Φωτογραφίες: Τζίνα Άρχοντα.
Ασπρόμαυρες φωτογραφίες που αφηγούνται την ιστορία μιας ανεξιχνίαστης δολοφονίας που κάποτε συγκλόνισε ολόκληρο τον κόσμο. Ένα ερώτημα που χάσκει αναπάντητο εδώ και δεκαετίες. Ίχνη, σχεδόν αόρατα, που πιο πολύ τα συντηρούν οι αφηγήσεις, εξακολουθούν να είναι σπαρμένα εδώ κι εκεί. Πρόσωπα που έχουν παίξει σ’ αυτήν τη συγκλονιστική ιστορία έναν κάποιο ρόλο διεκδικούν ξανά τη φωνή τους.
Οι φωτογραφίες τής Τζίνας Άρχοντα δημιουργούνται μέσα σ’ αυτήν τη συνθήκη: μιας συλλογικής δράσης για τη δολοφονία τού αμερικανού δημοσιογράφου Τζωρτζ Πολκ τον Μάιο του 1948 στη Θεσσαλονίκη, η οποία επιχειρεί να φωτίσει τις πολλαπλές εκδοχές τού εγκλήματος, αλλά και να μεταφέρει στο σήμερα κάτι από την ατμόσφαιρα μιας εποχής.
Αυτό όμως είναι μόνον η αφορμή για μια περιήγηση σε τόπους ιστορικούς και ανιστορικούς, σε σημεία τής Θεσσαλονίκης που συνδέονται ή δεν συνδέονται με την υπόθεση, τα οποία ωστόσο κουβαλούν τα φορτία τους ως σημεία σύνδεσης με το παρελθόν, αλλά και τα συναισθηματικά φορτία που φέρει κάθε βιωμένος χώρος. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια «καθημερινή» πόλη, γνώριμη και οικεία, που αίφνης εισβάλλει στην επικράτεια του ανοίκειου.
Με αφορμή τον Πολκ, η Τζίνα Άρχοντα φωτογραφίζει μια διαφορετική Θεσσαλονίκη – όχι ως νουάρ πόλη, που θα μπορούσε κάποιος να πει ότι είναι, αλλά ως πεδίο ανεξερεύνητο, που δοκιμάζει τις εμπειρίες μας, για να συνθέσει τελικά ένα νέο τοπίο, γοητευτικό και ανησυχητικό. Η ματιά τής φωτογράφου, εκπαιδευμένη μέσα σε αστικά μητροπολιτικά περιβάλλοντα, κατανοεί και ξεχωρίζει όχι μόνο το κρυφό, το αινιγματικό και το μυστηριώδες, αλλά και τον βαθιά αντιηρωικό χαρακτήρα που μπορεί να έχει η καθημερινότητα. Γνωρίζει καλά πως μέσα σ’ αυτήν γεννιούνται οι ιστορίες.
Οι φωτογραφίες στο πλαίσιο της δράσης «Ποιος σκότωσε τον Πολκ» αυτό ακριβώς κάνουν: διηγούνται την ιστορία μιας ανεξιχνίαστης δολοφονίας, αλλά και μιας πόλης, πάντοτε με τον δικό της τρόπο. Δεν κραυγάζουν, δεν φλυαρούν, δεν παρεμβαίνουν, δεν σχολιάζουν, δεν ενσωματώνουν τα γεγονότα. Πιο πολύ μοιάζουν να συμπλέουν με το σκοτεινό ποτάμι αυτής της υπόθεσης και της εποχής της.
Προσέξτε τη φωτογραφία μιας άδειας καρέκλας, χαμένης μέσα στην αχλύ τής θεσσαλονικιώτικης νύχτας. Δεν γνωρίζουμε σε ποιον ανήκε, ποιος τη χρησιμοποίησε. Ουδείς, πλέον, κάθεται σ’ αυτήν. Είναι μια άδεια καρέκλα και θα είναι έτσι για πάντα, μέχρι ο χρόνος να διαλύσει κάθε τι από αυτήν. Είναι ίσως η καρέκλα μιας απουσίας – ίσως της απουσίας τού Πολκ ή της απουσίας ενόχων. Αν ένα έγκλημα έρχεται για να διαταράξει την ισορροπία ενός κόσμου, ο κόσμος που συνθέτουν οι φωτογραφίες τής Τζίνας Άρχοντα παραμένει ανήσυχος, ζοφερός, γεμάτος από τους ψιθύρους των οριστικά χαμένων προσώπων και των ευκαιριών τους να βγουν στο φως.
Ένα τέτοιο πρόσωπο είναι ο Πολκ. Είναι και αμέτρητοι άλλοι, που συνθέτουν τη σκοτεινή μνήμη μιας πόλης, της δικής μας πόλης, τόσο γνώριμης και οικείας και, την ίδια στιγμή, τόσο ασφυκτικά γεμάτης από μυστικά, που τελικά γίνεται ανοίκεια στη διαχρονία της.
