Ακόμη πιο θεαματική θα είναι η αλλαγή που αναμένεται να δούμε στους κοινόχρηστους χώρους περιμετρικά τού σταθμού «Αγία Σοφία» από την προσεχή άνοιξη. Έτσι, το όρυγμα πάνω από το οποίο διέρχεται η μεταλλική πεζογέφυρα στο νότιο μέρος τού σταθμού, στην κάτω πλευρά τής Εγνατίας, θα κλείσει με οριστική οροφή και έτσι μεγάλο μέρος τού συγκεκριμένου χώρου θα αποδοθεί στην κυκλοφορία των πεζών. Αυτό δεν σημαίνει, ασφαλώς, ότι αποδεσμεύεται η Εγνατία και το παλαιό ρεύμα καθόδου προς την πλατεία Αγίας Σοφίας, καθώς επιβάλλεται η διατήρηση ορισμένων φρεατίων στο νότιο τμήμα τού άξονα, απέναντι από την απόληξη της οδού Πλάτωνος, για τη μεταφορά εξοπλισμού και υλικών από και προς τον σταθμό. Ωστόσο, με την ολοκλήρωση της πλάκας οροφής στο νότιο μέρος τού εργοταξίου (και ακόμη περισσότερο με την απομάκρυνση των λαμαρινών σε περίπου 12 μήνες, όταν εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί εσωτερικά ο συγκεκριμένος σταθμός) η περιοχή θα έχει κάνει ένα σημαντικό βήμα προς την επιστροφή της στην κυκλοφοριακή κανονικότητα.

Με αυτήν την αφορμή επανέρχεται σιγά σιγά στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου ένα από τα πλέον συναρπαστικά projects αστικής ανάπλασης που αφορούν τη Θεσσαλονίκη σήμερα (και που μέχρι στιγμής, λόγω των έργων κατασκευής τού μετρό, είχε τεθεί σε αναμονή): η ανάπλαση ενός από τους παλαιότερους κάθετους άξονες της πόλης προς τη θάλασσα (πολύ παλαιότερου των αντίστοιχων της Αριστοτέλους και της Δημητρίου Γούναρη), αυτού της Αγίας Σοφίας, από το ύψος τής Αχειροποιήτου ώς την Παλιά Παραλία, για τη δημιουργία μιας αδιάλειπτης συνέχειας φιλικής προς τον κάτοικο και τον επισκέπτη, προς πεζούς και ποδηλάτες. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για τον μοναδικό δρόμο τού κέντρου που ξεκινά από την παραλία και φτάνει ώς την Άνω Πόλη, για μια οδό που, παρότι χαρακτηρίζεται από την Αχειροποίητο, τον ναό και την πλατεία Αγίας Σοφίας, παραμένει σήμερα εγκλωβισμένη ανάμεσα στα έργα τού μετρό και τις απόπειρες τμηματικής πεζοδρόμησης. Η πεζοδρόμηση στο τμήμα από τη φερώνυμη πλατεία ώς την οδό Τσιμισκή αποτέλεσε απλώς πρόγευση αυτής της συνολικής παρέμβασης.

Ο σχετικός διαγωνισμός τού υπουργείου Περιβάλλοντος για την ανάπλαση του άξονα Αχειροποιήτου – Αγίας Σοφίας εντάχθηκε στον συνολικό σχεδιασμό για την αρχιτεκτονική ανάπλαση της πόλης υπό τον τίτλο «Θεσσαλονίκη 2012» (στο διαγωνισμό υποβλήθηκαν 52 προτάσεις, απονεμήθηκαν τρία βραβεία και κατοχυρώθηκαν τρεις μελέτες).

Όπως εκτιμάται, η υλοποίηση της μελέτης που διακρίθηκε με το πρώτο βραβείο θα συμβάλει στην αισθητή βελτίωση της συνολικής εικόνας του κέντρου τής Θεσσαλονίκης. Όπως σημειώνουν οι αρχιτέκτονες που πρότειναν την παρέμβαση που διακρίθηκε, με δεδομένο ότι πρόκειται για εκτεταμένο άξονα με διάφορα χαρακτηριστικά στοιχεία, βασική κατεύθυνση ήταν η ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων: τα βυζαντινά μνημεία, οι ιστορικές μνήμες και ο τρόπος που αποτυπώνονται στη μελέτη ανάπλασης, το πράσινο ως στοιχείο τού δημόσιου χώρου, ο σταθμός τού μετρό (που θα αναδείξει ακόμη περισσότερο τον χώρο ως στρατηγικό σημείο), η αντίστιξη ηρεμίας-κίνησης, αλλά και λεπτομέρειες όπως οι αστικοί φάροι και οι υδάτινες επιφάνειες, που εκτιμάται ότι θα αλλάξουν την εικόνα τής περιοχής. Όπως αναφέρεται στη μελέτη, «πρόκειται για στρατηγική ήπιων επεμβάσεων, ικανών να επιφέρουν ευρείες αλλαγές τού νοήματος και να δημιουργήσουν διαφορετικές ποιότητες, εντάσεις και πυκνότητες κατά μήκος τής διαδρομής, συμβατές με τη σημασία και το περιεχόμενο των διαφορετικών τόπων». Γι’ αυτόν τον λόγο, η συνολική περιοχή τής μελέτης (έκτασης 40 στρεμμάτων), που εκτείνεται από το ύψος τής οδού Φιλίππου και φτάνει ώς την παραλία, χωρίζεται σε δύο τμήματα – πάνω και κάτω από την Εγνατία. Το πρώτο χαρακτηρίζεται ως «ήσυχο» και «εσωστρεφές», ενώ το δεύτερο περιλαμβάνει περιοχές διαφορετικής πυκνότητας και έντασης.

Αποφασιστικής σημασίας είναι η πεζοδρόμηση ολόκληρης της περιοχής ανάπλασης και η οργάνωση ανοιχτών χώρων. Ειδικότερα, η μελέτη προβλέπει την ανάπλαση ή τη διαμόρφωση τριών πλατειών: της ανοικτής, αστικής πλατείας Αγίας Σοφίας, της «εσωστρεφούς» αυλής τής Αχειροποιήτου και της γραμμικής πλατείας στην οδό Μητροπόλεως, ώς τη διευρυμένη εκβολή τού άξονα στη θάλασσα (πρόκειται για το έργο, η εκτέλεση του οποίου υπεγράφη στην εκπνοή τής διοίκησης του τέως δημάρχου, Γιάννη Μπουτάρη, και που τελικώς τέθηκε σε αναμονή με πρωτοβουλία τού νυν δημάρχου, Κωνσταντίνου Ζέρβα, για λόγους προστασίας τής πόλης από την κυκλοφοριακή όχληση που θα προκαλούσε ο αποκλεισμός τής κίνησης των οχημάτων από το εναπομείναν τμήμα τής οδού ώς τη θάλασσα, για όσο διάστημα διαρκούν ακόμη τα έργα κατασκευής τού μετρό).

Πέρα από τις πλατείες, προβλέπονται τρεις «πράσινοι χώροι»: το πάρκο στην Αχειροποίητο ως χώρος αναψυχής και παιχνιδιού (όπου η δενδροφύτευση θα ενισχυθεί και θα δημιουργηθεί ανοιχτή χωμάτινη αλάνα), ο περίπατος στον χώρο κάτω από την Εγνατία και ο «Κήπος τής Μνήμης», στην οδό Ερμού (ένας χώρος ελαφρώς βυθισμένος, ήσυχος, σκιερός, αλλά και ταυτισμένος με την ιστορία των Ποντίων).

Ολόκληρος ο άξονας από το πλάτωμα τής Φιλίππου ώς την παραλία διατρέχεται από αστικούς φάρους (εν είδει φωτιστικών). Σύμφωνα με τη μελέτη, το πέρασμα από τη μία πλευρά τής Εγνατίας στην άλλη γίνεται με ράμπα, εν συνεχεία το κεκλιμένο επίπεδο εκβάλλει στην πλατεία Αγίας Σοφίας, ακολουθεί ο εμπορικός δρόμος και στην άκρη του (όπου προβλέπεται η δημιουργία υδάτινης επιφάνειας) δημιουργείται η γραμμική πλατεία τής Μητρόπολης, με φωτεινές στήλες κατά μήκος.

Όσον αφορά τη βιοκλιματική συμπεριφορά, επιλέγονται κυρίως φυσικά μέσα – φύτευση δένδρων, σκιάσεις, χωμάτινες επιφάνειες, εκτεταμένη χρήση ξηράς δόμησης απορροφητικών επιφανειών, υδάτινες ή διαβρεχόμενες επιφάνειες. Στα υλικά που θα επιλεγούν κυριαρχεί η ξηρά δόμηση με λίθινους κυβόλιθους και σπανιότερα οι αναρτημένες επιφάνειες μαρμάρου ή γρανίτη, τα χυτά δάπεδα και οι σταθερές μαρμαροστρώσεις. Ο χώρος τής ανάπλασης πλαισιώνεται από δεντροστοιχίες κατά μήκος των δρόμων, συστάδες δέντρων στο πάρκο, αλλά και φλαμουριές κατά μήκος ολόκληρου του άξονα. Πολλά δέντρα και φυτά διατηρούνται, άλλα εμπλουτίζονται, πολλά κενά συμπληρώνονται με καλλωπιστική δαμασκηνιά, ενώ σε αρκετά σημεία προβλέπονται συστάδες από αρωματικά φυτά (δενδρολίβανο, λεβάντα, αρμπαρόριζα, ρίγανη, φασκόμηλο, μαντζουράνα κ.ά.).

Τέλος, όσον αφορά την κυκλοφορία, η βραβευμένη μελέτη προτείνει μια νέα λεωφορειακή γραμμή με mini bus, ποδηλατοδρόμους και χώρο στάθμευσης ποδηλάτων, καθώς και όλες τις αντιδρομήσεις και μονοδρομήσεις των γύρω οδών, ώστε να εξυπηρετηθεί η κυκλοφορία των αυτοκινήτων.