Το πνεύμα πρόθυμο…
Η οργανωμένη ποδηλατική κουλτούρα σε μια πόλη μπορεί, πράγματι, να κάνει τη διαφορά. Αρκεί μία επίσκεψη σε προορισμούς όπως το Άμστερνταμ ή το Βερολίνο, για να νιώσει κάποιος την αλλαγή. Η ευρεία χρήση ποδηλάτου έχει όντως ευεργετικές επιπτώσεις στο αστικό περιβάλλον – μπορεί να αφαιρέσει αυτοκίνητα και δίκυκλα από τους δρόμους της πόλης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις συνθήκες κυκλοφορίας και τους ατμοσφαιρικούς ρύπους· επιτρέπει την ταχύτερη και πιο διασκεδαστική μετακίνηση των χρηστών του για δουλειά ή αναψυχή (ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου επικρατούν καλές συνθήκες στη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους)· και αποτελεί μιας πρώτης τάξης ευκαιρία για άσκηση και κοινωνικοποίηση.
Βεβαίως, για να δημιουργηθεί αυτή η ποδηλατική κουλτούρα δεν αρκεί απλώς το να αποκτήσουμε όλοι ποδήλατο. Χρειάζονται και οι κατάλληλες υποδομές, που θα ενθαρρύνουν τη χρήση του. Κι αν οι αντιδρώντες στη διεύρυνση της χρήσης ποδηλάτου υποστηρίζουν ότι η Θεσσαλονίκη δεν προσφέρεται για ποδηλασία όσο άλλες, περισσότερο επίπεδες πόλεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (ισχυρισμός που θα είχε, ενδεχομένως, βάση σε ένα μεγάλο μέρος της πόλης, τουλάχιστον πάνω από την Αγίου Δημητρίου και την Κασσάνδρου, όπου οι απότομες κλίσεις της Άνω Πόλης καθιστούν την ποδηλασία άσκηση για έμπειρους ποδηλάτες), η αλήθεια είναι ότι η πόλη μας διαθέτει ένα παραλιακό μέτωπο αρκετών χιλιομέτρων, ένα εξίσου σχετικώς επίπεδο ιστορικό κέντρο και δύο μεγάλα ανοίγματα στις γειτονιές της στα ανατολικά και τα δυτικά του καθ’ ημάς downtown, που επιτρέπουν την ποδηλασία ως μέσο καθημερινής μετακίνησης.
…οι υποδομές ασθενείς
Κι όμως: σήμερα η Θεσσαλονίκη μακράν απέχει από το να θυμίζει όχι το Άμστερνταμ ή το Βερολίνο, άλλα, έστω, τα Τρίκαλα και την Καρδίτσα. Ο λόγος; Ουδέποτε σχεδιάστηκε ένα οργανωμένο και συνεκτικό δίκτυο ποδηλατοδρόμων, το οποίο θα μπορούσε να επιτρέψει την ασφαλή και ταχεία μετακίνηση από το ένα σημείο της πόλης στο άλλο.
Αντ’ αυτού, υπήρξαν κατά καιρούς προσπάθειες που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν το λιγότερο αποσπασματικές. Επί δημαρχίας Παπαγεωργόπουλου και Μπουτάρη οι ποδηλατόδρομοι ήταν απλώς λωρίδες διαφορετικού χρώματος πάνω στο ήδη υπάρχον οδόστρωμα, όχι σε όλους τους δρόμους και όχι με τρόπο που να διασφαλίζει τη λογική μετακίνηση των χρηστών από τον έναν ποδηλατόδρομο στον άλλο, χωρίς εχέγγυα ασφάλειας των ποδηλατών. Για να μη ξεχάσουμε ασφαλώς και τον «ποδηλατόδρομο» στη Νέα Παραλία: έναν ποδηλατόδρομο που δεν προβλεπόταν στην αρχική μελέτη ανάπλασης, ο οποίος χωρίζεται από το υπόλοιπο πεζοδρόμιο απλώς με μια σειρά από «μάτια γάτας», εγκυμονώντας κινδύνους για περαστικούς (παιδιά, ηλικιωμένους, δεσποζόμενα ή αδέσποτα ζώα) από ποδηλάτες που θεωρούν ότι συμμετέχουν σε αγώνα ταχύτητας.
Και επί διοίκησης Ζέρβα έγιναν διάφορες απόπειρες ενίσχυσης της χρήσης ποδηλάτου, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, ωστόσο– από τον «μαγικό» ποδηλατόδρομο στη Νέα Εγνατία (από τη Βούλγαρη ώς το τέως «424» στρατιωτικό νοσοκομείο, χωρίς να εντάσσεται σε κάποιο ευρύτερο δίκτυο ποδηλατοδρόμων, ο οποίος ακυρώθηκε από την πραγματικότητα) και τη μετακίνηση του ποδηλατόδρομου από το πεζοδρόμιο της Παλιάς Παραλίας στη δεξιά λωρίδα του οδοστρώματος της λεωφόρου Νίκης, τον Ιούλιο του 2020 (στο πλαίσιο των μέτρων που είχαν προβλεφθεί από την κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού), ώς την κατασκευή τμημάτων ενός μάλλον καταλληλότερου ποδηλατόδρομου σε τμήματα των οδών Κουντουριώτου, Σαλαμίνος και Πολυτεχνείου. Και σε αυτήν την περίπτωση, τα τμήματα ποδηλατόδρομων που αναπτύχθηκαν ήταν αποσπασματικά και χωρίς συνεπή μορφή, γεγονός που σίγουρα δεν θα μπορούσε να ανάψει «πράσινο φως» για την διεύρυνσης της χρήσης ποδηλάτου.
Ενα νέο σχέδιο
Στο πλαίσιο αυτό, η νέα διοίκηση του δήμου Θεσσαλονίκης, που ανέλαβε τα δημαρχιακά καθήκοντα στις αρχές Ιανουαρίου, προωθεί (σύμφωνα με όσα περιλαμβάνονται στο προεκλογικό της πρόγραμμα) ένα νέο σχέδιο, με τη βοήθεια του οποίου φιλοδοξεί να δημιουργήσει συνθήκες που θα καθιστούν την ποδηλατοκίνηση ασφαλέστερη και πιο ελκυστική για κατοίκους και επισκέπτες της πόλης, παρεμβαίνοντας παράλληλα με τρόπο ευεργετικό (με δενδροφυτεύσεις, ενίσχυση του πρασίνου και αναπλάσεις του δημόσιου χώρου) στο αστικό περιβάλλον.
Η πρόταση την οποία προωθεί σε βάθος πενταετίας η διοίκηση Αγγελούδη περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός κεντρικού ποδηλατόδρομου επί της Εγνατίας οδού, στα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών πόλεων, όπως η Βαρκελώνη, τον εξωραϊσμό των πλατειών που «κόβονται» από την Εγνατία, τον εμπλουτισμό του πρασίνου στην περιοχή και την κατάργηση των παράδρομων ήπιας κυκλοφορίας στο Βαρδάρι, που σήμερα χρησιμοποιούνται περισσότερο ως χώροι στάθμευσης παρά ως οδοί διέλευσης. Προφανώς, λόγω των ιδιαίτερων κυκλοφοριακών συνθηκών που επικρατούν σήμερα στη Θεσσαλονίκη, οι οποίες παρεμβάσεις προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση θα ξεκινήσουν να υλοποιούνται αφού προηγουμένως θα έχουν ολοκληρωθεί και παραδοθεί το μετρό Θεσσαλονίκης, όπως επίσης και το FlyOver.
Σε ό,τι αφορά, σε κάθε περίπτωση, το κατ’ αρχήν σχέδιο, η ανάπλαση της πλατείας Δημοκρατίας (Βαρδάρι), για την ανάδειξη του ιστορικού κέντρου του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης και την οικονομική ανάκαμψη αυτής της άλλοτε εμπορικής περιοχής, περιλαμβάνει, πέραν των άλλων, την κατασκευή πολυώροφου σταθμού αυτοκινήτων στο δημοτικό οικόπεδο απέναντι από το κτήριο του ΟΤΕ, αλλά και παρεμβάσεις στην οδό Καραολή και Δημητρίου (Διοικητηρίου), με σύνδεση των πλατειών Δημοκρατίας και Αντιγονιδών.
Σήμερα, η οδός Εγνατία, που στο παρελθόν μεσουρανούσε, βιώνει την απόλυτη υποβάθμιση: δεν θα ήταν υπερβολή να πει κάποιος ότι σε μεγάλο μέρος της έχει καταστραφεί – και αυτό παρότι πριν από χρόνια αποτελούσε τη βασική είσοδο της πόλης, σφύζοντας από ζωή και κίνηση.
Η ιστορία μιας περιοχής
Σύμφωνα με τη δημοτική αρχή, το Βαρδάρι μπορεί, με μικρές παρεμβάσεις (όπως η κατάργηση δύο παράδρομων που δεν είναι απαραίτητοι, αλλά και με μικρές αναδιατάξεις), να ξαναγίνει το φιλόξενο Βαρδάρι, το Βαρδάρι όλων μας, παρότι μια ολόκληρη γενιά σήμερα δεν το γνωρίζει, καθώς δεν είναι οργανικά ενταγμένο στον καθημερινό αστικό ιστό.
Η Εγνατία είναι, ίσως, ο δρόμος με τα περισσότερα μνημεία στην πόλη, γι’ αυτό και στόχος είναι αυτό το σημαντικό ιστορικό και μνημειακό απόθεμα να αναδειχθεί: «Παρατηρούμε ότι στην πλατεία οι άνθρωποι συνεχώς τρέχουν. Οι πλατείες υπάρχουν για να τις ζούμε, για να τις χαιρόμαστε. Δεν γίνεται να τεμαχίζονται οι πλατείες» σχολιάζει σχετικά ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Κινητικότητας, Πρόδρομος Νικηφορίδης. «Παρά την υποβάθμιση που έχει υποστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η οδός Εγνατία είναι ο κατεξοχήν οδικός άξονας, η ανάπλαση του οποίου μπορεί να προκαλέσει την αναζωογόνηση ολόκληρου του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης».
Τι σχεδιάζεται
Προς την κατεύθυνση αυτή, μία από τις πρώτες παρεμβάσεις που σχεδιάζεται να υλοποιηθούν θα είναι η κατασκευή ενός μεγάλου ποδηλατόδρομου (μήκους άνω των 6,5 χλμ.), που θα ξεκινάει από τον νέο σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης, επί της οδού Μοναστηρίου, και θα φτάνει ώς την οδό Βούλγαρη, στα ανατολικά. Θα είναι προστατευμένος με πεζούλι και δέντρα, ενώ η είσοδος και η έξοδος των ποδηλατών θα γίνεται από τις διαβάσεις.
Παράλληλα, με στόχο την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος καθ’ όλο το μήκος της διαδρομής του ποδηλατόδρομου, σχεδιάζεται η ενίσχυση του πρασίνου και του φωτισμού, καθώς και η ανάδειξη ιστορικών κτηρίων της Εγνατίας, ενώ προβλέπονται και σημειακές παρεμβάσεις, όπως στο Αλκαζάρ, στον σταθμό Βενιζέλου. Ειδικά στην πλατεία Δημοκρατίας θα γίνουν μικρές αναδιατάξεις και παρεμβάσεις – μεταξύ αυτών, η κατάργηση των δύο σημερινών παράδρομων που δεν κρίνονται απαραίτητοι.
