The place(s) to be.
Όσοι ταξιδεύουν τακτικά, σίγουρα τις έχουν πετύχει σε κάποιο από τα ταξίδια τους – τουλάχιστον στην Ευρώπη, όπου ο συγκεκριμένος αρχιτεκτονικός τύπος είναι αρκετά δημοφιλής εδώ και αιώνες. Περί των εμπορικών στοών ο λόγος, οι οποίες, στις περισσότερες περιπτώσεις, αποτελούν έναν από τους πλέον σίγουρους σταθμούς στην περιήγηση ενός ταξιδιώτη, αλλά και αγαπημένο σημείο συνάντησης και shoppingγια τους ντόπιους.
Είναι κάτι περισσότερο από βέβαιο ότι όσοι επισκέφθηκαν το Μιλάνο «προσκύνησαν» στα καταστήματα της Galleria Vittorio Emanuele II, με τις εντυπωσιακές προσόψεις, τα αριστουργηματικά μαρμαροθετήματα και ψηφιδωτά στα δάπεδα, αλλά και τη γυάλινη οροφή των στοών, που καταλήγει σε έναν μεγαλοπρεπή θόλο. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στις Galeries Royales Saint-Hubert, στις Βρυξέλλες, στο Çiçek Pasaji της Κωνσταντινούπολης, στο Burlington Arcade τού Mayfair, στο Royal Arcade (μεταξύ Old Bond και Regent Street), στο Piccadilly Arcade (μεταξύ Mayfair και St. James’) ή στο Quadrant Arcade (άπαντα στο Λονδίνο), στο Glavny Universalny Magazin στη Μόσχα, στο παρισινό Passage des Panoramas, ακόμη και στο Odessa Passage, στη μαρτυρική Οδησσό τής Ουκρανίας (προφανώς, πριν τα παγώσει όλα ο πόλεμος που βρίσκεται σε εξέλιξη).
Αλλά και στα καθ’ ημάς, η Στοά Σπυρομήλιου, στην Αθήνα, μεταξύ των οδών Σταδίου και Πανεπιστημίου, προσφέρει μια καλοδεχούμενη νότα ευρωπαϊκού αέρα και απέριττης πολυτέλειας στο (κατά τα λοιπά) πολύπαθο κέντρο τής ελληνικής πρωτεύουσας.
Η περίπτωση της Θεσσαλονίκης.
Δυστυχώς, η Θεσσαλονίκη δεν διαθέτει αντίστοιχες υποδομές – αντικειμενικά, λόγω μεγέθους. Ακόμη και στον τελευταίο μεγάλο ανασχεδιασμό τής πόλης, στο πλαίσιο του σχεδίου τού «starchitect» Ερνέστ Εμπράρ, δεν υπήρχε πρόνοια για μια κλειστή αγορά αυτής της κλίμακας. Ο σχεδιασμός τού αστικού χώρου προέβλεπε, ασφαλώς, σκεπασμένες στοές (όπως στην Αριστοτέλους), μια ανοιχτή, δημόσια plaza στη σημερινή πλατεία Αρχαίας Αγοράς (στην οποία θα συγκεντρώνονταν οι διοικητικές αρχές τής πόλης), ακόμη και μια κεντρική αγορά, στο σημερινό Καπάνι. Όχι όμως μνημειακές στοές.
Η μόνη πρωτοβουλία που θύμιζε τις μεγάλες, κλειστές αγορές τής υπόλοιπης Ευρώπης ήρθε από τον ιδιωτικό τομέα – συγκεκριμένα, από τον μηχανικό Ελί Μοδιάνο, ο οποίος, σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Ζ. Ολιφάντ, άρχισαν να χτίζουν μια ευρωπαϊκού τύπου αγορά τροφίμων στην περιοχή τής πόλης που είχε καταστραφεί από την πύρινη λαίλαπα του 1917 (και στην οποία ο Ερνέστ Εμπράρ είχε χωροθετήσει τη νέα αγορά τής Θεσσαλονίκης), εκεί όπου προηγουμένως βρισκόταν η συναγωγή Ταλμούδ Τορά. Τα επίσημα εγκαίνια της αγοράς πραγματοποιήθηκαν το 1930, με μια μεγάλη γιορτή.
Από το χθες, στο σήμερα (και στο αύριο).
Από τότε, κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι… Η Αγορά Μοδιάνο (με επίκεντρό της τη φερώνυμη στοά) άνθισε, εξελίχθηκε στον χρόνο, παρήκμασε και, τελικώς, έκλεισε, ώσπου να έρθει για ακόμη μία φορά η ιδιωτική πρωτοβουλία (αυτήν τη φορά, μέσω του Ομίλου Fais) να αναλάβει το εμβληματικό κτίριο, να το αναστηλώσει εκ βάθρων, να το εξοπλίσει με όλα εκείνα τα συστήματα που επιβάλλεται να διαθέτει μια σύγχρονη αγορά και να το παραδώσει εκ νέου σε Θεσσαλονικείς και επισκέπτες, οι οποίοι κατακλύζουν πλέον καθημερινά το νέο «place to be» για κάθε ντόπιο ή ξένο foodie.
Ευνοϊκή ήταν η μοίρα και για ορισμένες ακόμη περιπτώσεις. Μεταξύ αυτών, η στοά Χιρς (Τσιμισκή 24 και Μητροπόλεως 31-33), η οποία ανακατασκευάστηκε πλήρως μετά το 2009, στεγάζοντας πλέον, μετά την επέκταση της αρχικής πρόσοψης και την ανέγερση πολυώροφου κτίσματος επί της οδού Μητροπόλεως, τα πολυκαταστήματα «notos galleries» και «Public». Η στοά Πελοσόφ (Τσιμισκή 22), η οποία παλαιότερα φιλοξενούσε το κατάστημα «Toms» (και ακόμη παλαιότερα το ταχυδρομείο τής Θεσσαλονίκης) και σήμερα στεγάζει το φερώνυμο μπαρ-εστιατόριο («Pelosof»). Η στοά Λεβή-Μενεξέ (Ρογκότη 4 και Βενιζέλου 3), η οποία έχει καταφέρει να παραμείνει ζωντανή στο πέρασμα του χρόνου, φιλοξενώντας γραφεία, επιχειρήσεις εστίασης, αλλά και εμπορικά καταστήματα (και διαθέτοντας ένα από τα πλέον φωτογραφημένα αίθρια στην πόλη). Η στοά Μαλακοπή (Συγγρού 7 και Βηλαρά 2), με την παρακείμενη στοά Αλλατίνη (Βηλαρά 4 και Συγγρού 11), όπου εδώ και λίγους μήνες αναπτύσσεται το «Arcade», ένας πολυχώρος μουσικής και εστίασης, ο οποίος αποτελεί talk-of-the-town – ειδικά για τους νεαρότερους Θεσσαλονικείς. Αλλά και η στοά στο Κύρτση Χαν (Εδέσσης 5), η οποία βρίσκεται μέσα στον πολυχώρο «Ύψιλον», αποτελώντας ένα από τα πιο δημοφιλή και hype σημεία στο κέντρο τής πόλης σήμερα.
Τι συμβαίνει, ωστόσο, με τις υπόλοιπες στοές τής Θεσσαλονίκης; Επειδή –είτε το πιστεύετε είτε όχι– η πόλη διαθέτει στο κέντρο της τριάντα έξι (36) μεγαλύτερες ή μικρότερες στοές, οι οποίες δημιουργούν ενδιαφέροντες χώρους και «μυστικά» περάσματα στον αστικό ιστό. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των στοών, η μοίρα τους: είτε μεγαλύτερα (και μέχρι και πριν από κάποια χρόνια οργανικά ενταγμένα στον αστικό ιστό και στη ζωή τής πόλης) είτε μικρότερα και παραγνωρισμένα, αυτά τα αρχιτεκτονικά «διαμαντάκια» παραμένουν σήμερα ξεχασμένα, σε πολλές περιπτώσεις σκιές τού παλιού εαυτού τους, αναμένοντας εκείνον ή εκείνους που θα μπορέσουν να διακρίνουν μέσα από τη σκόνη τού χρόνου την αξία τους, οραματιζόμενοι το (δυνητικά) λαμπρό μέλλον τους.
Η στοά τού Αγίου Μηνά.
Πρόκειται για μία από τις παλαιότερες στοές τής Θεσσαλονίκης – χρονολογείται στο 1906, είναι, δηλαδή, μεταγενέστερη της εκκλησίας τού Αγίου Μηνά. Βρίσκεται μεταξύ της ομώνυμης οδού και της Βασιλέως Ηρακλείου (με πρόσοψη και επί της Ίωνος Δραγούμη) και αποτελεί έργο τού διάσημου αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη. Τα περισσότερα από τα επιμέρους ακίνητα των τριών αυτοτελών κτιρίων που τη συναποτελούν έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα.
Είναι, ταυτόχρονα, μία από τις στοές, για τις οποίες έχουν διατυπωθεί δημοσίως οι περισσότερες, ίσως, ιδέες αναφορικά με τη μελλοντική τους χρήση.
Το 2013, ο τότε γενικός γραμματέας Δημοσίων Έργων, Στράτος Σιμόπουλος, δήλωνε ότι «θα εκπονηθεί σχέδιο αξιοποίησης του χώρου με ευρωπαϊκά και ιδιωτικά κονδύλια», διερευνώντας παράλληλα τις δυνατότητες σύναψης προγραμματικής σύμβασης με τον δήμο Θεσσαλονίκης για την ανάδειξη της στοάς τού Αγίου Μηνά σε τουριστικό προορισμό, με τη στέγαση στους χώρους της παραδοσιακών επαγγελμάτων που τείνουν υπό εξαφάνιση. Το 2018, ο τότε υπουργός Υποδομών & Μεταφορών, Χρήστος Σπίρτζης, ξεναγήθηκε στη στοά τού Αγίου Μηνά, συμφωνώντας με τον τότε δήμαρχο, Γιάννη Μπουτάρη, την εκπόνηση μελέτης για την αναβάθμιση τόσο της ίδιας της στοάς όσο και της ευρύτερης περιοχής. Και λίγο πριν από τις αυτοδιοικητικές εκλογές τού 2019, η τότε υποψήφια δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κατερίνα Νοτοπούλου, είχε προτείνει να συνάψει ο δήμος προγραμματική σύμβαση με το υπουργείο Υποδομών, ώστε να δημιουργήσει στη στοά ένα καλλιτεχνικό hub, με στόχο τη στήριξη και την προβολή νέων καλλιτεχνών και δημιουργών.
Ποιο απ’ όλα αυτά τα σχέδια προχώρησε; Στην πραγματικότητα, κανένα – το μόνο που έγινε ήταν η πεζοδρόμηση και η ανάπλαση της οδού Αγίου Μηνά από το ΚΕΠΑ, στο πλαίσιο δωρεάς ύψους 150.000 ευρώ από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Τα τελευταία (επίσημα) νέα όσον αφορά στο μέλλον τού ακινήτου ήρθαν το 2020, από το υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών, με τον αρμόδιο υπουργό, Κώστα Αχ. Καραμανλή, να απαντά σε σχετική ερώτηση του βουλευτή Α’ Θεσσαλονίκης της ΝΔ Στράτου Σιμόπουλου ότι η Πολιτεία υπέγραψε (στις 29.05.2020) σύμβαση με την εταιρεία Consortis για την πλήρη αποτύπωση των κτιρίων ΙΙ και ΙΙΙ (το κτίριο Ι είχε αποτυπωθεί σε προηγούμενη φάση). Μάλιστα, όπως αναφερόταν στο σχετικό δελτίο Τύπου τής εποχής, «αφού ολοκληρωθεί το έργο της αποτύπωσης, η ‘Κτιριακές Υποδομές (ΚτΥπ) ΑΕ’ θα προχωρήσει άμεσα σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες ολοκλήρωσης των διαγωνιστικών διαδικασιών υλοποίησης της αναστήλωσης των κτιρίων, για την αξιοποίηση του ακινήτου, προσβλέποντας σε σημαντικά έσοδα για την υλοποίηση των καταστατικών σκοπών της».
Το παράδοξο, βέβαια, ήταν ότι ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων, στον οποίο ανήκε το κτίριο πριν περάσει στην «ΚτΥπ ΑΕ», είχε ολοκληρώσει την πλήρη αποτύπωση του κτιριακού συγκροτήματος το 2014, προχωρώντας μάλιστα και σε ανασύσταση του φακέλου στην πολεοδομία, επειδή τα αρχιτεκτονικά σχέδια είχαν χαθεί…
Σημειωτέον ότι, σε ό,τι αφορά το ακίνητο ως χώρο επαγγελματικής δραστηριότητας, από το 2005 σταμάτησαν να ανανεώνονται οι μισθώσεις και το 2009 η διοίκηση του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (τότε ιδιοκτήτη τής στοάς) έδωσε έναν μήνα προθεσμία σε όσους διατηρούσαν καταστήματα στην αγορά για να τα εγκαταλείψουν, έτσι ώστε το Δημόσιο να προχωρήσει στην ανάπλαση και αξιοποίηση του κτιρίου. Ακολούθησαν αγωγές έξωσης. Σύμφωνα με την τότε ενημέρωση προς τους ενοικιαστές, υπήρχε προοπτική μακροχρόνιας μίσθωσης σε ιδιώτη που θα αναλάμβανε και την αποκατάσταση του κτιρίου. Μάλιστα, σύμφωνα με ρεπορτάζ τού 2020, η «ΚτΥπ ΑΕ» υποστήριζε ότι το 2016 υπήρξαν δύο αιτήματα για αγορά τού κτιρίου, ωστόσο, «λόγω της ύπαρξης παλαιών μισθώσεων που δεν είχαν εκκαθαριστεί και προτάσεων περί συνολικής αξιοποίησης του ακινήτου, δεν αποφασίστηκε νέα μίσθωση». Πάντως, από τα αρχεία τής διεύθυνσης Ακίνητης Περιουσίας τής «ΚτΥπ ΑΕ», σύμφωνα πάντα με τις ίδιες πληροφορίες, δεν προκύπτει σχετικό στοιχείο ή αίτημα…
Έκτοτε, η στοά παραμένει παραδομένη στην εγκατάλειψη. Το ακίνητο φέρει εκτεταμένες φθορές, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις δημιουργούν επικινδυνότητα. Παλιοί καταστηματάρχες που στεγάζονταν εκεί αναφέρουν ότι υπάρχει πρόβλημα με την απορροή των υδάτων, ενώ, όταν βρέχει, τα υπόγεια πλημμυρίζουν. Παράλληλα, νερό συγκεντρώνεται και στις ταράτσες, προκαλώντας εκτεταμένες φθορές στη στέγη.
Σύμφωνα με πληροφορίες που είδαν το φως τής δημοσιότητας, το 2006 και το 2008 συντάχθηκαν τεχνικές εκθέσεις από ειδικούς, από τις οποίες προέκυπτε ότι τα κτίρια της στοάς τού Αγίου Μηνά κρίθηκαν «ιδιαιτέρως επικίνδυνα» και ζητούταν η άμεση εκκένωσή τους. Ωστόσο, επίσημη στατική μελέτη δεν έχει γίνει – τουλάχιστον, πρόσφατα.
Η Αγορά Κολόμβου.
Χτισμένη την περίοδο 1931-1932 από τον μηχανικό Ζακ Μωσσέ, η Αγορά Κολόμβου έχει δύο στοές (με διάδρομο που τις συνδέει στο μέσο τους), με εισόδους από την Εγνατία 31 (πολύ κοντά στη συμβολή της με την Αντιγονιδών) και την Πτολεμαίων 22. Βρίσκεται σε οικόπεδο έκτασης 1.575 τετρ.μ. και αποτελείται από υπόγειο, ισόγειο και δύο κτίρια τριών και ενός ορόφου. Στην αρχική της μορφή είχε 60 καταστήματα των 10-15 τετρ.μ. έκαστο (στην πορεία των χρόνων, ορισμένα από αυτά συνενώθηκαν, συνήθως για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες επιχειρήσεων εστίασης). Το δε όνομά της το χρωστάει στον Τζιάκομο Κολόμπο, έναν ιταλό μάγειρα που είχε ανοίξει στην περιοχή ένα εξαιρετικά δημοφιλές εστιατόριο με φημισμένες λιχουδιές.
Αρκετές δεκαετίες νωρίτερα, η Αγορά Κολόμβου έσφυζε από λιανεμπορικά και χονδρεμπορικά καταστήματα, από βιοτεχνίες, αλλά και από τα γραφεία πολλών επαγγελματιών που φιλοξενούνταν στους ορόφους της. Η χρυσή εποχή της ήταν την περίοδο 1970-1990, όταν στα μικρά μαγαζιά φιλοξενούνταν δέκα κοσμηματοπωλεία, αλλά και κουρείο, τυπογραφείο, σφραγιδοποιείο, καταστήματα ρούχων, ακόμη και μανάβικο. Προς τα τέλη τής δεκαετίας τού 1990 και ώς το 2003 τη θέση αρκετών κοσμηματοπωλείων πήραν τα γουναράδικα, καθώς ήταν η εποχή τής καθόδου των ρώσων τουριστών στην Ελλάδα (ταυτόχρονα με τη συνταξιοδότηση αρκετών κοσμηματοπωλών, που δεν άφησαν διάδοχο σχήμα που θα μπορούσε να αναλάβει τις επιχειρήσεις τους).
Αρκετοί Θεσσαλονικείς ίσως θυμούνται την Αγορά Κολόμβου και για τις επιχειρήσεις αναψυχής και εστίασης που λειτουργούσαν σ’ αυτήν. Επιχειρήσεις όπως το καφέ-μπαρ-εστιατόριο «Μαργαρίτα» τού Ιεροκλή Μιχαηλίδη, η «Καντίνα Τροπικάνα», αλλά και ο θρυλικός καφενές τού Σωτήρη (με το καφεδάκι στις ψάθινες καρέκλες το πρωί, αλλά και τους ψαρομεζέδες και το καλό χύμα κρασί από το μεσημέρι και μετά), ο οποίος είχε ξεκινήσει τη λειτουργία του το 1999 στο Μπιτ Παζάρ, το 2005-2006, ωστόσο, αποφάσισε να μετακομίσει στην Αγορά Κολόμβου.
Η κρίση στον κλάδο τής βιοτεχνίας, η βαθιά παραμέληση της Εγνατίας επί σειρά (πολλών) ετών από τον δήμο Θεσσαλονίκης, αλλά και η επιβάρυνση από τα πολυετή έργα κατασκευής τού μετρό είχαν βαρύ τίμημα στην Αγορά Κολόμβου. Σήμερα όλα τα μαγαζιά της έχουν κατεβάσει ρολά, εκτός από ένα κοσμηματοπωλείο-ωρολογοποιείο, το οποίο επιμένει (μέχρι νεωτέρας…).
Όσο για την επόμενη μέρα, αυτή φαντάζει σαν σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες. Το πρώτο «αγκάθι» είναι το ιδιοκτησιακό καθεστώς της, καθώς η Αγορά Κολόμβου ανήκει εξ αδιαιρέτου σε μία εταιρεία (κατά 57%) και σε είκοσι πέντε διαφορετικούς ιδιώτες. Μάλιστα, αυτή η πολυϊδιοκτησία φαίνεται ότι αποτέλεσε τον κύριο λόγο που δεν τελεσφόρησαν δύο προτάσεις για την αγορά τού ακινήτου, το 2020 και το 2021 (οι πληροφορίες τού Citymag κάνουν λόγο για ενδιαφέρον από σχήματα ισραηλινών και αυστριακών επενδυτών), καθώς η αποδοχή των όποιων προτάσεων θα πρέπει να είναι ομόφωνη. Το δεύτερο στοιχείο που ίσως αποθαρρύνει κάποιους επενδυτές είναι το διατηρητέο τού ακινήτου σε ό,τι αφορά –πέραν της μορφής– και τη χρήση του (είναι διατηρητέο από το 1983), καθώς πιθανολογείται ότι η φιλοξενία κατεξοχήν επιχειρήσεων εστίασης και λιγότερο εμπορικών καταστημάτων ίσως αποτελούσε δέλεαρ για τον όποιο δυνητικό επενδυτή.
Προφανώς, το μέλλον είναι άδηλο… Και εδώ, ωστόσο, ο χρόνος έχει αρχίσει να αφήνει τα ίχνη του – όποιοι περάσουν αυτές τις ημέρες από τη μία από τις δύο στοές τής Αγοράς Κολόμβου που παραμένει ελεύθερη για τη διέλευση του κοινού θα δουν κόκκινες κορδέλες κατά μήκος αρκετών καταστημάτων, ως μέτρο προφύλαξης από σαθρά επιχρίσματα.
Η στοά Καράσσο-Μακρίδη.
Ακόμη μία πάλαι ποτέ πολυσύχναστη στοά τής Θεσσαλονίκης, η οποία σήμερα αποτελεί εν μέρει σκιά τού παλιού, καλού εαυτού της. Η φερώνυμη στοά είναι συνδεδεμένη με την οικογένεια Καράσσο, η οποία αποτελεί σήμερα έναν από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς ομίλους τού Ισραήλ. Όλα ξεκίνησαν 170 χρόνια νωρίτερα, όταν ο πατριάρχης τής οικογένειας, Χαΐμ τού Δαυίδ, γεννημένος το 1853, έκανε τα πρώτα του βήματα στο εμπόριο, με ένα μικρό κατάστημα αποικιακών ειδών στην οθωμανική Θεσσαλονίκη.
Η στοά σε σχήμα γάμμα (συνδέει την οδό Ερμού με τη Βενιζέλου) ανεγέρθηκε το 1923, από τον γνωστό θεσσαλονικιό επιχειρηματία Ισαάκ Καράσσο. Μερικές δεκαετίες αργότερα, το 1959, ο Καράσσο πουλά τη μισή στοά (το τμήμα της με είσοδο από τη Βενιζέλου) στον επιχειρηματία Μακρίδη, ο οποίος κατεδαφίζει το παλιό ακίνητο, χτίζοντας στη θέση του (και πάνω από το δικό του μισό τής στοάς) το σημερινό, πολυώροφο κτίριο. Έτσι προέκυψε και η διπλή ονομασία τής στοάς («Καράσσο-Μακρίδη»).
Στη συλλογική συνείδηση πολλών γενεών Θεσσαλονικέων η συγκεκριμένη στοά αποτέλεσε τον απόλυτο προορισμό όχι μόνο για τους εμπόρους, αλλά και για τους απλούς κατοίκους τής πόλης που ήθελαν να αγοράσουν υφάσματα, αλλά και κλωστές, κουμπιά, παραμάνες, ραφτικά, μικροαντικείμενα, είδη νεωτερισμού, ακόμη και ρολόγια (δεν ήταν τυχαίο το σλόγκαν «Αν περάσω από την Καράσσο, ξέρω αυτό που θ’ αγοράσω», το οποίο ήταν trend εκείνη την εποχή). Μόνο στη στοά Καράσσο (στο τμήμα με είσοδο από την οδό Ερμού), φιλοξενούνταν παλαιότερα 14 καταστήματα. Σήμερα, στη στοά Μακρίδη αντιστέκονται μόλις δύο καταστήματα (το μεγαλύτερο μέρος τής στοάς είναι σκοτεινό και χωρίς ζωή), ενώ εμφανώς καλύτερη είναι η εικόνα στη στοά Καράσσο.
Στοές γνωστές και άγνωστες.
Και δεν είναι μόνον οι στοές που προαναφέρθηκαν (αυτές είναι, ενδεχομένως, οι γνωστότερες), καθώς η Θεσσαλονίκη κρύβει στον αστικό της ιστό αρκετά ακόμη τέτοια «μυστικά περάσματα». Μεταξύ αυτών, η στοά Κολόμβου (στο απέναντι από την Αγορά Κολόμβου πεζοδρόμιο της Εγνατίας, στον αριθμό 26), η στοά Κλεισούρας (Εγνατία 56Α και Κλεισούρας 6), η στοά Εμπορίου (Εγνατία 45), η στοά Ολύμπου (Λέοντος Σοφού 20), η στοά Αλλαμανή (Λέοντος Σοφού 18), η στοά Καραπαναγιώτη (Λέοντος Σοφού 5 και Φράγκων 18), η στοά Λομπάρδο (Βεροίας 1 και Φράγκων 20), η στοά Λόζις Βέριτας (Καθολικών 3 και Βηλαρά 5), η στοά Βυζαντίου (Βαλαωρίτου 35), η στοά Πάικου (Πάικου 2), η στοά Βασιλέως Ηρακλείου (Βασιλέως Ηρακλείου 4), η στοά Σαούλ (συνδέει Βασιλέως Ηρακλείου, Ίωνος Δραγούμη, Ερμού και Βενιζέλου), η στοά Καρύπη (Βενιζέλου 23), η στοά Ριάδη-Διαμαντοπούλου (Βασιλέως Ηρακλείου 28 και Τσιμισκή 31), η στοά στο Βοσπόριο Μέγαρο (Αριστοτέλους 8-10 και Βασιλέως Ηρακλείου 36), η στοά Χρυσικοπούλου (Τσιμισκή 14 και Μητροπόλεως 19), η στοά Γκατένιο Φλωρεντίν (Αγίου Μηνά 18 και Τσιμισκή 15), η στοά Ναχμία (Αγίου Μηνά 16 και Τσιμισκή 13), η στοά Καζές (Ίωνος Δραγούμη 8), η στοά Φόρογλου (Αγίου Μηνά 8), η στοά Κουτρούμπα (Αγίου Μηνά 6), η στοά Τάττη (Αγίου Μηνά 5), η στοά Κατούνη (Κατούνη 45), το Passage Kyrts (Βίκτωρος Ουγκώ 10) και η στοά τού Μπενσουσάν Χαν (Εδέσσης 6).
Η εγκατάλειψη στις περισσότερες εξ αυτών είναι σχεδόν απόλυτη. Οι δυνατότητες αξιοποίησής τους είναι δεδομένες – και τεράστιες. Μόνον ο χρόνος θα δείξει προς ποια πλευρά θα γείρει η πλάστιγγα: αν θα παραδοθούν στη λησμονιά τού χρόνου ή αν θα «επανεφευρεθούν» ως ορισμένα από τα ωραιότερα «μυστικά σημεία» στον αστικό ιστό τής Θεσσαλονίκης.
