Στην κεντρική φωτό: Θρυαλλίδα ευρύτερων αντιδράσεων στο δρομολογημένο από τον δήμο Θεσσαλονίκης πρόγραμμα κοπής και αντικατάστασης δέντρων σε κεντρικές οδούς και πάρκα τής πόλης αποτέλεσε η επιχείρηση κοπής σαράντα ενός δέντρων στην πλατεία Αρχαίας Αγοράς, στα μέσα Μαρτίου – επιχείρηση που προκάλεσε την προσαγωγή αριθμού διαμαρτυρόμενων, οι οποίοι επιχείρησαν να παρεμποδίσουν τα συνεργεία τού δήμου Θεσσαλονίκης με καθιστική διαμαρτυρία (μεταξύ αυτών, ο επικεφαλής τής παράταξης «Οικολογία-Αλληλεγγύη», Μιχάλης Τρεμόπουλος), αλλά και την παρέμβαση του εισαγγελέα Ποινικής Δίωξης, ο οποίος παρήγγειλε τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, για να ερευνηθεί το ζήτημα και να εξεταστεί αν στοιχειοθετείται οποιαδήποτε αξιόποινη πράξη.
Αλλού το όνειρο (της Βαρκελώνης) και αλλού το θαύμα
Την περίοδο που διανύουμε (και εδώ και αρκετό καιρό), ένα μεγάλο πρότζεκτ μονοπωλεί το δημόσιο ενδιαφέρον στην πρωτεύουσα της Καταλονίας, τη Βαρκελώνη: τα υπό διαμόρφωση, νέα «green superblocks» (σε ελεύθερη μετάφραση: «πράσινα υπερ-οικοδομικά τετράγωνα»), τα οποία εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να σώσουν ώς και 31.000 από τους κατοίκους τής ισπανικής μεγαλούπολης από προβλήματα ψυχικής υγείας, μειώνοντας παράλληλα τη χρήση αντικαταθλιπτικών ώς και κατά 13%.
Πλέον, όλες οι αρχές και οι φορείς τής πόλης έχουν συστρατευθεί στο πρότζεκτ «Eixos Verds» (ελληνιστί: «Πράσινοι Άξονες»): στο πλαίσιό του, τα οικοδομικά τετράγωνα της Βαρκελώνης ομαδοποιούνται ανά εννέα σε «superblocks 3×3», στο εσωτερικό των οποίων απαγορεύεται οποιαδήποτε κίνηση οχημάτων. Στη θέση των μέχρι πρότινος δρόμων διαμορφώνονται πεζόδρομοι και περιπατητικές διαδρομές, χώροι άθλησης και παιχνιδιού, αλλά και οι λεγόμενοι «πράσινοι διάδρομοι». Υπολογίζεται ότι, ώς την ολοκλήρωση του σχεδίου, θα έχουν διαμορφωθεί ώς και πεντακόσια «superblocks», με έναν στους τρεις υφιστάμενους δρόμους να πεζοδρομείται, αυξάνοντας τους χώρους πρασίνου τής Βαρκελώνης κατά 6%.
Ομάδα ισπανών και διεθνών ερευνητών επιχείρησε μια προβολή στο μέλλον, για να διαπιστώσει τι είδους επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει η δημιουργία «υπερ-οικοδομικών τετραγώνων» στην υγεία των κατοίκων τής ισπανικής μεγαλούπολης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, η αύξηση των χώρων πρασίνου θα μπορούσε να αποτρέψει την εμφάνιση προβλημάτων που συνδέονται με την κακή ψυχική υγεία σε τουλάχιστον 31.000 κατοίκους τού συγκεκριμένου αστικού κέντρου, εξοικονομώντας στον προϋπολογισμό τής τοπικής κυβέρνησης ένα ποσό ώς και 45 εκατ. ευρώ για κόστη αντιμετώπισης ψυχικών νόσων.
Σήμερα υπολογίζεται ότι στη Βαρκελώνη κυκλοφορούν ώς και 6.000 αυτοκίνητα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο – πρόκειται για την υψηλότερη κυκλοφοριακή πυκνότητα στην Ευρώπη. Μόλις το 20% των κατοίκων τής ισπανικής πόλης έχει πρόσβαση στο ελάχιστο ποσοστό πρασίνου κατ’ άτομο που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί δείχνουν ότι οι χώροι πρασίνου μπορούν να ενισχύσουν τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία, μειώνοντας τα επίπεδα θερμοκρασίας, θορύβου και άγχους, βελτιώνοντας την ποιότητα του αέρα και ενθαρρύνοντας τη φυσική δραστηριότητα και την κοινωνική αλληλεπίδραση.
Την ίδια στιγμή, στη Θεσσαλονίκη…
Και ενώ στη Βαρκελώνη σχεδιάζουν και υλοποιούν οραματικές παρεμβάσεις, στη Θεσσαλονίκη ακόμη μαλώνουμε… Αυτήν τη φορά, έναυσμα αποτέλεσε ένα πρωτοφανές κύμα κλαδεύσεων (εξαιρετικά δραστικών, είναι αλήθεια), αλλά και εκριζώσεων δέντρων σε κεντρικές οδούς και πλατείες, σε όλες τις γειτονιές τού κεντρικού δήμου. Μάλιστα, σε μία από τις πλέον θεαματικές παρεμβάσεις, στην πλατεία Αρχαίας Αγοράς, οι δημοτικές υπηρεσίες ξερίζωσαν 41 δέντρα, τα οποία πολλοί εξ ημών αντικρίζαμε επί δεκαετίες, ήδη από τη γέννησή μας (επιχείρηση η οποία οδήγησε σε καθιστικές διαμαρτυρίες, προπηλακισμούς, προσαγωγές και συλλήψεις).
Από την πλευρά τού δήμου, ο δήμαρχος, Κωνσταντίνος Ζέρβας, μιλώντας από το βήμα τού δημοτικού συμβουλίου, υποστήριξε ότι «υπάρχει και σχέδιο, υπάρχουν επιστήμονες, όλες οι εγκρίσεις και οι άδειες. Αυτά είναι αυτονόητα. Αυτό που δεν υπάρχει –και σ’ εμάς δεν θα το βρείτε– είναι ότι δεν υπάρχει ωχαδερφισμός, δεν υπάρχει ‘άσ’ το για αργότερα’, δεν υπάρχει αδιαφορία για την ασφάλεια των πολιτών». Αναφερόμενος σε «γενναίες και αναγκαίες αποφάσεις» και υποστηρίζοντας ότι δεν αδιαφόρησε για το συγκεκριμένο ζήτημα, σημείωσε: «Θα μπορούσα κι εγώ να αδιαφορήσω και στα 5-6 χρόνια αδιαφορίας να προσθέσω άλλα τέσσερα. Να αφήσω τις λεύκες κούφιες πάνω από τα κεφάλια των δημοτών. Θα μπορούσα να αφήσω τα σάπια δέντρα έρμαιο στα πρώτα μποφόρ. Ο δήμος όχι μόνον αντικαθιστά τα δέντρα που κόβει, αλλά το κάνει σε αριθμό υπερδιπλάσιο».
«Το τμήμα Δασολογίας καλεί τις δημοτικές αρχές να σταματήσουν αμέσως τις εργασίες μέχρι την εκπόνηση ολοκληρωμένης μελέτης από ειδικούς δασολόγους επιστήμονες, οι οποίοι, λόγω γνωστικού αντικειμένου, είναι και οι μόνοι αρμόδιοι να αποφανθούν περί της φυτοϋγείας, της επικινδυνότητας, του τρόπου κλάδευσης και της ανάγκης αντικατάστασης των αστικών δένδρων» υποστηρίζουν οι δασολόγοι τού ΑΠΘ. «Η υπηρεσία μας δεν έχει γίνει αποδέκτης αιτήματος και, κατ’ επέκταση, δεν έχει χορηγήσει την κατά νόμο απαιτούμενη έγκριση για κοπή δέντρων στον κοινόχρηστο χώρο τού θέματος (σ.σ.: στην πλατεία Αρχαίας Αγοράς)» τονίζει η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα της παράταξης «Οικολογία-Αλληλεγγύη». «Αποκορύφωμα της απαξίωσης του αστικού πρασίνου η κοπή δένδρων στη Θεσσαλονίκη» σημειώνει σε ανακοίνωσή της η διοικούσα επιτροπή τού περιφερειακού παραρτήματος Κεντρικής Μακεδονίας τού Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας.
Πού βρίσκεται η αλήθεια;
Δύσκολο να το πει κάποιος, προσπαθώντας να κατοχυρώσει για τον εαυτό του το πλεονέκτημα της αμερόληπτης άποψης, από τη στιγμή που όλοι ζούμε σ’ αυτήν την πόλη και βιώνουμε καθημερινά τις ευχάριστες ή δυσάρεστες στιγμές τής καθημερινότητάς της.
Προσωπικά, αν με ρωτάτε, βρίσκω δύσκολο να αποδεχτώ ότι όλα αυτά τα δέντρα ανά την πόλη, που υψώνονταν στη θέση τους εδώ και δεκαετίες, ήταν «ωρολογιακές βόμβες» που περίμεναν να πέσουν στο κεφάλι μας, γι’ αυτό και έπρεπε να απομακρυνθούν όλα τώρα, άμεσα, βίαια. Δυσκολεύομαι να πιστέψω –χωρίς, ασφαλώς, να μπορώ να μιλήσω με την ασφάλεια και τη βεβαιότητα του ειδικού– ότι όλοι εδώ, στη Θεσσαλονίκη, είμαστε Γαλάτες και ο ουρανός θα έπεφτε στο κεφάλι μας εδώ και τώρα, όταν δεν έπεσε τις τελευταίες (πολλές) δεκαετίες.
Αντίστοιχα, έχω δυσκολία να πειστώ και από το επιχείρημα ότι ο δήμος Θεσσαλονίκης μισεί το πράσινο, γι’ αυτό και έχει αποδυθεί σε μια προσπάθεια να εξοντώσει κάθε δέντρο, κάθε θάμνο, κάθε λουλούδι, κάθε φυτό και πρασινάδα. Για ποιον λόγο; Δεν είναι πιο όμορφη η πόλη με περισσότερη φύση; Δεν θα φέρει περισσότερους επισκέπτες; Οι περισσότεροι επισκέπτες δεν σημαίνουν περισσότερα έσοδα; Οπότε;
Καταφύγαμε στην παλαιότερη δημοσιογραφική «συνταγή», για να προσπαθήσουμε να βγάλουμε μιαν άκρη: ρωτήσαμε για να μάθουμε. Ζητήσαμε την άποψη της διοίκησης του δήμου Θεσσαλονίκης, εκ μέρους τού οποίου δέχθηκε τελικώς να μας απαντήσει ο αντιδήμαρχος Πρασίνου – τον ευχαριστούμε για την ανταπόκρισή του. Ρωτήσαμε κάποια από τα πρόσωπα που θα διεκδικήσουν τον δημαρχιακό θώκο απέναντι στον σημερινό δήμαρχο στις προσεχείς αυτοδιοικητικές εκλογές, στις 8 και στις 15 Οκτωβρίου (α’ και β’ γύρος). Αναζητήσαμε την άποψη μελών τής κοινωνίας των πολιτών, επιστημόνων, μελών τής ακαδημαϊκής κοινότητας, ειδικών.
Ελπίζουμε οι απόψεις που ακολουθούν να σας κάνουν σοφότερους. Καλή ανάγνωση.
Μια πόλη με πολλά υγιή δέντρα είναι ο δικός μας στόχος
Γράφει ο Ερωτόκριτος Θεοτοκάτος*
ΜΕΤΑ από αρκετά χρόνια, ο δήμος Θεσσαλονίκης σχεδίασε και υλοποιεί μια ολοκληρωμένη πολιτική παρεμβάσεων για τη διαχείριση του αστικού πρασίνου. Αυτή η εξέλιξη δεν είναι ούτε αυτονόητη ούτε συνήθης για τα αυτοδιοικητικά δεδομένα, καθώς είναι αλήθεια ότι για πολλά χρόνια το αστικό πράσινο δεν βρισκόταν στις προτεραιότητες των διοικήσεων. Ο νυν δήμαρχος, Κωνσταντίνος Ζέρβας, έχοντας το αυθεντικό ενδιαφέρον, αλλά και την αντικειμενική γνώση των δομικών υστερήσεων, έχοντας χρηματίσει προ δωδεκαετίας αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος, έθεσε το ζήτημα αυτό ψηλά στον προγραμματικό του λόγο.
ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ υπήρξε ισχυρή πολιτική βούληση, που μετασχηματίστηκε σε συγκεκριμένες οικονομικές προϋποθέσεις – μας έδωσε με δυο λόγια όλους τους αναγκαίους πόρους για την ανάταξη του αστικού πρασίνου. Ανάταξη που θα ήταν λάθος να πιστέψει κάποιος ότι δεν συμπεριλαμβάνει δύσκολες αποφάσεις, με κορυφαία αυτήν της αντικατάστασης άρρωστων και, ως εκ τούτου, επικίνδυνων δέντρων εντός του αστικού ιστού. Θα μπορούσαμε και εμείς να αδιαφορήσουμε, να το «αφήσουμε για αργότερα», με προφανή σκοπιμότητα την αποφυγή οποιουδήποτε κακώς νοούμενου πολιτικού κόστους. Δεν το πράξαμε, με αίσθημα ευθύνης.
ΕΔΩ ΕΧΕΙ ΑΞΙΑ να θυμίσουμε πως το αίτημα αντικατάστασης των άρρωστων και επικίνδυνων δέντρων, τόσο για τη σωματική ακεραιότητα των πολιτών όσο και για την αποφυγή υλικών ζημιών, ήταν και παραμένει πλειοψηφικό. Οι όποιες ενστάσεις και θεμιτές διαφορετικές προσεγγίσεις, μπροστά στο ισχυρό επιχείρημα της προστασίας τής ασφάλειας των πολιτών, αποσύρονται ή αναδιπλώνονται.
ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΣ είναι η σταδιακή αντικατάσταση των δέντρων που έχουν ολοκληρώσει τον βιολογικό τους κύκλο με νέα είδη δέντρων που έχουν επιθυμητά χαρακτηριστικά, δίνοντας έμφαση στις δενδροστοιχίες. Η επιλογή των νέων δέντρων που φυτεύονται γίνεται με βάση τις αρχές τού βιοκλιματικού σχεδιασμού και της αρχιτεκτονικής τοπίου, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε δρόμου και της κάθε περιοχής (πλάτος πεζοδρομίου, αποστάσεις από κτίρια και δίκτυα, προσανατολισμό, διαστάσεις δέντρου, σχήμα κόμης, χρώμα, υφή κτλ.). Επιπρόσθετα, επιλέγονται είδη που έχουν επιδείξει μεγάλη προσαρμοστικότητα στο αστικό περιβάλλον, καθώς και αντοχή σε μυκητολογικές και φυτοπαθολογικές προσβολές.
ΠΕΡΑΝ, όμως, αυτών των χρήσιμων παραμέτρων και δεδομένων, έχει αξία να καταγραφεί η συστηματική προσπάθεια που έχει καταβληθεί μέχρι σήμερα, με περισσότερες από 3.000 φυτεύσεις σε κενές δενδροδόχους των πεζοδρομίων και σε πάρκα – αριθμός υπερπολλαπλάσιος των κοπών που έχουν υλοποιηθεί. Και, βέβαια, οι δενδροδόχοι δεν άδειασαν τα τρία τελευταία χρόνια – αντιθέτως, γεμίζουν. Αντίστοιχες, τώρα, φυτεύσεις έχουν πραγματοποιηθεί σε πάρκα τού δήμου Θεσσαλονίκης. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις 171 φυτεύσεις νέων δένδρων στο Πάρκο Ρωμαϊκής Αγοράς προς αντικατάσταση των 41 επικίνδυνων δέντρων (λεύκες) που κόπηκαν κατόπιν σχετικής έγκρισης από το Δασαρχείο Θεσσαλονίκης. Οι ανωτέρω ενέργειες αποσκοπούν στη δημιουργία υγιούς και λειτουργικού μακροχρόνιου αστικού πρασίνου και στην αντιστάθμιση του ισοζυγίου πρασίνου.
ΣΕ Ο,ΤΙ ΑΦΟΡΑ το ανθρώπινο δυναμικό τού δήμου Θεσσαλονίκης, πρέπει να γνωρίζουν όλοι ότι τα στελέχη τής υπηρεσίας είναι πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (γεωπόνοι και δασολόγοι) και οι περισσότεροι είναι κάτοχοι μεταπτυχιακών και διδακτορικών και μεταδιδακτορικών διπλωμάτων. Το προσωπικό τής διεύθυνσης Διαχείρισης Πρασίνου και Περιβάλλοντος ενημερώνεται και επιμορφώνεται τακτικά μέσω ημερίδων, συνεδρίων, σεμιναρίων ή/και μεταπτυχιακών σπουδών.
ΚΛΕΙΝΟΝΤΑΣ αυτό το σύντομο σημείωμα, θα ήθελα να αναφερθώ στο ζήτημα του αστικού πρασίνου πέραν των δενδροφυτεύσεων. Για να μπορέσει κάποιος να αξιολογήσει συνολικά το σχέδιο και την πολιτική τού δήμου Θεσσαλονίκης οφείλει να γνωρίζει πως με δικές μας ενέργειες και πρωτοβουλίες βρισκόμαστε κοντά στη δημιουργία δύο μεγάλων, μητροπολιτικής κλίμακας πάρκων (δίπλα από το Μουσείο Ολοκαυτώματος και στη Νέα Ελβετία). Βελτιώνουμε αισθητά το ισοζύγιο πρασίνου προσθέτοντας στρέμματα, περιποιούμαστε το υπάρχον, με πάρκα τσέπης επεμβαίνουμε στις γειτονιές και –το κυριότερο όλων– κάνουμε μια δουλειά δεκαετιών που έπρεπε να έχει γίνει. Με σχέδιο, αποφασιστικότητα, επιστημονική επάρκεια και γνώση.
* Ο κ. Ερωτόκριτος Θεοτοκάτος είναι αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος του δήμου Θεσσαλονίκης.
Το πράσινο που μας αξίζει
Γράφει η Ναυσικά Γκράτζιου*
ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ένα πρωί από την πλατεία τής ΧΑΝΘ, καμάρωσα τους πολύχρωμους πανσέδες που κάποιοι μερακλήδες δημοτικοί κηπουροί είχαν μόλις φυτέψει στα λίγα παρτέρια που οριοθετούν τις οδικές κατευθύνσεις. Αυτά το πρωί. Επειδή το ίδιο μεσημέρι, περνώντας και πάλι από το ίδιο σημείο, βλέπω μια καλή κυρία μέσα στο παρτέρι με σκαλιστήρι και σακούλα να ξεριζώνει με προσοχή τα φρεσκοφυτεμένα πανσεδάκια και να τα βάζει με τις ρίζες και τα χώματά τους στη σακούλα της – προφανώς, για να τα μεταφυτεύσει στις δικές της γλάστρες. Η εν λόγω κυρία, μάλλον θα πρέπει να θεωρούσε αυτήν τη συμπεριφορά απολύτως νορμάλ, επειδή πολύ εξεπλάγη (και ελαφρώς ενοχλήθηκε) όταν τη ρώτησα τι έκανε εκεί πέρα: «Παίρνω λουλούδια για το σπίτι μου», απάντησε με πίκα. «Του δήμου δεν είναι; Ε, δημότης Θεσσαλονίκης είμαι κι εγώ» είπε και με αποστόμωσε. Κι έφυγε, κραδαίνοντας τη σακούλα με τους παρανόμως αφαιρεθέντες πανσέδες.
ΤΙ ΗΤΑΝ ΑΥΤΟ; Δυστυχώς, μια καθημερινή σκηνή και ένα δείγμα τής περιβαλλοντικής συνείδησης του μέσου Θεσσαλονικιού. Η κυρία τής ιστορίας που σας διηγήθηκα δυστυχώς δεν διαφέρει πολύ από άλλους, που επίσης μαζεύουν λουλούδια από τα δημοτικά παρτέρια, χαράζουν με σουγιαδάκια καρδούλες και ονόματα στα εναπομείναντα δέντρα των λιγοστών μας πάρκων (πληγώνοντάς τα ανεπανόρθωτα), κόβουν κλαριά από τα ανθισμένα οπωροφόρα των δενδροστοιχιών για να στολίσουν τα βάζα τους, τσαλαπατούν τα γρασίδια (εκεί όπου κάτι έρμες ταμπέλες παρακαλούν «Μην πατάτε το πράσινο»), αφήνουν τα σκυλάκια τους να ξελαφρώνουν σε αυτά τα ίδια γρασίδια χωρίς να φροντίζουν μετά να μαζεύουν τα… προϊόντα του ξελαφρώματός τους – σε καμία περίπτωση δεν φταίνε τα σκυλάκια για το χάλι που αφήνουν πίσω τους τα χωρίς περιβαλλοντική συνείδηση αφεντικά τους.
ΕΧΩ ΔΕΙ ΚΑΠΟΙΟΝ μέχρι και σκάλα να ‘χει βάλει, μέρα μεσημέρι, στη ρωμαϊκή αγορά, για να φτάσει (και να κόψει) τα υπέροχα μπουμπούκια από τις ανθισμένες μανόλιες. Ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση μου έκανε ότι ουδείς από τους πολλούς περαστικούς (ούτε κι εγώ) βρέθηκε να τον σταματήσει, έστω να πει μία κουβέντα. Ίσως επειδή μπροστά σε τέτοιο απύθμενο θράσος μουδιάζουμε όλοι και βουβαινόμαστε. Αλλά κατ’ αυτόν τον τρόπο χάνουμε όλοι. Στην προκειμένη περίπτωση, χάνουμε την απόλαυση να χαρούμε τα κάτασπρα, σαρκώδη και ευωδιαστά λουλούδια τής μανόλιας, που ανήκει σε όλους μας, όπως θα ήταν αν τα είχε αφήσει ήσυχα και στη θέση τους ο μακελάρης των μπουμπουκιών.
ΟΥΤΕ ΠΡΑΣΙΝΟ διαθέτουμε στη Θεσσαλονίκη ούτε και περιβαλλοντική συνείδηση. Κι όταν αυτά τα δύο συνδυάζονται, προκύπτει το αποτέλεσμα που ζούμε: η Θεσσαλονίκη τού μη πράσινου. Μήπως, τελικά, αυτό είναι το πράσινο που μας αξίζει;
* Η κυρία Ναυσικά Γκράτζιου είναι δημοσιογράφος.
Πράσινα νομικά πρόσωπα
Γράφει ο Πρόδρομος Νικηφορίδης*
ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ την πλατεία Αρχαίας Αγοράς να προσφεύγει στο δικαστήριο, να κάνει αγωγή κατά του δήμου Θεσσαλονίκης και να έχει στο πλευρό της το δάσος τού Σέιχ Σου, τη Νέα Παραλία και τον Θερμαϊκό. Όχι, δεν είναι ταινία επιστημονικής φαντασίας ούτε ένα οικολογικό παραμύθι. Θα μπορούσε να είναι πραγματικότητα, όπως πραγματικότητα είναι ότι η λίμνη Μέρι Τζέιν υπήρξε η πρώτη οντότητα του φυσικού περιβάλλοντος στις Ηνωμένες Πολιτείες που προσέφυγε στο δικαστήριο ως νομικό πρόσωπο. Πώς μπορεί ένα ρέμα, ένα ποτάμι, μια θάλασσα, ένα βουνό ή ένα δέντρο να προστατεύσει την ύπαρξή του και την ευημερία του; Γιατί θεωρούμε εαυτούς και τους δημοτικούς μας άρχοντες ικανούς να προστατεύσουμε το πράσινο, όταν καθημερινά αποδεικνύεται ότι άλλα είναι τα κίνητρα (με πρώτο και κυρίαρχο το ρουσφέτι και το οικονομικό όφελος); Έχουν δικαιώματα τα δέντρα να προστατεύσουν την ύπαρξή τους από άφρονες και ασυνείδητους πολίτες και κυβερνώντες;
Ο ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΣ, το 2008, αναγνώρισε συνταγματικά δικαιώματα στη Φύση, τη Μητέρα Φύση, για να μπορεί να απολαμβάνει το δικαίωμα του σεβασμού τής ύπαρξής της. Θα μπορούσε ένας τεχνητός βιότοπος, όπως ο Κήπος τού Νερού, να καταθέσει αγωγή κατά του δήμου Θεσσαλονίκης για την καταστροφική παρέμβαση που ουσιαστικά τον αφάνισε; Θα μπορούσαν να κάνουν το ίδιο ο Θερμαϊκός και το πάρκο Αρχαίας Αγοράς; Διαβάζω σε σχετικό άρθρο στο «2045 – Το μέλλον, σήμερα» ότι «το 2017, τέσσερις ποταμοί διεκδίκησαν και, σε κάποιες περιπτώσεις, κέρδισαν νομικά δικαιώματα: ο Ρίο Αλτράτο στην Κολομβία, ο Γουανγκανούι στη Νέα Ζηλανδία, ο Γάγγης και ο Γιαμούνα στην Ινδία» («Χλωροφύλλη, παιδεία, ελευθερία: Ο αγώνας για τα νομικά δικαιώματα των δέντρων»). Δεν είναι μόνον οι παραπάνω ποταμοί που έχουν αναγνωριστεί ως νομικές οντότητες, υπάρχουν αναγνωρισμένες φυσικές οντότητες και σε πολλές άλλες χώρες.
ΘΑ ΡΩΤΗΣΟΥΝ ΚΑΠΟΙΟΙ «πώς είναι δυνατόν η Νέα Παραλία να υπερασπιστεί τα δικαιώματά της σε μια δικαστική αίθουσα;» κι εμείς θα τους πούμε «Ακριβώς όπως ένα ίδρυμα ή μια εταιρεία». Πριν από 10 χρόνια, ο Παγκόσμιος Συνεταιρισμός για τα Δικαιώματα της Φύσης έκανε αγωγή στην εταιρεία κατασκευής αυτοκινητοδρόμου, επειδή έριχνε τα μπάζα στο ποτάμι.
ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ νίκες όσων αγωνίζονται για την κατοχύρωση νομικών δικαιωμάτων σε ποτάμια, λίμνες, βουνά, πάρκα και γενικά σε τμήματα του φυσικού περιβάλλοντος είναι συμβολικές. Είναι όμως, ταυτόχρονα, πολύ σημαντικές, επειδή διατηρούν ζωντανή την έγνοια για την προστασία τού περιβάλλοντος. Δικαιούνται υπεράσπισης τα δέντρα; Μπορούν αύριο μια ευθυνόφοβη δημοτική αρχή τής Θεσσαλονίκης και μια ελεγχόμενη πλειοψηφία να αφανίσουν το πράσινο χωρίς να υποχρεώνονται να αποδείξουν τους ισχυρισμούς τους; Μπορεί η Πολιτεία να προγραμματίσει την κατασκευή ενός τεχνολογικού πάρκου σε έναν υγρότοπο χωρίς να μπορεί ο υγρότοπος και η πανίδα του να αγωνιστούν για να προστατεύσουν την ύπαρξη τους; Δυστυχώς, μπορούν! Εύχομαι όμως σύντομα να αντιληφθούμε ότι η προστασία τού περιβάλλοντος, των θαλασσών, των λιμνών και των ποταμών, των δέντρων και των βουνών είναι η βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη ζωής. Ο αγώνας για «Χλωροφύλλη, παιδεία, ελευθερία» είναι πάντοτε επίκαιρος!
* Ο κ. Πρόδρομος Νικηφορίδης είναι αρχιτέκτων.
Η πράσινη πολιτική μας, με χιλιάδες νέα δένδρα στη Θεσσαλονίκη
Γράφει ο Στέλιος Αγγελούδης*
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΡΓΟ που θα έπρεπε να σχεδιάζει και να υλοποιεί κάθε δήμαρχος στα χρόνια τής δεκαετίας τού 2020 είναι η δενδροφύτευση κατά μήκος των μικρών και μεγάλων δρόμων και η γενναία ενίσχυση του πρασίνου στους δημόσιους χώρους. Αυτό θα πράξουμε άμεσα ως «Ομάδα για τη Θεσσαλονίκη», αν οι πολίτες μάς εμπιστευτούν, αυξάνοντας τον προϋπολογισμό τού δήμου για το πράσινο και τις φυτεύσεις νέων δένδρων. Είναι δέσμευσή μου απέναντι στους πολίτες και τους νέους.
ΤΑ ΥΠΟΔΕΚΑΠΛΑΣΙΑ έναντι των περισσότερων ευρωπαϊκών πόλεων ποσοστά πρασίνου ανά κάτοικο στις ελληνικές πόλεις δείχνουν ότι χτίσαμε βουλιμικά και ισοπεδωτικά τις προηγούμενες δεκαετίες, εις βάρος τού αστικού φυσικού περιβάλλοντος. Κι αν το οικολογικό ήθος ήταν υποβαθμισμένο παλαιότερα, συνεχίζουν και σήμερα ακόμη να αναπτύσσονται νεόκτιστες περιοχές χωρίς πράσινες προδιαγραφές. Η Θεσσαλονίκη διαθέτει από 1-2,5 τετρ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο, όταν η ελάχιστη σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι 9 και όταν πόλεις όπως η Βιέννη, το Άμστερνταμ ή το Βερολίνο διαθέτουν, αντίστοιχα, 20, 27 και 13 τετρ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο.
ΟΙ ΠΟΛΕΙΣ, φιλοξενώντας ήδη σήμερα το 55% του παγκόσμιου πληθυσμού, καταναλώνουν περισσότερο από το 75% της παγκόσμιας ενέργειας και ευθύνονται για το 70% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων τού θερμοκηπίου. Η μάχη για αλλαγή τού σημερινού υποδείγματος πρέπει να δοθεί και να κερδηθεί στις πόλεις. Η σύγχρονη πρωτοποριακή πολιτική των πόλεων εκφράζεται σε παγκοσμιοποιημένο επίπεδο σήμερα μέσα από το τρίπτυχο «πράσινη, έξυπνη, ανθεκτική πόλη».
ΜΙΑ ΠΟΛΗ, όμως, χωρίς δένδρα είναι μια ακατάλληλη περιοχή για ανθρώπινη διαβίωση. Μια πόλη στην οποία ο δήμαρχος κόβει αλόγιστα δένδρα χωρίς να έχει ήδη ενισχύσει το πράσινο είναι παραλογισμός. Στην εποχή τής κλιματικής αλλαγής και μετά το σοκ τής πανδημίας, η Θεσσαλονίκη χρειάζεται πολλές παρεμβάσεις, αλλά κυρίως και πρωτίστως πράσινο. Νέους δημόσιους χώρους, εκτεταμένες ενοποιήσεις και δικτυώσεις τού πρασίνου, αλλά και γραμμικές δενδροφυτεύσεις στους δρόμους. Τα δένδρα χωρούν παντού. Ειδικά κατά μήκος των δρόμων, όπου η επίδρασή τους αποκτά υπεραξία και γίνεται περιβαλλοντικά χρήσιμη, καθώς διεισδύει μέσα στις ανθρώπινες ροές. Είναι ο ευκολότερος τρόπος να εξωραΐσουμε την αισθητική φόρμα μιας περιοχής, να επηρεάσουμε θετικά το μικροκλίμα, να προσφέρουμε σκίαση, αντιανεμική προστασία και φρέσκο οξυγόνο, να αναβαθμίσουμε τη γραμμική οπτική κατά μήκος των οδών, που είναι κυρίαρχη στην κινητικότητα της πόλης. Τα δένδρα σε ένα δεύτερο επίπεδο διατηρούν τη βιοποικιλότητα της πόλης, σηματοδοτούν την παράδοση, τη μνήμη και την ιστορία και ενεργοποιούν δημιουργικούς συνειρμούς στην κινούμενη παλέτα τής αστικής ζωής.
ΕΙΔΙΚΑ για υποβαθμισμένες περιοχές και «σκληρούς» δρόμους, είναι μια πρώτη παρέμβαση ανάπλασης, ακριβώς όπως η δράση βελονισμού στο ανθρώπινο σώμα. Πολλοί λένε ότι δεν υπάρχει πλέον διαθέσιμος δημόσιος χώρος, ότι οι μεγάλες πόλεις έχουν κορεστεί. Κάνουν λάθος, όμως. Έξυπνες παρεμβάσεις με «χειρουργική» ακρίβεια προσφέρουν ακόμη πολλές δυνατότητες πολεοδομικών και συγκοινωνιακών χειρισμών.
* Ο κ. Στέλιος Αγγελούδης είναι υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης με τον συνδυασμό «Ομάδα για τη Θεσσαλονίκη».
Ζητείται… ολίγον πράσινο
Γράφει ο Δρόσος Τσαβλής*
ΕΝΑ από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλοί δήμοι σε όλη την Ελλάδα είναι η έλλειψη αστικού πρασίνου. Στον δήμο Θεσσαλονίκης η κατάσταση σε ό,τι αφορά το ζήτημα αυτό είναι ιδιαιτέρως προβληματική, καθώς οι χώροι πρασίνου καλύπτουν μόνο το 5% της έκτασης του δήμου. Την ίδια ώρα, ο διαθέσιμος χώρος πρασίνου αντιστοιχεί σε περίπου 3 τετρ.μ. ανά κάτοικο, όταν θα έπρεπε να αντιστοιχεί σε 9-10 τετρ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο, σύμφωνα με τα ελάχιστα όρια που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Η έλλειψη προσβάσιμου πρασίνου από τους πολίτες, τα βρώμικα ή απεριποίητα πάρκα, οι κακοσυντηρημένες υποδομές, οι άδειες και κατεστραμμένες δενδροδόχοι, τα απότιστα δέντρα (ή και η μαζική καρατόμησή τους), η μολυσμένη ατμόσφαιρα και ο υπερβολικός θόρυβος, που σχετίζονται άμεσα με την έλλειψη πνευμόνων πρασίνου και αναψυχής, κάνουν εμφανώς αντιληπτό ότι υπάρχει σοβαρή ποσοτική, αλλά και ποιοτική ανεπάρκεια πρασίνου στην πόλη μας.
Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ των πόρων αυτών όπως έγινε μέχρι σήμερα από τη δημοτική αρχή δεν συμπλέει πλέον με τις άυλες ανάγκες των κατοίκων αυτής της πόλης, την ευημερία και την επιθυμία για καλύτερη ποιότητα ζωής. Για τον λόγο αυτό, «Όλοι Εμείς» αντιστεκόμαστε στην υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος και προβληματιζόμαστε έντονα για το μέλλον αυτής της πόλης, που γίνεται ολοένα και πιο ευάλωτη σε πλημμύρες, καταστροφές και πρόκληση ατυχημάτων.
ΤΟ ΘΕΩΡΩ προσωπική δέσμευση και, συγχρόνως, πρόκληση να καταστήσω τη Θεσσαλονίκη πόλη βιώσιμη, καθαρή και φιλική και να ακολουθήσω πιο δραστική και ολιστική πολιτική στα σχετικά ζητήματα. Γι’ αυτό και από τώρα σχεδιάζουμε, προγραμματίζουμε και δημιουργούμε το κατάλληλο πλαίσιο για τη στοχευμένη αύξηση του αστικού πρασίνου και την προστασία του από τους βανδαλισμούς, τη σύνδεση των χώρων αυτών και την ομοιόμορφη κατανομή τους στον αστικό ιστό, ενώ προτείνουμε και ένα υποχρεωτικό ποσοστό κάλυψης με πράσινο σε όλες τις νέες αναπλάσεις που θα πραγματοποιηθούν. Οι πολιτικές και οι δράσεις που θα αναπτύξουμε θα μεριμνούν και για το ήδη υπάρχον πράσινο, το οποίο θα αναβαθμίσουμε αισθητικά, και θα ισορροπούν με τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές ανάγκες τού σχεδιασμού μιας σύγχρονης και αειφόρου πόλης.
* Ο κ. Δρόσος Τσαβλής είναι υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης με τον συνδυασμό «Όλοι Εμείς».
«Οι σχεδιαζόμενες επεμβάσεις αντιστοιχούν σε μέγεθος σε μια πόλη με τριπλάσιο πληθυσμό και έκταση, ανάλογη του πολεοδομικού συγκροτήματος του αττικού λεκανοπεδίου»
Τι αναφέρει σε ομόφωνη ανακοίνωσή της η γενική συνέλευση του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΤΗΣ στη διενεργούμενη, εκτεταμένη κοπή των δένδρων των δενδροστοιχιών και πάρκων τού δήμου Θεσσαλονίκης εξέφρασε προσφάτως ομόφωνα η γενική συνέλευση του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σε ανακοίνωσή της, καλεί τις δημοτικές αρχές να σταματήσουν αμέσως όλες τις σχετικές εργασίες μέχρι την εκπόνηση ολοκληρωμένης μελέτης από ειδικούς δασολόγους επιστήμονες, οι οποίοι, λόγω γνωστικού αντικειμένου, είναι και οι μόνοι αρμόδιοι να αποφανθούν περί της φυτοϋγείας, της επικινδυνότητας, του τρόπου κλάδευσης και της ανάγκης αντικατάστασης των αστικών δένδρων.
«ΟΙ ΣΧΕΔΙΑΖΟΜΕΝΕΣ επεμβάσεις αντιστοιχούν σε μέγεθος σε μια πόλη με τριπλάσιο πληθυσμό και έκταση, ανάλογη του πολεοδομικού συγκροτήματος του αττικού λεκανοπεδίου. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την σπουδή εφαρμογής του, δημιουργεί εύλογα ερωτήματα σχετικά με τη σκοπιμότητα του έργου αυτού σε μια περίοδο που η συγκέντρωση ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην πόλη τής Θεσσαλονίκης είναι ιδιαίτερα αυξημένη», αναφέρεται στη σχετική απόφαση. Χαρακτηρίζεται, δε, «άνευ προηγουμένου» η διενεργούμενη, εκτεταμένη κοπή των δένδρων, που έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με μελέτη τής περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (2020) για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, λόγω των υψηλών συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων στη Θεσσαλονίκη.
«ΤΑ ΦΥΛΛΑ των δένδρων αποτελούν σημαντικότατους δεσμευτές των πάσης φύσεως ατμοσφαιρικών ρύπων. Επιπρόσθετα, οι προβλεπόμενες επεμβάσεις σε τέτοια κλίμακα θα επιφέρουν δραστική μείωση του αστικού πράσινου και των ωφελειών που αυτό συνεπάγεται για την πόλη τής Θεσσαλονίκης, που ήδη έχει ένα από τα μικρότερα ποσοστά αστικού πρασίνου ανά κάτοικο στην Ευρώπη».
ΣΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ, η γενική συνέλευση του Τμήματος Δασολογίας εκφράζει την αντίθεσή της στην κοπή μεγάλων, ώριμων δέντρων και τονίζει ότι η σωστή επιλογή τού κατάλληλου είδους που θα φυτευτεί είναι καθοριστικής σημασίας για τη δημιουργία υγιούς και λειτουργικού, μακροχρόνιου αστικού πρασίνου.
«Πλημμύρες, ζέστη και ρύπανση φέρνει η μαζική κοπή των δέντρων»
Τι υποστηρίζει σε δελτίο Τύπου που εξέδωσε το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος
ΣΤΙΣ ΚΟΠΕΣ δέντρων στη Θεσσαλονίκη και στα αποτελέσματα που αυτές θα φέρουν –ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες– αναφέρεται το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, σε δελτίο Τύπου που εξέδωσε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Δασοπονίας (21.03). «Αποκορύφωμα της απαξίωσης της συμβολής τού αστικού πρασίνου στη μείωση της θερμικής νησίδας εντός των πόλεων συνιστά η εκτεταμένη κοπή δένδρων στον δήμο Θεσσαλονίκης το τελευταίο διάστημα, γεγονός που θα οδηγήσει άμεσα στη μείωση της φυλλικής επιφάνειας, συνεπώς και του δροσισμού, δηλαδή της θερμοκρασιακής μείωσης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω της εξατμισοδιαπνοής των φύλλων, καθιστώντας ακόμη πιο ανυπόφορη τη διαβίωση στο ιστορικό κέντρο» υποστηρίζουν οι γεωτεχνικοί. «Παράλληλα, θα ελαττωθεί η συγκράτηση του νερού από τα φύλλα των δέντρων κατά τις έντονες εαρινές και καλοκαιρινές βροχοπτώσεις, εντείνοντας τον κίνδυνο πλημμυρικών φαινομένων στην πόλη».
ΟΠΩΣ ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, αναγνωρίζει την αναγκαιότητα κοπής και ανανέωσης ενός μεγάλου ποσοστού των δένδρων τής πόλης, αφενός λόγω χρόνιων προβλημάτων από ασθένειες, αφετέρου διότι ήρθε ο περίτροπος χρόνος κοπής και απομάκρυνσης κάποιων από αυτά: «Η ανανέωση των δενδροστοιχιών σε διάφορα σημεία τής πόλης είναι υποχρέωση όλων μας – και ειδικότερα με ελληνικά, αυτοφυή είδη, που είναι ξηρανθεκτικά και προσαρμοσμένα στις τοπικές συνθήκες. Ωστόσο, η συνολική τους απόληψη με τον τρόπο και τον ρυθμό που αυτή επιχειρείται το τελευταίο διάστημα θα οδηγήσει σε απότομη μείωση του πρασίνου, άρα και των πηγών παραγωγής οξυγόνου, συγκράτησης αιωρούμενης σκόνης και σωματιδίων pm5 και pm10, υδατοσυγκράτησης από νεροποντές και σκίασης. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το αστικό πράσινο στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης είναι ανεπαρκές, με έναν από τους χαμηλότερους δείκτες πρασίνου στην Ευρώπη (με αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο μόλις 2,19 τετρ.μ. για τον δήμο Θεσσαλονίκης, όταν τα διεθνώς παραδεκτά πρότυπα ορίζουν ως ελάχιστο χώρο πρασίνου 8-10 τετρ.μ. ανά κάτοικο)».
Πράσινες πολιτικές και συμμετοχή
Γράφει ο Σπύρος Πέγκας*
ΜΕΤΑ τη μανιακή δεντροκτονία τού δημάρχου Θεσσαλονίκης (που συνεχίζεται σε κάθε γειτονιά και σε κάθε δρόμο τής πόλης ακόμη και σήμερα) και μετά από τόσες μαζικές διαμαρτυρίες, ένα είναι σίγουρο: θα έχουμε ένα δύσκολο καλοκαίρι φέτος!
ΠΡΟΧΘΕΣ, στην παιδική χαρά τής Ορέστου έκοβαν τα ψηλά δέντρα και τεμάχιζαν με ηλεκτρονικά πριόνια τούς κορμούς: «Δεν θα πατάει παιδάκι στην παιδική χαρά το καλοκαίρι», μονολογούσε ένας πατέρας. Ο οδηγός ταξί, με τον οποίο διασχίζαμε την παραλιακή λεωφόρο, για να βρεθώ σε μια συνάντηση στην Κάζα Μπιάνκα, μονολογούσε επίσης: «Δείτε, δείτε πώς κάνανε τα δέντρα σε όλη τη λεωφόρο… Το καλοκαίρι, που η γιαγιά θα κουβαλάει τα ψώνια από τη λαϊκή, δεν θα έχει πουθενά ίσκιο να κάτσει να ξαποστάσει». Στις πλατείες τής Χαριλάου, σε συνομιλίες μου με τους συνταξιούχους που μαζεύονται τα πρωινά, για να περάσουν με παρέα τον χρόνο τους: «Δώστε σ’ εμάς τα υλικά και την άδεια να φροντίσουμε εμείς το πάρκο! Θα το προσέχουμε εμείς. Δεν έχει καθαριστεί ποτέ, δεν φροντίζει κανείς να σκαλίζει λίγο το χώμα για τα ταλαιπωρημένα φυτά και δέντρα». Στο ένα δεν δούλευε το σιντριβάνι εδώ και μήνες, στο άλλο είχαν κλειδώσει τη βρύση «για να μη μαζεύονται κακοποιά στοιχεία».
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ καμία φροντίδα. Τέσσερα χρόνια δεν νοιάστηκε κανείς. Δεν υπάρχει καμία ορθολογιστική ή σύγχρονη πολιτική πρασίνου στη Θεσσαλονίκη. Υπάρχουν μόνον εργολαβίες και εμμονές.
Η ΕΠΟΜΕΝΗ δημοτική αρχή τής Θεσσαλονίκης οφείλει πρώτα απ’ όλα να εμπνεύσει τους δημότες, να δείξει ότι νοιάζεται και να τους κάνει συμμέτοχους σε ουσιαστικές πολιτικές και πρακτικές πρασίνου. Να φυτεύει πράσινο όπου και όποτε μπορεί, να δημιουργήσει μικρές αστικές οάσεις πρασίνου και πράσινα μονοπάτια, να διεκδικήσει τον χώρο τού 3ου Σώματος Στρατού για μητροπολιτικό πάρκο, να το ενώσει με το Πεδίον τού Άρεως και ολόκληρο το παραλιακό μέτωπο, να δημιουργήσει νέες πράσινες νησίδες, να πάρει χώρο από την άσφαλτο και να τον πρασινίσει, να δημιουργήσει μικρά δάση στις σχολικές αυλές και, κυρίως, να δημιουργήσει εθελοντικές τοπικές ομάδες και να επιτρέψει εθελοντικές συμμετοχικές διαδικασίες φροντίδας των αστικών πάρκων, των πλατειών και των ελεύθερων δημόσιων χώρων.
ΟΙ ΠΡΑΣΙΝΕΣ πολιτικές δεν σημαίνουν, όμως, μόνο περισσότερο φυτεμένο πράσινο. Σημαίνουν μια περιβαλλοντικά φιλική πρακτική καθημερινότητας. Περισσότερο περπάτημα, περισσότερο ποδήλατο και περισσότερη χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς, καθώς και μια διαμοιρασματική αντίληψη χρήσης τού αυτοκινήτου. Ανακύκλωση στο σπίτι και αξιοποίηση των μπλε και καφέ κάδων.
ΑΝ ΕΠΙΘΥΜΟΥΜΕ να αλλάξουμε ουσιαστικά την πόλη μας και να αρχίσουμε να ζούμε σε ένα περιβάλλον που δεν θα βλάπτει την υγεία μας, οφείλουμε να ξεκινήσουμε την αλλαγή πρώτα από εμάς. Να σκεφτούμε με έναν διαφορετικό τρόπο την καθημερινότητά μας, για να συμπράξουμε με μια δημοτική αρχή που θα αρχίσει να σέβεται και όχι να απαξιώνει τον δημότη και που θα εργάζεται με ουσιαστικό τρόπο και στρατηγικό σχέδιο για ένα περιβαλλοντικά φιλικότερο αστικό τοπίο. Η δημοτική αρχή μόνο μαζί με τους δημότες μπορούν να πρασινίσουν την πόλη.
* Ο κ. Σπύρος Πέγκας είναι υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης με τον συνδυασμό «Θεσσαλονίκη Για Όλους».
Η προβληματική των αστικών πράσινων χώρων στις ελληνικές πόλεις
Γράφει η Λένα Αθανασιάδου*
Η ΥΠΑΡΞΗ αστικών υπαίθριων χώρων στις ελληνικές πόλεις αποτελεί δικαίωμα, αλλά και υποχρέωση κάθε πολίτη. Δυστυχώς, οι ελληνικές πόλεις δεν διαθέτουν ικανοποιητικό ποσοστό υπαίθριων χώρων και η παρουσία τής βλάστησης αποτελεί εκδοχή μιας «εξωραϊσμένης» φύσης, η οποία έχει αισθητική, λειτουργική και οικολογική αξία με τρόπο εξημερωμένο και ελεγχόμενο. Η συνήθεια του Έλληνα στη χρήση των υπαίθριων χώρων απαιτεί την ύπαρξη σκληρών δαπεδοστρώσεων, δομών εστίασης και φυτικού υλικού που δεν συγκεντρώνει έντομα, δεν ρίχνει φύλλα και δεν χρειάζεται συντήρηση.
Η ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ είναι μια διεργασία που απαιτεί αρχικά ενδελεχή κατανόηση όλων των παραμέτρων της και έπειτα συστηματική οργάνωση και εκτέλεση από εξειδικευμένο προσωπικό. Και οι ελληνικές πόλεις, ως επί το πλείστον, δηλώνουν «αμηχανία» στη συντήρηση των φυτεύσεων και των σκληρών υλικών των πράσινων χώρων. Η περιπέτεια της Covid-19 απέδειξε την ανάγκη των αστών για χρήση τής υπαίθρου τής πόλης και οι περισσότεροι αστικοί, αλλά και περιαστικοί χώροι των μεγάλων πόλεων απέδειξαν, μέσω της περιπέτειας της πανδημίας, ότι ήταν απροετοίμαστοι να υποδεχθούν συστηματική χρήση. Και έτσι, το φαινόμενο «wear and tear» ήταν πάρα πολύ έντονο.
ΔΥΣΑΡΕΣΤΟ είναι, επιπλέον, το γεγονός ότι το πράσινο αποτελεί ιεραρχικά έναν από τους πρώτους πυλώνες εστίασης προεκλογικών εκστρατειών, αλλά και τον πρώτο που παραλείπεται μόλις στους πρώτους μήνες εξουσίας.
ΥΠΑΡΧΕΙ μια νοητή αλυσίδα που ευθύνεται για την αποφυγή τής ύπαρξης της φύσης στις ελληνικές πόλεις, για τους κακούς αστικούς και πράσινους χώρους. Και ξεκινάει με την προτίμηση των Ελλήνων στο να ζουν στην πόλη και να επιλέγουν επαγγέλματα συνδεδεμένα με την κοινωνικοοικονομική εξέλιξη και ευημερία τους. Η προτίμηση αυτή αντικατοπτρίζει την προσπάθεια απομάκρυνσης του αγροτικού τους παρελθόντος, της επαφής τους με το τοπίο τής υπαίθρου, τη φύση, το χώμα και τη βλάστηση.
ΚΑΙ Η ΛΥΣΗ τού προβλήματος ξεκινάει από την παιδεία. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τις νέες γενιές να αγαπήσουν τη φύση. Και να την υποδεχθούν στο πιο αγαπημένο τους ενδιαίτημα, την πόλη. Όχι με faux τρόπο, πρασινίζοντας απλώς κτίρια, αλλά δίνοντάς της οριζόντιο χώρο, ώστε να συνυπάρξει με τις ανθρώπινες δομές, τα κτίρια. Δύσκολο εγχείρημα, αλλά όχι ακατόρθωτο. Είμαι αισιόδοξη.
* Η δρ. Λένα Αθανασιάδου είναι ειδικό διδακτικό προσωπικό τού τμήματος Γεωπονίας ΑΠΘ, συνδιδάσκουσα σε μαθήματα Σχεδιασμού τού Τοπίου στα τμήματα Γεωπονίας, Αρχιτεκτόνων και στο ΔΠΜΣ «Αρχιτεκτονική Τοπίου» τού ΑΠΘ. Είναι, επίσης, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Τοπίου και σύμβουλος Αρχιτέκτονας Τοπίου τού Κολλεγίου Ανατόλια.
Μπορούμε εμείς, οι άνθρωποι, να αγαπήσουμε πραγματικά ένα δέντρο;
Γράφει η Αναστασία Παπαδοπούλου*
Ο ΚΟΣΜΟΣ των φυτών. Είναι ένας κόσμος σιωπηλός, εξαιρετικά σημαντικός, με τον οποίο μας συνδέουν ισχυροί δεσμοί. Ο κόσμος αυτός εξελίσσεται χωρίς διακοπή, σε ρυθμούς διαφορετικούς από τους δικούς μας. Σε μια άλλη κλίμακα χρόνου συμβαίνουν μεταμορφώσεις, τροποποιήσεις, ανακαλύψεις, συμβιβασμοί, εναρμονίσεις, βελτιώσεις, καταστροφές, γεγονότα που δεν γίνονται πάντοτε αντιληπτά στο δικό μας, παράλληλο σύμπαν.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ έρευνες έχουν δείξει ότι τα δέντρα είναι σε θέση να επικοινωνήσουν μεταξύ τους μέσω ενός συστήματος ριζών και μυκήτων στο έδαφος. Ένα υπόγειο δίκτυο, ένα σύστημα αλληλεξαρτήσεων τα συνδέει μεταξύ τους. Ανταλλάσσουν έτσι θρεπτικά συστατικά, πληροφορίες ή ακόμη και σήματα κινδύνου μέσω αυτής της δικτύωσης. Η ικανότητά τους να συνδυάζουν τη ζωή με τον θάνατο είναι στενά συνδεδεμένη με τον κύκλο τής ζωής και της αποσύνθεσης στο φυτικό βασίλειο. Όταν ένα φυτό πεθαίνει, τα κύτταρά του αποσυντίθενται και αποδίδουν θρεπτικά συστατικά στο έδαφος, τα οποία άλλα φυτά μπορούν να απορροφήσουν και να χρησιμοποιήσουν για τη δική τους ανάπτυξη και επιβίωση. Επιπλέον, τα φυτά είναι σε θέση να αναδημιουργήσουν τον εαυτό τους μέσω της αναπαραγωγής με σπόρους ή κλώνους.
Η ΟΛΟΕΝΑ αυξανόμενη ταχύτητα που χαρακτηρίζει τη δική μας, εφήμερη ύπαρξη δεν αφήνει περιθώρια παρακολούθησης και παρατήρησης της μη αντιληπτής, ωστόσο βαθιάς και ουσιαστικής εξέλιξης του κόσμου των φυτών, που, ενώ νιώθουμε τόσο οικείο, είναι ταυτόχρονα και τόσο μυστηριώδης. Η χρήση τής ψηφιακής τεχνολογίας έχει κυριαρχήσει σε κάθε τομέα τής ζωής μας με πολλαπλούς και διαφορετικούς τρόπους. Έχουμε τη ψευδαίσθηση ότι ελέγχουμε τον χώρο και τον χρόνο, αλλά, τελικά, πόσο αληθινό είναι αυτό;
ΕΧΟΝΤΑΣ πλήρη επίγνωση των σύγχρονων, κρίσιμων απειλών για την επιβίωση του φυσικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούμε, ας στοχαστούμε. Μπορούμε εμείς, οι άνθρωποι, να αγαπήσουμε πραγματικά ένα δέντρο; Ωστόσο, η αγάπη μας για τα δέντρα δεν είναι κάτι που απλώς θα ειπωθεί, αλλά κάτι που οφείλουμε να βιώσουμε. Πόσο βαθιά σχέση μπορούμε πραγματικά να αναπτύξουμε με τον κόσμο αυτό; Πώς θα μάθουμε να ακούμε τα δέντρα; Πώς θα πλουτίσουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε για τον κόσμο γύρω μας;
Η ΑΓΑΠΗ ισοδυναμεί με τη γνώση. Για να γεννηθεί η αγάπη, θα πρέπει να επενδυθεί χρόνος και ενέργεια. Καθώς γνωρίζουμε σε βάθος κάτι, αφού αφιερώσουμε χρόνο γι’ αυτό, μόνο τότε μπορούμε να εκφράσουμε την αγάπη μας, δίνοντας χώρο για φροντίδα, προσφορά, γενναιοδωρία και καλοσύνη. Ο Jean-Marie Pelt, ο Marcel Mazoyer και ο Theodore Monod, στην ωραιότερη ιστορία των φυτών, λένε καθένας με τον δικό του τρόπο ότι πρέπει να θεσπιστεί ένας παγκόσμιος κώδικας για τον σεβασμό τής ζωής, όλων των μορφών ζωής, επειδή χωρίς αυτές η ζωή τού ανθρώπινου είδους δεν έχει μέλλον.
* Η κυρία Αναστασία Παπαδοπούλου είναι δρ. αρχιτέκτων μηχανικός ΑΠΘ, ΜΔΕ Αρχιτεκτονική Τοπίου ΑΠΘ.
«Σε άδενδρη πόλη δεν επιτρέπονται οι μαζικές υλοτομίες»
Γιατί δηλώνουν αντίθετοι στην κοπή δέντρων και τον τρόπο κλαδεύσεων τρεις καθηγητές τού ΑΠΘ.
ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ αντίθεσή τους στη μαζική κοπή δέντρων, αλλά και στον τρόπο κλαδεύσεων που πραγματοποιείται εδώ και αρκετό καιρό στη Θεσσαλονίκη εξέφρασαν τρεις καθηγητές τού ΑΠΘ, σε συνέντευξη που διοργανώθηκε από την Κίνηση Πολιτών «ΔΕΘ – Μητροπολιτικό πάρκο για μια Βιώσιμη Θεσσαλονίκη». Στο πλαίσιο αυτό, παρουσίασαν αναλυτικά στοιχεία για το πράσινο στην πόλη, για τον τρόπο που έπρεπε να γίνει η όποια παρέμβαση, αλλά και για την επιβάρυνση που προκαλείται στο περιβάλλον.
«ΟΤΑΝ ΚΑΝΑΜΕ την κλάδευση πριν από 15 χρόνια στην οδό Βαφοπούλου, όπου έγινε και το πρώτο μητρώο δέντρων, με τον τότε διευθυντή Πρασίνου στον δήμο Θεσσαλονίκης, είχα μιλήσει για σταδιακή αντικατάσταση των δέντρων στην Τσιμισκή, των φτελιών, επειδή έχουν πολλά ζητήματα. Η απάντηση που πήρα τότε ήταν ‘τι έχουν τα δέντρα στην Τσιμισκή, είναι μια χαρά’. Τώρα βρισκόμαστε σε έναν πανικό και λέμε ότι πρέπει να αντικατασταθούν είτε της Τσιμισκή είτε της Κρήτης. Αυτό όμως μπορεί να γίνει σταδιακά. Σε μια άδενδρη πόλη, δεν επιτρέπονται οι μαζικές υλοτομίες δέντρων», τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Θεοχάρης Ζάγκας, καθηγητής στη Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ. Όπως εξήγησε, «όπως παρέμειναν επί 15 χρόνια, απ’ όταν είχα αναδείξει το θέμα, μπορούν να μείνουν και άλλα χρόνια. Επομένως, θα πάμε στα πιο επικίνδυνα δέντρα, θα τα αντικαταστήσουμε, θα δούμε και την προκοπή των νέων που βάζουμε και έτσι θα συνεχίζουμε. Δεν κόβεις με μιας 41 τεράστια δέντρα στην πλατεία Αρχαίας Αγοράς».
Ο κ. Ζάγκας εκτίμησε ότι, πλέον, πρέπει να κινηθούμε επιθετικά, με μαζικές φυτεύσεις σε κάθε διαθέσιμο χώρο, προσθέτοντας ότι πρέπει να αντιμετωπίζεται με περισσότερη υπευθυνότητα η κοπή ενός δέντρου. Μάλιστα, έκανε λόγο για κακοδιαχείριση στο υφιστάμενο πράσινο, «με θανατηφόρες κλαδεύσεις και μαζική υλοτομία δέντρων χωρίς αξιολόγηση – κάτι που δεν συνάδει με την υπάρχουσα κατάσταση». Αναφέρθηκε επίσης σε λανθασμένες πρακτικές τού παρελθόντος στις κλαδεύσεις των δέντρων, που είχαν ως αποτέλεσμα να προσβληθούν από μύκητα, ο οποίος στη συνέχεια διαδόθηκε: «Με τις έντονες και συχνές κλαδεύσεις προκαλούνται σοβαρές πληγώσεις στα δέντρα, με συνέπεια την προσβολή τους από μύκητες και έντομα» εξήγησε.
ΣΥΜΦΩΝΑ με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Σάκης Κούγκολος, καθηγητής Διαχείρισης Περιβάλλοντος-Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ, στη Θεσσαλονίκη το πράσινο ανά κάτοικο είναι λιγότερο από 2 τετρ.μ., όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επιβάλλει για τη βιωσιμότητα των πόλεων 8-10 τετρ.μ. ανά κάτοικο. «Η εποχή μας δεν είναι όπως το 1950 και το 1960, όταν θέλαμε μόνο να χτίζουμε. Πρέπει να μάθουμε να χτίζουμε με σεβασμό προς το περιβάλλον και να υπολογίζουμε θέματα όπως η αέρια ρύπανση, η κλιματική αλλαγή και πώς η ζωή τού κόσμου θα γίνει καλύτερη», σημείωσε ο κ. Κούγκολος, αναφερόμενος στο φαινόμενο της αστικής νησίδας και τονίζοντας πως «αν βγεις έξω από την πόλη, η διαφορά θερμοκρασίας είναι τέσσερις βαθμοί χαμηλότερα, επειδή η πόλη έχει πολύ τσιμέντο, πολλή άσφαλτο και καθόλου πράσινο και χώμα».
ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ και επιχειρησιακό σχέδιο της Θεσσαλονίκης, το οποίο είναι έτοιμο εδώ και 20 χρόνια και εκπονήθηκε σε συνεργασία τού τότε Οργανισμού Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης με ομάδα επιστημόνων, αναφέρθηκε ο επισκέπτης καθηγητής Οικολογίας και Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας τού ΑΠΘ, κ. Κώστας Νικολάου. Στόχος τού σχεδίου, όπως ανέφερε, είναι το πράσινο να είναι αυξημένο, αναβαθμισμένο και σωστά και δίκαια κατανεμημένο. «Με μικρό κόστος και παρεμβάσεις σε ολόκληρο τον αστικό ιστό, το πράσινο στην πόλη θα μπορούσε να εμπλουτιστεί, με πολλαπλά οφέλη για την υγεία των κατοίκων» υποστήριξε. «Βασικές προτάσεις είναι πράσινο σε όλους τους δρόμους, δενδροστοιχίες παντού, πράσινο σε όλο το θαλάσσιο μέτωπο – από το Καλοχώρι μέχρι και το Αγγελοχώρι. Σε όλους τους ανοιχτούς χώρους, όπως τα στρατόπεδα, όλα να γίνουν πράσινο, επειδή λειτουργούν ως φίλτρα για το αέρα», κατέληξε ο κ. Νικολάου.
