinewood American International School, που από το 2019 εντάχθηκε στην «οικογένεια» του Κολλεγίου Ανατόλια.
Το Κέντρο για Χαρισματικά – Ταλαντούχα Παιδιά/Center for Talented Youth (CTY) Greece, το οποίο ιδρύθηκε το 2013 σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Johns Hopkins, χάρη στην ιδρυτική δωρεά τού Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Το Κέντρο Επιχειρηματικότητας του ACT (Entrepreneurship Hub), που ιδρύθηκε το 2014 για την εκπαίδευση νέων επιχειρηματιών με την υποστήριξη φορέων όπως η Ελληνική Πρωτοβουλία/The Hellenic Initiative (THI).
Το Κέντρο Διά Βίου Μάθησης (Lifelong Learning Center), που ιδρύθηκε το 2017.
Η νέα εποχή τού Κολλεγίου Ανατόλια
Η ενίσχυση του προγράμματος υποτροφιών, η επιμόρφωση του διδακτικού προσωπικού, η αναβάθμιση των εγκαταστάσεων και η δημιουργία ενός νέου σχολικού περιβάλλοντος, που θα μπορεί να στηρίξει τις ανάγκες τής εκπαίδευσης του 21ου αιώνα, βρίσκονται στο επίκεντρο των νέων πρωτοβουλιών τού εκπαιδευτικού οργανισμού. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η δημιουργία ενός νέου campus για το Anatolia Elementary School, η επέκταση και αναβάθμιση των εγκαταστάσεων του IB Diploma Program, το νέο κτίριο του Pinewood και το νέο κτίριο Anna Papageorgiou STEM Center.
Το Anna Papageorgiou STEM Center, που ανεγέρθηκε σε χρόνο ρεκόρ, ξεκινώντας τη λειτουργία του το 2020, υλοποιήθηκε χάρη στη γενναιόδωρη συμβολή τού κυβερνητικού οργανισμού των ΗΠΑ USAID/ASHA (United States Agency for International Development/American Schools and Hospitals Abroad), του Ιδρύματος Παπαγεωργίου, Εφόρων τού Κολλεγίου Ανατόλια, αποφοίτων και γονέων, ιδιωτών και οργανισμών. Το κτίριο στεγάζει τα εργαστηριακά μαθήματα Χημείας, Φυσικής και Βιολογίας για τους μαθητές τού Κολλεγίου Ανατόλια και τα προγράμματα του Κέντρου STEM του μη κερδοσκοπικού εκπαιδευτικού οργανισμού. Οι νέες υποδομές θα χρησιμοποιηθούν επίσης για τα προγράμματα του CTY Greece, ενώ θα υλοποιηθούν δράσεις για τους μαθητές και φοιτητές τής ευρύτερης κοινότητας.
2019 – 2020: το Ανατόλια σε αριθμούς
3.726 μαθητές και σπουδαστές σε AES, HS, IB, ACT, Pinewood, CTY Greece και στα πρόγραμμα εκμάθησης Αγγλικών Bridge – Bilingual.
4.675 αμερικανοί φοιτητές από το 1997 μέχρι σήμερα έχουν φοιτήσει στο ACT για ένα ακαδημαϊκό εξάμηνο, μέσω του προγράμματος Study Abroad.
Το 25% των μαθητών και των φοιτητών λαμβάνει ολική ή μερική υποτροφία για φοίτηση στο Anatolia High School και στο ACT.
3.600.000 δολάρια σε υποτροφίες απονεμήθηκαν από αμερικανικά πανεπιστήμια σε τελειόφοιτους και τελειόφοιτες του Anatolia High School και IB για τετραετείς σπουδές στις ΗΠΑ.
Το Κολλέγιο Ανατόλια έχει συγκεντρώσει και έχει απονείμει σε μαθητές τού Anatolia High School και φοιτητές τού ACT περισσότερα από 12.500.000 δολάρια σε υποτροφίες και προγράμματα οικονομικής βοήθειας από το 2015 ώς το 2020.
