Σημαντική πτώση καταγράφεται στα αιτήματα για βοήθεια που φτάνουν στις υπηρεσίες τού Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ), είτε πρόκειται για τις νόμιμες εξαρτήσεις, δηλαδή το αλκοόλ, τον τζόγο και τη χρήση ψηφιακών μέσων, είτε για παράνομες… Τα στελέχη του, ωστόσο, δεν είναι αισιόδοξα ως προς την ερμηνεία αυτής της μείωσης.
«ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΝΑ ΜΗΝ ΕΠΑΝΑΠΑΥΤΟΥΝ ΟΤΙ, ΑΦΟΥ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΕΙΝΑΙ ΚΛΕΙΣΜΕΝΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ, ΟΛΑ ΒΑΙΝΟΥΝ ΚΑΛΩΣ. ΙΔΙΩΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΝ ΑΝΕΚΑΘΕΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Ή ΜΕ ΤΟ GAMING ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΡΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΕΝΑ ‘ΜΑΚΡΟΒΟΥΤΙ’ ΚΑΙ ΝΑ ΜΠΟΥΝ ΣΤΑ ΠΟΛΥ ΒΑΘΙΑ, ΜΕ ΔΕΔΟΜΕΝΟ ΟΤΙ, ΠΛΕΟΝ, ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΟΤΙ ‘ΔΕΝ ΕΧΩ ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ ΝΑ ΚΑΝΩ, ΑΡΑ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΠΑΙΖΩ ΟΛΗ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ’».
«Αυτήν τη στιγμή μπορούμε να αξιολογήσουμε την κατάσταση μόνον από τις τηλεφωνικές γραμμές στήριξης» εξηγεί η Ελένη Βοτίκα, υπεύθυνη των προγραμμάτων απεξάρτησης από το αλκοόλ και τον τζόγο. «Κατ’ αρχάς, η κοινωνία γνωρίζει ότι οι υπηρεσίες λειτουργούν με περιορισμούς, οπότε η απόφαση παίρνει αναβολή. Αλλά, επίσης, είναι σύνηθες οι άνθρωποι που είναι εξαρτημένοι να δημιουργούν άλλοθι για να συνεχίσουν: ‘Αφού τα πράγματα είναι τόσο δύσκολα τώρα, δεν είναι καιρός για να κάνω κάτι’». Ακόμη μία εξήγηση είναι ότι πολλές φορές το αίτημα για βοήθεια έρχεται υπό την πίεση ενός εξωτερικού κινήτρου – για παράδειγμα, της οικογένειας ή ενός επικείμενου δικαστηρίου: «Μέσα στη συνθήκη που ζούμε, οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει. Έχουν αναβληθεί κάποια προβλήματα και έχουν αναδυθεί άλλα, πιο επείγοντα, που μπορεί, για παράδειγμα, να σχετίζονται με την εργασία» συμπληρώνει η κ. Βοτίκα.
Οι φόβοι για το αύριο
«Η μείωση που διαπιστώνουμε δεν πρέπει να θεωρηθεί ενδεικτική… Θεωρώ σίγουρο ότι η κατάσταση που βιώνουμε θα προκαλέσει, εν τέλει, στον γενικό πληθυσμό αύξηση της χρήσης ουσιών που αλλοιώνουν τη συνείδηση, είτε πρόκειται για φάρμακα που με νόμιμο τρόπο βρίσκονται στο σπίτι είτε όχι» προειδοποιεί ο Τάκης Χαλδαίος, υπεύθυνος του προγράμματος «Διάβαση» για την απεξάρτηση από παράνομες ουσίες. «Η αύξηση του άγχους, η αύξηση των συγκρούσεων, της ανεργίας και τα οικονομικά προβλήματα, σε συνδυασμό με τον εγκλεισμό σε χώρους περιορισμένους –έχει, βέβαια, σημασία πού ζει καθένας και με πόσους συγκατοικεί–, είναι επιβαρυντικοί παράγοντες, που μπορεί να οδηγήσουν στην εξάρτηση. Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή στην ευκολία με την οποία καταφεύγουμε σε ουσίες που είναι ήδη μέσα στο σπίτι» υπογραμμίζει.
Το ίντερνετ και οι online «πειρασμοί»
Ως προς τη χρήση τού διαδικτύου και άλλων ψηφιακών εφαρμογών, όπως τα online παιχνίδια, ο κίνδυνος είναι επίσης ορατός: «Το ζητούμενο είναι οι γονείς να μην επαναπαυτούν ότι, αφού το παιδί είναι κλεισμένο μέσα στο σπίτι, όλα βαίνουν καλώς. Ιδίως στην περίπτωση παιδιών που ασχολούνταν ανέκαθεν παραπάνω με το διαδίκτυο ή με το gaming υπάρχει το ενδεχόμενο τώρα να κάνουν ένα ‘μακροβούτι’ και να μπουν στα πολύ βαθιά, με δεδομένο ότι, πλέον, υπάρχει η νομιμοποίηση ότι ‘δεν έχω κάτι άλλο να κάνω, άρα μπορώ να παίζω όλη την ημέρα’» σχολιάζει ο Αχιλλέας Ρούσσος, υπεύθυνος των υπηρεσιών πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης για έφηβους και της οικογένειές τους.
Ωστόσο, δεν χρειάζεται δαιμονοποίηση, αφού, τόσο για τους ανήλικους όσο για τους ενήλικες, απαιτείται πάντοτε μια συνολική αξιολόγηση της εικόνας. Σύμφωνα με τον κ. Ρούσσο, «το κρίσιμο σημάδι είναι αν μέσα από τη χρήση τού υπολογιστή το παιδί διατηρεί την κοινωνικότητά του ή αν παραβλέπει αυτήν τη δυνατότητα και παραμένει εγκλωβισμένο –π.χ., σε ένα παιχνίδι. Αυτήν τη στιγμή το διαδίκτυο είναι αναπνευστήρας. Θα είναι εγκληματικό να απομονώνουμε ένα υγιές παιδί».
Αντίστοιχα για το αλκοόλ και τον τζόγο, η κυρία Βοτίκα διευκρινίζει ότι «προφανώς δεν θα οδηγηθούν όλοι στην εξάρτηση. Οι άνθρωποι, όμως, που είναι ευάλωτοι στην εξάρτηση, που πληρούν ήδη τις, ας πούμε, προϋποθέσεις, βρίσκονται τώρα εγκλωβισμένοι σε μια πάρα πολύ δύσκολη συνθήκη».
Ουδέν κακόν αμιγές καλού
Στην πρωτόγνωρη κατάσταση της καραντίνας, τα στελέχη τού ΚΕΘΕΑ αναγνωρίζουν τον κίνδυνο, αλλά και την ευκαιρία: «Ένας θεραπευόμενός μας μού έστειλε ένα αστείο από αυτά που κυκλοφορούν: ‘Λόγω των περιορισμών, χθες αναγκάστηκα να κάτσω σπίτι. Γνώρισα τους γονείς μου. Καλοί άνθρωποι μου φαίνονται…’. Είναι χαρακτηριστικό, επειδή, ουσιαστικά, αποτυπώνει το πώς ξαναγνωριζόμαστε» λέει ο κ. Ρούσσος. «Το ζευγάρι ή η οικογένεια θα πρέπει να επιδιώξουν να αναπτύξουν κοινές δραστηριότητες: βλέπουμε μια ταινία μαζί, μαγειρεύουμε, ανταλλάσσουμε βιβλία και συζητάμε, παίζουμε ένα παιχνίδι», συνηγορούν τα στελέχη τού ΚΕΘΕΑ.
Η ενεργοποίηση των κοινωνικών μας δικτύων αποτελεί «κλειδί» για την επιβίωση μέσα στην υποχρεωτική αποξένωση της περιόδου: «Οι περισσότεροι άνθρωποι διαθέτουν ένα κοινωνικό δίκτυο γύρω τους, μια οικογένεια, ας πούμε. Το πρώτο βήμα είναι να συζητήσουμε μαζί τους, υπό τη σημαντική προϋπόθεση ότι οι σχέσεις είναι υποστηρικτικές. Μετά, υπάρχουν τα ευρύτερα κοινωνικά δίκτυα, οι φίλοι, οι γνωστοί, η εργασία. Αν όλα αυτά δεν βοηθούν στο να νιώσει ένας άνθρωπος καλύτερα, προκειμένου να αποφύγει το να καταφύγει σε κάποια ουσία ή στο αλκοόλ, η επόμενη κίνηση είναι οι γραμμές υποστήριξης, όπως το 10306 και, φυσικά, οι γραμμές τού ΚΕΘΕΑ ως προς την εξάρτηση» υπογραμμίζει ο κ. Χαλδαίος.
«Ο στόχος είναι να μην κουκουλώνουμε τη μοναξιά κάτω από το διαδίκτυο και τη συνεχή παρακολούθηση διαφόρων θεμάτων» συμπληρώνει από τη δική του σκοπιά ο κ. Ρούσσος. «Οτιδήποτε στη ζωή μας κυριαρχεί αποκλειστικά, αυτό είναι επικίνδυνο. Χρειάζεται εναλλαγή, χρειάζεται σφαιρικότητα».
Οι πιέσεις τής καραντίνας
«Τα τελευταία χρόνια, έτσι κι αλλιώς, υπάρχει μια σταθερή άνοδος στην εξάρτηση τόσο από τον τζόγο όσο και από το αλκοόλ», όπως διαπιστώνει η κυρία Βοτίκα.
Αναφορικά με τις διαφημίσεις στην τηλεόραση εν μέσω καραντίνας για διαδικτυακές υπηρεσίες τζόγου, προσθέτει: «Οι άνθρωποι που βρίσκονται ήδη σε θεραπεία, που παλεύουν, μας το λένε: τους δημιουργεί πάρα πολύ θυμό. Είναι βέβαια και ερέθισμα, αλλά εκεί πλέον υπάρχει η προσωπική ευθύνη τού ατόμου να καταφέρει να μην ενδώσει. Από τη στιγμή που οι σημαντικοί άλλοι γύρω μας διαπιστώσουν ότι κάτι έχει αλλάξει, ότι κάτι δεν πάει καλά, πρέπει κατ’ αρχάς να αναζητήσουν βοήθεια, να συζητήσουν γι’ αυτό. Δεν είναι εύκολο ούτε για την οικογένεια και τους φίλους να αποδεχτούν ότι υπάρχει πρόβλημα. Αλλά, αφού το δουν, χρειάζεται ψυχραιμία και να ζητήσουν καθοδήγηση, ώστε να μπορέσουν να βοηθήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον άνθρωπό τους. Ακόμη και σ’ αυτή την κατάσταση της καραντίνας, οι άνθρωποι μπορούν να μας βρουν. Μπορούν να βρουν βοήθεια στο ΚΕΘΕΑ» καταλήγει η κυρία Βοτίκα.
