Φωτογραφίες: Σάκης Γιούμπασης.
Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΑΦΗ
Η αλήθεια είναι ότι πριν από την επίσκεψή μου στο «αρχηγείο» των Περβολάρηδων, στην Τούμπα, οι γνώσεις μου γι’ αυτούς ήταν περιορισμένες. Είχα ενημερωθεί για τις πολύπλευρες δραστηριότητές τους, αλλά δεν μπορούσα να φανταστώ το εύρος τους στην ολότητά του. Ούτε φυσικά μπορούσα να φανταστώ το πόσο δεμένα είναι τα μέλη τής ομάδας, αλλά και την αφοσίωσή τους στο έργο τους. Τα διαπίστωσα περνώντας το κατώφλι τού χώρου τους. Τα χαμόγελά τους ήταν η πιο εγκάρδια υποδοχή που μπορεί να περιμένει κάποιος.
Οι Περβολάρηδες είναι μια εθελοντική κοινότητα αλληλεγγύης και αλληλοενδυνάμωσης. Κοινός παρονομαστής που συνδέει τα μέλη της είναι η αξιοποίηση της τροφής σε όλες τις εκφάνσεις της – από την καλλιέργεια, την ανάκτηση και τη χρήση της ώς την αποσύνθεσή της ως κομπόστ. Με λίγα λόγια, ασχολούνται με ολόκληρο τον κύκλο τής τροφής. Πάνω σ’ αυτήν τη φιλοσοφία υλοποιούνται οι πολύπλευρες δράσεις τής ομάδας: στο να μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις της στη διαχείριση και μεταποίηση της τροφής, αλλά και να βοηθήσει συνανθρώπους μας που την έχουν ανάγκη, όχι απλώς παρέχοντας ένα πιάτο ζεστού φαγητού, αλλά βοηθώντας τους να εμπλακούν και οι ίδιοι στην ομάδα, νιώθοντας ότι μπορούν να προσφέρουν. Το όλο μοντέλο λειτουργίας βασίζεται στην αλληλέγγυα οικονομία και στην αρχή τού να μη σπαταλώνται τα τρόφιμα.
ΣΥΛΛΕΓΟΝΤΑΣ ΤΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ
Το πρώτο στάδιο που αφορά στην τροφή είναι η ανάκτησή της. Πρόκειται κυρίως για λαχανικά που προέρχονται από τη λαχαναγορά. Μετά από τόσα χρόνια, τα μέλη τής ομάδας έχουν αποκτήσει έναν ιδιαίτερο δεσμό με τους εμπόρους, ο οποίος εδράζεται όχι μόνο στη σχέση εμπιστοσύνης που έχει αναπτυχθεί με τον καιρό, αλλά και στη διάθεσή τους να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο. Μιλούν απευθείας μαζί τους (κυρίως κάθε Παρασκευή) ή μέσω τού Social Plate, ενός φορέα τής λαχαναγοράς που αποτελεί τον ενδιάμεσο κρίκο: συλλέγει τις πρώτες ύλες που δεν θα μπορούσαν να κυκλοφορήσουν στην αγορά και θα κατέληγαν στις χωματερές (συνήθως άσχημα στην όψη λαχανικά, ελαφρά χτυπημένα κοκ.) και τις διοχετεύει σε πιστοποιημένες ομάδες, σε εκκλησίες και αλλού.
«Δεν είναι όμως μόνον η λαχαναγορά» σημειώνει η Μαίρη, μιλώντας στο Citymag. «Ανακτούμε και από διάφορους φούρνους που μας δίνουν τα ψωμιά τής προηγούμενης ημέρας, όπως το ‘Μικρό Πέτρινο’ ή η ‘Αρτοποιία Κουκουμέρια’, αλλά και από το ‘Bios Coop’, έναν κοινωνικό καταναλωτικό συνεταιρισμό επί της Κωνσταντίνου Καραμανλή, που μας δίνει κοντόληκτη ξηρά τροφή και φρέσκα λαχανικά, τα οποία δεν είναι πλέον εμπορεύσιμα. Υπάρχουν κι άλλα μίνι μάρκετ που βοηθούν. Παράλληλα, παίρνουμε φρέσκα λαχανικά και μέσω ακόμη ενός φορέα, του ‘Μπορούμε’, ο οποίος μεσολαβεί ώστε να έχουμε πρόσβαση στη λαϊκή αγορά τής Αρτάκης, όπου οι έμποροι μας δίνουν ό,τι δεν μπορεί να πουληθεί. Να σημειωθεί ότι κάποιοι έμποροι δίνουν και προϊόντα πρώτης ποιότητας».
Ένας από τους σημαντικότερους κρίκους τής όλης διαδικασίας είναι η μεταφορά των πρώτων υλών από τα σημεία ανάκτησης στο χώρο των Περβολάρηδων, στην Τούμπα. Ίσως να φανταζόταν κάποιος ότι η ομάδα διαθέτει μεγάλα φορτηγά και καρότσες, ώστε να μεταφέρονται με ευκολία μεγάλες ποσότητες αγαθών. Η αλήθεια είναι διαφορετική. Οι εθελοντές πηγαίνουν οι ίδιοι με τα αυτοκίνητά τους και με τον προσωπικό τους κόπο παίρνουν ό,τι μπορεί να χωρέσει σε ένα ΙΧ. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις ότι όλη αυτή η διαδικασία απαιτεί συνεχή συνεννόηση ανάμεσα στα μέλη. Ευτυχώς, υπάρχει η ευκολία τού διαδικτύου.
«Αφού τα τρόφιμα φτάσουν στον χώρο μας» σημειώνει ο Μιχάλης, ο σεφ τής ομάδας, «αποφασίζουμε πώς θα τα διαχειριστούμε. Τα πιο ευπαρουσίαστα δίνονται ατόφια σε οικογένειες. Τα πιο ταλαιπωρημένα τα αξιοποιούμε μαγειρεύοντάς τα και δίνοντας το φαγητό τόσο σε οικογένειες που έχουν περιορισμένους πόρους, ζουν όμως κάτω από μία στέγη, όσο και σε αστέγους».
«Το μαγείρεμα γίνεται δύο φορές την εβδομάδα» εξηγεί η Μαίρη. «Υπάρχουν άλλες ομάδες, οι οποίες μαγειρεύουν καθημερινά και λειτουργούν υπό διαφορετικό καθεστώς. Υπάρχουν και κάποιες κυρίες που είναι φίλες τής ομάδας –όχι μέλη τού βασικού κορμού–, οι οποίες μαγειρεύουν στο σπίτι τους πέντε-δέκα μερίδες φαγητού, αρκεί να τις προμηθεύσουμε με τα υλικά. Κάποιες δεν ζητούν καν τα υλικά. Η διανομή στους αστέγους το Σάββατο γίνεται κυρίως από τις μερίδες φαγητού που έχουν μαγειρευτεί στα σπίτια κυριών.
ΓΛΥΚΙΑ ΤΡΕΛΑ
Όταν ο χρόνος το επιτρέπει και υπάρχουν οι διαθέσιμες πρώτες ύλες, η ομάδα επιδίδεται σε διάφορα μαγειρικά πρότζεκτ. Την ημέρα τής επίσκεψής μου ετοιμάζονταν για παρασκευή σάλτσας ντομάτας. Την προηγουμένη υπήρχε «πρότζεκτ μήλου», επειδή διέθεταν πάρα πολλά μήλα. Το γλυκό μήλου που μου πρόσφεραν ήταν μια συνταγή τού Σάσα, ενός μέλους τής ομάδας από τη Βαυαρία. Η ευρηματική ονομασία του, «Kaisers Wahnsinn» μεταφράζεται στα Ελληνικά ως «Η τρέλα τού Κάιζερ». Προσωπικά, θα το χαρακτήριζα ως μια «φευγάτη» παραλλαγή μηλόπιτας – νομίζω ότι λίγη κανέλα θα το απογείωνε… Σε κάθε περίπτωση, στην ομάδα μπορείς να βρεις ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο. Ο Ταρίκ, για παράδειγμα, που κάθεται απέναντί μου, είναι από την Αλγερία και σπουδάζει στο ΑΠΘ.
«Τα μεταποιημένα προϊόντα, ας πούμε τις μαρμελάδες» εξηγεί η κυρία Βαλέρια, «μπορούμε να τις δώσουμε σε κάποιες οικογένειες. Τις σάλτσες τις χρησιμοποιούμε κι εμείς, στα δικά μας μαγειρέματα. Φτιάχνουμε και γλυκά, όπως η πουτίγκα, την οποία παρασκευάζουμε με ψωμιά που παίρνουμε από τους φούρνους μαζί με μαρμελάδα, αβγά και γάλα. Τα ψήνεις και γίνεται ένα φοβερό γλυκό. Και αυτό το διανέμουμε είτε σε άστεγους είτε σε κάποιες οικογένειες».
ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ
Η δράση των Περβολάρηδων, όμως, δεν σταματά εκεί. Στόχος τους είναι να «ξυπνήσουν» και μικρότερες ηλικιακές ομάδες, ώστε να κινητοποιηθούν σε θέματα οικολογίας, να ευαισθητοποιηθούν σε ό,τι αφορά τη σπατάλη τής τροφής και, γενικότερα, να καταλάβουν τη σημασία τής μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. «Μία από τις δράσεις μας» σημειώνει η Μαίρη «είναι η συνεργασία μας με το 2ο γυμνάσιο Τούμπας. Τα παιδιά και οι καθηγητές τους ήρθαν μαζί μας, κάναμε ανάκτηση από τη λαχαναγορά και από τη λαϊκή, γνώρισαν το Social Plateκαι συνομίλησαν με τους εμπόρους. Το είδαν και ως επαγγελματικό προσανατολισμό. Τα παιδιά πέρασαν και από τον χώρο μας και, με τα υλικά που συλλέξαμε, φτιάξαμε μπάρες δημητριακών και διάφορες άλλες παρασκευές. Στο 5ο εσπερινό λύκειο Θεσσαλονίκης, όπου έχουν μάθημα τεχνολογίας τροφίμων, δίνουμε πρώτες ύλες, κάνουν μεταποιήσεις και μας δίνουν πίσω τα προϊόντα, ώστε να μοιραστούν σε όσους έχουν ανάγκη. Οι μαθητές εκπαιδεύονται χωρίς να χρειαστεί να δαπανήσουν χρήματα για την αγορά τής τροφής. Και είναι όλοι κερδισμένοι».
ΕΦΟΔΙΑ ΖΩΗΣ
Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας των Περβολάρηδων, ωστόσο, δεν σταματά εκεί. Η ομάδα διαθέτει οικόπεδο τριών στρεμμάτων στη Λητή, όπου βρίσκονται οπωροφόρα δέντρα, οπωροκηπευτικά και μελισσοκομικά φυτά, καθώς και τα μελίσσια της. Σε αυτά εκπαιδεύονται όσοι θέλουν να ασχοληθούν με τη γεωργία, να μάθουν τις αρχές τής αειφόρου καλλιέργειας ή να δοκιμάσουν την τύχη τους στη μελισσοκομία, που απαιτεί δίμηνη εκπαίδευση. Εκεί βρίσκεται και ο κομποστοποιητής τής ομάδας.
«Κάνουμε πολλά workshops και καλέσματα, ειδικά όταν πρόκειται να κάνουμε μεταποιήσεις και παρασκευές» σημειώνει ο Γιώργος. «Κάποια απευθύνονται σε πρόσφυγες, στους οποίους έχει εγκριθεί το άσυλο, ώστε να μάθουν για την ελληνική κουλτούρα. Κάναμε ένα workshop για… μελομακάρονα. Γενικότερα, στα εργαστήριά μας θέλουμε όχι απλώς να βοηθήσουμε τον συνάνθρωπο ή να τον στηρίξουμε ψυχολογικά, αλλά να τον βοηθήσουμε να ξαναβγεί στην αγορά εργασίας. Κάνουμε, επίσης, εξορμήσεις σε γειτονιές, βάφουμε ζαρντινιέρες, βάζουμε φυτά, καθαρίζουμε πάρκα… Λέμε: ‘Θα πάμε την Κυριακή στο τάδε πάρκο, να φυτέψουμε λουλούδια’. Παίρνουμε τις τσάπες και ξεκινάμε».
Στο μυαλό μου γεννιούνται διαρκώς ερωτήματα. Ένα από τα σημαντικότερα είναι πού βρίσκονται οι πόροι για την καθημερινή λειτουργία ενός τόσο μεγάλου εγχειρήματος. Το ρεύμα, ας πούμε, ειδικά στις μέρες μας, έχει κάποιο κόστος… «Υπάρχει μια μεγάλη μερίδα συνανθρώπων μας που μας στηρίζει, κάνοντας δωρεές» εξηγεί η Μαίρη. «Αυτές αφορούν κυρίως πρώτες ύλες, όπως τα λάδια, για παράδειγμα, υπάρχουν όμως και κάποιοι που δίνουν χρήματα. Για να μπορέσει να λειτουργήσει ο χώρος ή για τα αγοράσουμε καύσιμα για τα οχήματα που χρησιμοποιούνται για τις ανακτήσεις, χρειάζονται χρήματα. Κάθε τόσο, κάνουμε αιτήσεις χρηματοδότησης. Απευθυνόμαστε κατά κύριο λόγο σε εταιρείες, σε φορείς και σε οργανισμούς που τους ενδιαφέρει να ενισχύσουν ομάδες που σχετίζονται με την κοινωνική και την αλληλέγγυα οικονομία, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Από το εξωτερικό, ας πούμε, μας είχαν στείλει και άλλα προϊόντα, όπως γάντια, μάσκες και αντισηπτικά, που μοιράσαμε στην πανδημία».
Η ΙΣΧΥΣ ΕΝ ΤΗ ΕΝΩΣΕΙ
Όσο περνάει η ώρα και εξελίσσεται η συζήτηση διαπιστώνω ότι η ομάδα είναι πολύ σφιχτά δεμένη. Τα μέλη της δεν επαναπαύονται σε όσα έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα: είναι διαρκώς ανήσυχα και αναζητούν αενάως συνέργειες με άλλους φορείς. «Θέλουμε πάρα πολύ να γίνουμε ένας κόμβος –και αυτό προσπαθούμε να αναπτύξουμε–, ώστε να διοχετεύσουμε όσο το δυνατόν περισσότερη τροφή και σε άλλες ομάδες» εξηγεί ο Μιχάλης. «Θα θέλαμε, αν είναι δυνατόν, όλες οι ομάδες τής πόλης να συνδεόμαστε μεταξύ μας σε ό,τι αφορά τη φιλοσοφία τής ανάκτησης. Θέλουμε να μην πετιέται η τροφή. Θέλουμε να ανακτούμε τροφή που, υπό άλλες συνθήκες, θα πετιόταν, επειδή δεν θα ήταν απλώς όμορφη οπτικά. Υπάρχουν βεβαίως και φορές που δεν μπορούμε να πάρουμε άλλη τροφή, επειδή δεν ξέρουμε πού να τη διοχετεύσουμε».
«Αυτό που έχουμε καταλάβει είναι ότι λείπει ο ενδιάμεσος κρίκος» σημειώνει η Μαίρη. «Υπάρχει πάρα πολλή τροφή που πετιέται, υπάρχει πολύς κόσμος που έχει ανάγκη, υπάρχουν πάρα πολλοί παραγωγοί, οι οποίοι δεν είναι αρνητικοί στο να στη δώσουν. Λείπει ο διανομέας που θα δώσει την τροφή σ’ αυτούς που το έχουν ανάγκη ή αυτός που θα ανακτήσει την τροφή. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να βάλουμε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους σ’ αυτήν τη νοοτροπία και να αναπτύξουμε σχέσεις με άλλες αλληλέγγυες ομάδες, όπως ο ‘Άλλος Άνθρωπος’, που μαγειρεύει στην Αριστοτέλους, η ‘Αρωγή’, μια ομάδα εθελοντών πολιτών, αλλά και τα σχολεία που είπαμε νωρίτερα. Η πόρτα μας είναι ανοιχτή σε όποιον επιθυμεί να βοηθήσει στην προσπάθειά μας.
