Μια «νέα» Νέα Παραλία στη Θεσσαλονίκη

Για την περιοχή που ξεκινά στο σημείο όπου τελειώνει η αναπλασμένη Νέα Παραλία ο λόγος, στο ύψος τής οδού Πιττακού, στο 5^ο γενικό λύκειο Θεσσαλονίκης (που φιλοξενείται στις γνωστές προκατασκευασμένες κατασκευές). Περπατώντας από την παραλία προς το Μέγαρο Μουσικής και λίγο πριν από αυτό, διασχίζεις μια γραμμή που σε στέλνει κατευθείαν τουλάχιστον 20 χρόνια πίσω. Οι επιμελημένες δαπεδοστρώσεις, το ξύλινο deck στο όριο της ξηράς προς τη θάλασσα, οι επιμελημένες δενδροδόχοι και τα παρτέρια, τα επιμήκη, ξύλινα παγκάκια και ο αστικός εξοπλισμός δίνουν τη θέση τους σε μιαν εικόνα από το χθες. Περπατάς πάνω στο κλασικό πεζοδρόμιο της δεκαετίας τού 1960 και του 1970, με τις μεγάλες, τσιμεντένιες πλάκες. Πολλές από αυτές είναι σπασμένες, άλλες λείπουν εντελώς, δημιουργώντας κενά και ασυνέχειες που, ειδικά στην πρώτη βροχή, μπορούν να αποτελέσουν από αφορμές για να λερωθείς ώς παγίδες που θα μπορούσαν να σου κοστίσουν ένα σπασμένο χέρι ή πόδι. Τα κάγκελα στις αποβάθρες που κατεβαίνουν ώς το νερό είναι σπασμένα ή λείπουν, ενώ πρόχειρες ασφαλτοστρώσεις ή χαλικοστρώσεις επιχειρούν να μετριάσουν την κακή εικόνα – ανεπιτυχώς. Και όλα αυτά γύρω από άλλο ένα «κόσμημα» που διαθέτει η πόλη, το Μέγαρο Μουσικής με τα δύο κτίριά του – το κεντρικό, που όλοι γνωρίζουμε, και το αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα του «Μ2».

Η εικόνα επιδεινώνεται λίγο παρακάτω, αμέσως μετά τον μαγικό, ορθογώνιο κολπίσκο – ένα από τα κρυμμένα «διαμαντάκια» τής πόλης, τον οποίο έχουν εδώ και καιρό ανακαλύψει ερασιτέχνες ψαράδες, χρησιμοποιώντας τον όχι απλώς ως ψαρότοπο, αλλά και ως άτυπο «εντευκτήριο», ψήνοντας αυτές τις κρύες ημέρες τού χειμώνα ρέγκες σε πρόχειρες φουφούδες και συζητώντας, εν μέσω τσίπουρου και δυνατών γέλιων, από αλιευτικά επιτεύγματα μέχρι την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα. Προχωρώντας προς την απόληξη της οδού Μαρίας Κάλλας στην οδό Καθηγητού Ρωσσίδου, ο χώρος –ο οποίος είναι πολύ μεγαλύτερος απ’ ό,τι ίσως φαντάζεται όποιος δεν τον περπάτησε κάποια στιγμή μέχρι σήμερα– μοιράζεται μεταξύ ενός άτυπου πάρκινγκ (εγκαταλελειμμένου εδώ και καιρό, αν κρίνουμε από το βάθος των λακκουβών στην άσφαλτο και ενός κομματιού χέρσου και αδιαμόρφωτου, μιας πραγματικής «no man’s land» (παρά το γεγονός ότι πρόκειται για ένα από τα σημεία τού αστικού ιστού με την καλύτερη, ίσως, θέα προς τη Θεσσαλονίκη).

Αντιστοιχεί πράγματι αυτή η εικόνα στο καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για ένα από τα πλέον προνομιακά σημεία τού θαλάσσιου μετώπου τής πόλης; Η «Citymag Thessaloniki» θεωρεί πως όχι – γι’ αυτό και αποτάθηκε για συμβουλές, αλλά κυρίως για ιδέες στους κατεξοχήν αρμόδιους: στον Πρόδρομο Νικηφορίδη και τον Μπερνάρ Κουόμο, τους αρχιτέκτονες που είναι υπεύθυνοι για το «θαύμα» δυτικά τής οδού Πιττακού.

«Η περιοχή οριοθετείται από την οδό Μαρίας Κάλλας, τον δήμο Καλαμαριάς, τη θάλασσα και, βόρεια, από την ήδη αναπλασμένη Νέα Παραλία» εξηγεί, μιλώντας στη «CT», ο Πρόδρομος Νικηφορίδης. «Η περιοχή γειτνιάζει με το ιστορικό διατηρητέο μνημείο των Μύλων Αλλατίνη. Στην περιοχή μελέτης και σε ένα εντελώς αδιαμόρφωτο περιβάλλον συνυπάρχουν χρήσεις αναψυχής και αθλητισμού – το Μέγαρο Μουσικής, το Ποσειδώνιο Αθλητικό Κέντρο και ο Όμιλος Θαλασσίων Αθλημάτων. Κάποια σχολεία που υπήρχαν εντός τής περιοχής έχουν πλέον σχεδόν μεταφερθεί. Υπάρχει, επίσης, οργανωμένος χώρος στάθμευσης και πολλές αδιαμόρφωτες εκτάσεις, με περιστασιακές χρήσεις».

«Και πώς το αξιοποιούμε όλο αυτό;» ρωτάμε τον βραβευμένο αρχιτέκτονα. «Η γενική εικόνα θυμίζει αδιαμόρφωτες εκτάσεις στην άκρη τής πόλης – και ακόμη πιο πέρα» απαντά. «Τα τελευταία χρόνια δεν έγινε οποιαδήποτε προσπάθεια για την αξιοποίηση της περιοχής, που –ενώ έχει τόσο αξιόλογα χαρακτηριστικά, ενώ περιβάλλεται από περιοχές υψηλών εισοδημάτων, ενώ σ’ αυτήν λειτουργεί εδώ και 20 χρόνια το Μέγαρο Μουσικής– βρίσκεται σε άθλια κατάσταση. Σημειωτέον ότι στη συγκεκριμένη περιοχή υπάρχει το μοναδικό σημείο φυσικού αιγιαλού, κάτι που, μόνο του, την καθιστά μοναδική για τον δήμο Θεσσαλονίκης. Πιστεύουμε ότι πλέον καθίσταται επείγουσα η ανάγκη ενασχόλησης του δήμου με το θέμα, όπως επείγουσα ανάγκη είναι και η άμεση αξιοποίηση της περιοχής».

Μέσα από ένα φιλόδοξο σχέδιο που καταθέτουν μέσω τής «CT», ο Πρόδρομος Νικηφορίδης και ο Μπερνάρ Κουόμο προτείνουν μιαν ολιστική προσέγγιση για την αλλαγή φυσιογνωμίας τής περιοχής. Ένα σχέδιο που περιλαμβάνει ανάπλαση με τις λιγότερες δυνατές παρεμβάσεις (για παράδειγμα, για την πλειονότητα των αθλητικών εγκαταστάσεων δεν προτείνονται αλλαγές), εξασφάλιση του μέγιστου ποσοστού κάλυψης με υψηλό και χαμηλό πράσινο, φύτευση περίπου 5.000 δένδρων και θάμνων, διασφάλιση χώρων στάθμευσης στα όρια της έκτασης, για να μην εισέρχονται αυτοκίνητα, πρόταση για τη χωροθέτηση χώρων εστίασης και αναψυχής στα όρια της περιοχής (με εξασφάλιση θέας, χώρων στάθμευσης και εύκολη πρόσβαση τροφοδοσίας), αλλά, πάνω απ’ όλα, συνέχιση του παραθαλάσσιου περιπάτου, που θα αγκαλιάζει μια μεγάλη θαλάσσια πισίνα.

«Με δεδομένη την ύπαρξη των Μεγάρων και του αθλητικού κέντρου, θα πρέπει να σκεφτούμε την οργάνωση της περιοχής με χώρους πρασίνου και, δευτερευόντως, με χώρους αναψυχής», εξηγεί, μιλώντας στη «CT», ο Μπερνάρ Κουόμο. «Αυτά θα γίνουν η συνέχεια της αναπλασμένης Νέας Παραλίας και θα δημιουργήσουν έναν οργανωμένο χώρο πρασίνου, που θα πλαισιώνει τις υπάρχουσες χρήσεις. Αυτό όμως που θα κάνει την πολύ μεγάλη διαφορά θα ήταν η αξιοποίηση του Κελλάριου όρμου – μιας θαλάσσιας εσοχής που οριοθετείται από τρεις πλευρές. Ο Κελλάριος όρμος μπορεί να γίνει η φυσική ‘πισίνα’ τής Θεσσαλονίκης. Με δεδομένο ότι είναι ένας ενάλιος αρχαιολογικός χώρος με μικρό βάθος, η χρήση του ως μαρίνας έχει αποκλειστεί. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι μπορεί, με τις απαραίτητες εργασίες και κατασκευές, να μετατραπεί σε μια πισίνα με ελεγχόμενο θαλάσσιο νερό – μια θαλάσσια πισίνα».

Παράλληλα, στο όριο με την οδό Μαρίας Κάλλας οι δύο βραβευμένοι αρχιτέκτονες προτείνουν έναν οργανωμένο, στεγασμένο χώρο στάθμευσης, στο δώμα τού οποίου θα μπορούν να φιλοξενηθούν χώροι εστίασης και αναψυχής. Ο γραμμικός σχεδιασμός προσφέρει τη βέλτιστη χρήση τού χώρου (θα μπορεί να φιλοξενήσει εκατοντάδες αυτοκίνητα, περισσότερα από 400), ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ένα εμπόδιο στη διάχυση του θορύβου των αυτοκινήτων. Στο υπερυψωμένο επίπεδο, ως μια άλλη «high line», δημιουργείται ένας υπερυψωμένος πράσινος περίπατος με χώρους καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος από την πλευρά τού δρόμου, που επίσης απομακρύνουν τον θόρυβο των αυτοκινήτων. Ο υπερυψωμένος περίπατος έχει το πλεονέκτημα σχέσης με τον ορίζοντα, τον Θερμαϊκό, τα δύο Μέγαρα, τους χώρους αθλητισμού και βεβαίως, τους πολλούς κήπους τής αναπλασμένης περιοχής – τους «Κελλάριους Κήπους».

«Η Θεσσαλονίκη, η θάλασσα και ο Θερμαϊκός συνυπάρχουν και συνδιαλέγονται –όχι πάντοτε ειρηνικά– συνεχώς και αδιαλείπτως εδώ και πολλούς αιώνες» υποστηρίζει ο Πρόδρομος Νικηφορίδης. «Από τους αρχαίους οικισμούς τής Θέρμης μέχρι τη σημερινή Θεσσαλονίκη, έχουν καταγραφεί γεγονότα που καθιστούν αυτό το έδαφος, αυτό το περιβάλλον μοναδικά. Από την οχυρωμένη πόλη στη σημερινή, ανεμπόδιστη και αλληλένδετη σχέση συνέβησαν πολλά –πόλεμοι, εισβολές, πυρκαγιές και σεισμοί– που σημάδεψαν το σώμα τής πόλης και άφησαν ανεξίτηλα ίχνη, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι καλά κρυμμένα. Επί πολλούς αιώνες, η θάλασσα ήταν ένας δρόμος ανάπτυξης μέσω του εμπορίου, αλλά και καταστροφής από τους ξένους εισβολείς. Σήμερα, που αυτός ο κίνδυνος έπαψε να υπάρχει, η πόλη έχει πλέον μια πολύ στενή σχέση με τη θάλασσα, δέχεται τις ευεργετικές ιδιότητές της και απολαμβάνει τη γενναιοδωρία της. Η ανάπλαση της Νέας Παραλίας έφερε στο προσκήνιο αυτήν τη σχέση και μας παροτρύνει να την αναπτύξουμε περαιτέρω. Τα δεκάδες χιλιόμετρα του θαλάσσιου μετώπου, με τις πολλές και διαφορετικές φυσικές ιδιότητες, είναι εδώ και περιμένουν να συμβάλουν στη σύσφιξη αυτών των δεσμών: από το προστατευμένο φυσικό περιβάλλον των εκβολών τού Αξιού και του Καλοχωρίου, το υποβαθμισμένο περιβάλλον τής περιοχής των παλαιών σφαγείων και βυρσοδεψείων, τις αναγκαίες λιμενικές εγκαταστάσεις με τα πολλαπλά πρόσωπα, την 1^η προβλήτα τού ΟΛΘ, την Παλιά Παραλία, τη Νέα Παραλία, τη σχετικώς αδιαμόρφωτη και πολλαπλώς υποβαθμισμένη περιοχή τού Μεγάρου Μουσικής, την ανεξήγητη κατάσταση στην οποία βρίσκεται το θαλάσσιο μέτωπο της Καλαμαριάς και του δήμου Πυλαίας-Χορτάτη, αλλά και το μέτωπο του δήμου Θερμαϊκού μέχρι το Αγγελοχώρι, υπάρχει πεδίον δόξης λαμπρό για παρεμβάσεις που μπορούν να «αλλάξουν τα φώτα» στη Θεσσαλονίκη.

«Δεν το χωράει ο νους μας πώς θα μπορούσε να είναι ή να γίνει η Θεσσαλονίκη» συμπληρώνει ο Μπερνάρ Κουόμο. «Φανταστείτε μια πόλη που συνομιλεί και συνδιαλέγεται με τη θάλασσα, μια πόλη με συνεχή και ανεμπόδιστη σχέση με τη θάλασσα. Φανταστείτε μια πόλη που αφήνει πίσω της τα προβλήματα και τις αστικές οχλήσεις και δημιουργεί ειρηνικά περιβάλλοντα κατά μήκος τής θάλασσας. Φανταστείτε έναν συνεχή περίπατο στο όριο, αυτό που χωρίζει και ενώνει. Δεν θα ήταν υπέροχο;».