Σε πόσους από εμάς δεν έχει τύχει να πέσουμε πάνω σε πυκνές πράσινες ή γκριζόμαυρες συστάδες φυτών (που λανθασμένα αποκαλούμε φύκια), ενώ κολυμπάμε στη θάλασσα το καλοκαίρι, και προσπαθούμε να τις αποφύγουμε; Το ακριβώς αντίθετο έκανε όταν ήταν μικρός ο (33χρονος σήμερα) Δήμος Τραγανός από τη Θεσσαλονίκη: όχι μόνο τις εξερεύνησε με τη μάσκα του ενώ ήταν παιδί, αλλά σήμερα προσπαθεί να χαρτογραφήσει αυτά τα θαλάσσια λιβάδια με τη χρήση δορυφόρων από τη Γερμανία, όπου ζει και εργάζεται ως ερευνητής στο Γερμανικό Αεροδιαστημικό Κέντρο (Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt / DLR). Στόχος του, να αποτελέσουν ένα φυσικό και δωρεάν «όπλο» στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, καθώς μεγάλο μέρος τού οξυγόνου που αναπνέουμε παράγεται στα θαλάσσια λιβάδια, ενώ η θάλασσα φροντίζει (και) για την απορρόφηση μεγάλου μέρους τού διοξειδίου τού άνθρακα της ατμόσφαιρας.
Ποιο είναι το ερευνητικό σας αντικείμενο στο DLR τής Γερμανίας;
Επί της ουσίας, είμαι project manager στο «Global Seagrass Watch Project», ένα διετές πρότζεκτ χρηματοδοτούμενο από το DLR, το Γερμανικό Αεροδιαστημικό Κέντρο – κάτι σαν μια NASA τής Γερμανίας, για να συνεννοούμαστε. Είναι ένας κυβερνητικός οργανισμός, ο οποίος ιδρύθηκε το 1959 και επιτελεί δύο σκοπούς: ο πρώτος αφορά τη λειτουργία του ως Αεροδιαστημικής Υπηρεσίας τής Γερμανίας, ενώ ο δεύτερος είναι ότι αποτελεί το μεγαλύτερο επιστημονικό ινστιτούτο τής χώρας.
Το πρότζεκτ μας έχει να κάνει με τα θαλάσσια λιβάδια – αυτό που αποκαλούμε «seagrass». Τι είναι το seagrass; Όταν κολυμπάμε στις θάλασσες στη Χαλκιδική, βλέπουμε αυτούς τους μαύρους οργανισμούς, που προσπαθούμε να αποφύγουμε. Εγώ έκανα το ακριβώς αντίθετο: προσπάθησα όχι να τους αποφύγω, αλλά να τους αγκαλιάσω και να τους μελετήσω. Πρόκειται για φυτά που κάποτε βρίσκονταν στην ξηρά, μεταφέρθηκαν στη θάλασσα λόγω της τοξικής ατμόσφαιρας και απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεσης. Παγκοσμίως έχουμε μιαν έκταση seagrass ίση με την έκταση της Γερμανίας (350.000 τετρ. χλμ.) διάσπαρτη σε όλες τις θάλασσες, πλην Ανταρκτικής.
Αυτό που κάνουμε είναι να αναπτύσσουμε αλγόριθμους χρησιμοποιώντας δορυφορικά δεδομένα, κυρίως δημόσια (χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή τη NASA), και με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, να προσπαθούμε να χαρτογραφήσουμε τα θαλάσσια λιβάδια. Η συνεργασία με το DLR ξεκίνησε το 2015, με την έναρξη του διδακτορικού μου.
Πόσα άτομα είστε στην ομάδα;
Ως ομάδα είμαστε τρία άτομα, συνεργαζόμαστε ωστόσο και με άλλους πέντε ερευνητές τού οργανισμού. Πρόκειται για μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς ερευνητές. Επί της ουσίας, επιβλέπω και διαχειρίζομαι τη διαδικασία ανάπτυξης των αλγορίθμων.
«Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΑΚΟΜΗ ΣΕ ΝΗΠΙΑΚΟ ΣΤΑΔΙΟ, ΚΑΘΩΣ ΜΟΛΙΣ ΤΑ ΔΥΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΜΠΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ, ΜΕΤΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΧΩΡΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ 160, ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΔΙΑΘΕΤΟΥΝ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΛΙΒΑΔΙΑ, ΠΟΥ ΛΕΝΕ ‘ΕΧΟΥΜΕ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΟΦΟΥΝ ‘X’ ΑΡΙΘΜΟ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΚΑΙ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΜΑΣ, ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ Ο,ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ, ΓΙΑ ΝΑ ΤΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥΜΕ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2030, ΩΣΤΕ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΜΕΡΙΔΙΟ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΤΑΜΕΙΟ’. ΜΕΣΑ Σ’ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΕΥΕΛΠΙΣΤΟΥΜΕ ΝΑ ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΤΕ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ».
Ποιος είναι ο στόχος σας μέσω αυτού του πρότζεκτ;
Στόχος είναι να αναπτυχθούν εργαλεία για τη χαρτογράφηση των θαλάσσιων λιβαδιών. Οι αλγόριθμοι είναι το βασικό που προσπαθούμε να κάνουμε. Με τη χρήση αυτών των αλγορίθμων επιχειρούμε να βρούμε πόσα είναι τα θαλάσσια λιβάδια παγκοσμίως και ποιες είναι οι δυναμικές τους, επειδή επηρεάζονται κυρίως από την κλιματική αλλαγή, μέσω της αύξησης της θερμοκρασίας. Όλη αυτή την πληροφορία, που προέρχεται από δορυφορικά δεδομένα και από την τεχνητή νοημοσύνη, προσπαθούμε να την επικοινωνήσουμε σε κυβερνητικούς οργανισμούς και μάνατζερ που ασχολούνται με την κλιματική αλλαγή, ώστε να θαλάσσια λιβάδια να μπουν, επιτέλους, στην ατζέντα των κρατών ως εργαλείο για την καταπολέμηση αυτής της δυσάρεστης επίπτωσης.
Χρηστικά μιλώντας, πού μπορεί να έχει εφαρμογή η έρευνά σας;
Πρακτικά, μπορεί να βοηθήσει χώρες στην εφαρμογή τής συμφωνίας τού Παρισιού (του 2015), η οποία αναγκάζει τα κράτη να καταγράφουν και να μειώσουν τις εκπομπές αερίων τους. Τα θαλάσσια λιβάδια αποτελούν φυσική λύση για την κλιματική αλλαγή, επειδή μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση αυτών των εκπομπών. Από τη στιγμή που απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο εκπέμπουμε, αποτελούν μια αποθήκη αυτού. Παγκοσμίως, τα θαλάσσια λιβάδια μπορούν να απορροφήσουν ένα 10% των συνολικών εκπομπών που απορροφούν οι ωκεανοί.
Εμείς προσπαθούμε, μέσω της πληροφορίας που θα παραγάγουμε, να ενημερώσουμε τα κράτη ότι υπάρχει και αυτή η αποθήκη, την οποία καλό θα ήταν να διαχειριστούν, επειδή είναι δωρεάν και χρειάζεται μόνο προστασία. Για να την προστατεύσουμε, οφείλουμε να γνωρίζουμε πού βρίσκεται και πώς μεταβάλλεται, ώστε να δημιουργηθούν οι ανάλογοι νόμοι και θαλάσσιες ζώνες, στις οποίες θα απαγορεύεται, για παράδειγμα, η αγκυροβόληση ή το ψάρεμα.
Από τη σκοπιά τού ερευνητή που ασχολείται με την κλιματική αλλαγή, θεωρείτε ότι υπάρχει πολιτική βούληση, ώστε να ληφθούν αποφάσεις για την καταπολέμησή της;
Υπάρχει βούληση και γίνονται προσπάθειες από κράτη όπως ο Καναδάς, η Νορβηγία, τα Νησιά Φίτζι, οι Σεϋχέλλες και η Κόστα Ρίκα. Ειδικά οι τρεις τελευταίες χώρες ήταν παραδοσιακά, ως λαοί, κοντά στη φύση, οπότε πάντοτε την προστάτευαν. Γίνεται προσπάθεια αυτές οι χώρες να γίνουν «κλιματικοί πρωταθλητές», τις οποίες θα δουν άλλες χώρες και θα τις ακολουθήσουν. Δυστυχώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, που επί Ομπάμα ήταν μια χώρα-πρότυπο στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, έχουν ανακρούσει πρύμνα επί προεδρίας Τραμπ και έχουν κάνει βήματα προς τα πίσω.
Αυτό που θα μπορούσε να γίνει είναι να υπάρχει ένα κοινό ταμείο για τη χρηματοδότηση τέτοιων πρακτικών. Σε αυτό το ταμείο θα μπορούν να έχουν πρόσβαση χώρες που προστατεύουν τα θαλάσσια λιβάδια και, συνεπώς, έχουν μείωση των εκπομπών, αλλά και χώρες που έχουν πολλές εκπομπές. Οι χώρες τής δεύτερης κατηγορίας θα μπορούν να αγοράζουν τα λεγόμενα «carbon credits» («πιστωτικές μονάδες άνθρακα») από τις πρώτες, ώστε να ισορροπήσουν τις εκπομπές διοξειδίου τού άνθρακα.
Υπάρχουν σήμερα χώρες που αξιοποιούν τα θαλάσσια λιβάδια με τον τρόπο που προτείνετε;
Η αξιοποίηση βρίσκεται ακόμη σε νηπιακό στάδιο, καθώς μόλις τα δύο τελευταία χρόνια τα θαλάσσια λιβάδια μπήκαν στην ατζέντα των κρατών, μετά και τη συμφωνία τού Παρισιού. Υπάρχουν ελάχιστες χώρες από τις 160, οι οποίες διαθέτουν θαλάσσια λιβάδια, που λένε «έχουμε θαλάσσια λιβάδια που απορροφούν ‘x’ αριθμό εκπομπών και, από την πλευρά μας, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε, για να τα προστατεύσουμε μέχρι το 2030, ώστε να έχουμε συγκεκριμένο μερίδιο στο κοινό ταμείο». Μέσα σ’ αυτές τις χώρες ευελπιστούμε να συμπεριλαμβάνεται κάποτε και η Ελλάδα.
Μιλώντας για τη χώρα μας, πού βρισκόμαστε σε ζητήματα περιβάλλοντος και καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής;
Στην Ελλάδα βρισκόμαστε πολύ πίσω σε θέματα περιβάλλοντος. Τώρα καταβάλλεται μια προσπάθεια να αρχίσει η χώρα να αναπτύσσει την περιβαλλοντική της συνείδηση, επειδή νομίζω ότι, ακόμη, δεν ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε για το περιβάλλον.
Υπάρχει, παράλληλα, και το λεγόμενο «greenwashing», η επικέντρωση, δηλαδή, σε στόχους που είναι πολύ μικρότεροι σε εμβέλεια και κλίμακα από αυτούς που πραγματικά έχουν επίδραση.
Χρειάζεται λοιπόν να υπάρχουν σωστή ενημέρωση και στόχευση, μέσω της συνεργασίας τής επιστήμης με την πολιτική και το κοινό, και εφαρμογή των νόμων. Παράλληλα, οφείλουμε να αποστασιοποιηθούμε από τον λιγνίτη ως πηγή ενέργειας και να επενδύσουμε ως χώρα στον ήλιο, τον αέρα, το νερό – και τα θαλάσσια λιβάδια. Για την κλίμακα της χώρας, τα πάμε καλά όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μπορούμε όμως να τα πάμε και καλύτερα.
«ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΠΟΛΥ ΠΙΣΩ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. ΤΩΡΑ ΚΑΤΑΒΑΛΛΕΤΑΙ ΜΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΝΑ ΑΡΧΙΣΕΙ Η ΧΩΡΑ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ, ΕΠΕΙΔΗ ΝΟΜΙΖΩ ΟΤΙ, ΑΚΟΜΗ, ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. ΥΠΑΡΧΕΙ, ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, ΚΑΙ ΤΟ ΛΕΓΟΜΕΝΟ ‘GREENWASHING’, Η ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΣΗ, ΔΗΛΑΔΗ, ΣΕ ΣΤΟΧΟΥΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΜΙΚΡΟΤΕΡΟΙ ΣΕ ΕΜΒΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΚΑ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΧΟΥΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ. ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΝΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΩΣΤΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΕΥΣΗ, ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟ, ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ».
Πώς προέκυψε η Γερμανία ως τόπος διαμονής και εργασίας;
Στη Γερμανία έκανα διδακτορικό. Το 2013 βρισκόμουν στην Αγγλία για μεταπτυχιακό και, ολοκληρώνοντας τις σπουδές μου, έγινα εθελοντής σε μια μη κυβερνητική οργάνωση στη Σάμο. Ασχολούμασταν με τη χαρτογράφηση θαλάσσιων λιβαδιών από σκάφος και καταλαβαίναμε πόσο δύσκολο είναι αυτό να γίνει σε μεγάλη κλίμακα. Έτσι, τρεις εθελοντές από την Αυστραλία, την Ιρλανδία και την Ελλάδα αποφασίσαμε να πάρουμε μέρος στον διαγωνισμό «Copernicus Masters» τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, προτείνοντας τη χρήση δορυφορικών δεδομένων για τη χαρτογράφηση των θαλάσσιων λιβαδιών, χωρίς να έχουμε κάνει κάτι επί του πρακτέου. Εκεί κερδίσαμε το πρώτο βραβείο. Στον διαγωνισμό αυτόν συμμετέχει και το DLR, ως ινστιτούτο που χρηματοδοτεί εν μέρει τις ιδέες που διαγωνίζονται. Επικοινωνήσαμε λοιπόν με το DLR, το οποίο, δίνοντάς μας το βραβείο, μου πρότεινε και το διδακτορικό. Θεώρησα ότι ήταν μια ευκαιρία που δεν χάνεται και, τελικά, το 2015 αποφάσισα να μετακομίσω στη Γερμανία.
Πώς επιλέξατε την Ωκεανογραφία ως σπουδές και ερευνητικό πεδίο;
Έχω τελειώσει το Τμήμα Γεωλογίας στο ΑΠΘ, έχω κάνει μεταπτυχιακό στην Ωκεανογραφία στο πανεπιστήμιο του Σάουθάμπτον και διδακτορικό στο Computer Science. Η Ωκεανογραφία προέκυψε πολύ φυσικά ως επιλογή, καθώς από πολύ μικρός είχα μεγάλη αγάπη για τη θάλασσα. Πριν ακόμη μιλήσω, κολυμπούσα με μπρατσάκια σε βαθιά νερά μαζί με τον πατέρα μου και είχα περιέργεια γι’ αυτήν. Αργότερα άρχισα να βουτάω με τη μάσκα για να την εξερευνήσω και έτσι φτάσαμε στο σήμερα, που έπιασα τους δορυφόρους (γελάει)…
Το εξωτερικό προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες για κάποιον ερευνητή;
Οι χρηματοδοτικές ευκαιρίες είναι, νομίζω, σημαντικότερες, επειδή χωρίς αυτές η έρευνα δεν μπορεί να υφίσταται σε πρακτικό επίπεδο. Σίγουρα στη Γερμανία υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες. Ωστόσο, αυτές σου δίνονται όταν καταλάβουν ότι τις αξίζεις.
Αλήθεια… Υπάρχει προκατάληψη όσον αφορά τους ξένους στη Γερμανία;
Ίσως υπάρχει μια προκατάληψη, είτε είσαι Έλληνας είτε Πολωνός είτε Ιταλός… Ωστόσο, όταν μάθουν τι κάνεις και τι αξίζεις, σε βλέπουν με θετικό μάτι. Προσωπικά, δεν είχα ιδιαίτερα προβλήματα στη Γερμανία.
Η Ελλάδα είναι παρούσα ως ενδεχόμενο επιστροφής;
Για την ώρα, μόνον ως διακοπές (γελάει)… Νομίζω ότι σε κάποιο σημείο αργότερα θα επιστρέψω – θέλω να επιστρέψω. Όχι ακόμη, πάντως.