ΜΙΑ ΔΥΣΚΟΛΗ ΑΡΧΗ…
«ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ που θα αποχωρήσει από αυτό το γραφείο φέροντας την ίδια φήμη που τον είχε οδηγήσει σε αυτό. Ο ‘μήνας τού μέλιτος’ είναι τόσο σύντομος και σε αυτήν την περίπτωση όσο και σε οποιαδήποτε άλλη, με τις στιγμές έκστασης να ‘εξαργυρώνονται’ με χρόνια βασάνων και απέχθειας»: η ρήση ανήκει στον τρίτο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών (και κύριο συντάκτη τής αμερικανικής Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας), Τόμας Τζέφερσον, έναν ελληνομαθή και ορθολογιστή πολιτικό, ο οποίος υπηρέτησε στο κορυφαίο αξίωμα των ΗΠΑ για δύο συνεχόμενες θητείες (από τις 4 Μαρτίου 1801 ώς τις 4 Μαρτίου 1809), αφού προηγουμένως είχε θητεύσει ως υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση του Τζορτζ Ουάσινγκτον. Η περίφημη, πλέον, φράση (στην οποία έκτοτε αναφέρθηκαν γενιές πολιτικών ανά τον κόσμο) ειπώθηκε λίγους μήνες πριν από τη λήξη τής δεύτερης θητείας τού Τζέφερσον, το δε γραφείο στο οποίο αναφέρεται είναι αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως «Οβάλ Γραφείο» – ο χώρος εργασίας, δηλαδή, του ισχυρότερου άνδρα στον πλανήτη. Στην Ελλάδα, ασφαλώς, δεν έχουμε «Οβάλ Γραφεία», οι αναλογίες ωστόσο είναι αντίστοιχες: είτε μιλάμε για το Μέγαρο Μαξίμου είτε για το δημαρχιακό μέγαρο Θεσσαλονίκης, κάθε πρώτος πολίτης (της χώρας ή της πόλης) οφείλει να πολιτεύεται με το βλέμμα στην επόμενη κάλπη – και όχι απαραιτήτως για ψηφοθηρικούς λόγους όσο για να έχει μια διαρκή αίσθηση του εναπομείναντος χρόνου που έχει στη διάθεσή του, για να επικοινωνήσει το όραμα και να ξεδιπλώσει το έργο του.
ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 2019, ο Κωνσταντίνος Ζέρβας ήταν για πολλούς το άουτσάιντερ. Έχοντας αποχωρήσει καιρό πριν από την παράταξη του Γιάννη Μπουτάρη (υπό συνθήκες και για λόγους που, για τους γνωρίζοντες, μόνον άδικο δεν μπορούν να δώσουν στον νυν δήμαρχο της πόλης) και χωρίς να αποτελεί την επίσημη πρόταση τής Νέας Δημοκρατίας, κατάφερε τη δεύτερη Κυριακή να αποτελέσει την επιλογή τού 66,79% των ψηφισάντων, έναντι ποσοστού 33,21% που συγκέντρωσε ο ανθυποψήφιός του στον δεύτερο γύρο, Νίκος Ταχιάος. Κι όμως: εξαιτίας ενός (εκ του αποτελέσματος) καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος που είχε ψηφίσει η τότε πλειοψηφία των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, ο Ζέρβας συγκέντρωσε μόλις 7 έδρες στο 49μελές δημοτικό συμβούλιο, έναντι 11 εδρών που είχε κατοχυρώσει από τον πρώτο γύρο ο Νίκος Ταχιάος. Από 7 έδρες έλαβαν ο (τρίτος) Γιώργος Ορφανός και η (τέταρτη) Κατερίνα Νοτοπούλου, από τρεις έδρες πήραν Σπύρος Βούγιας και Παναγιώτης Ψωμιάδης, 2 έλαβε ο Σωτήρης Ζαριανόπουλος και από μία, κατά σειρά ψήφων, οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι Πέτρος Λεκάκης, Μάκης Κυριζίδης, Χάρης Αηδονόπουλος, Μιχάλης Τρεμόπουλος, Αντώνης Γαζάκης, Γιώργος Ρακκάς, Γιάννης Κουριαννίδης, Γιάννης Νασιούλας και Βασίλης Μωυσίδης.
ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΗ η ιστορική αναφορά σε γεγονότα που εκτυλίχθηκαν σχεδόν τρία χρόνια νωρίτερα; Πολύ απλά, για να καταδειχθεί ότι η νίκη τού Κωνσταντίνου Ζέρβα με 67% στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών τού 2019 στη Θεσσαλονίκη ήταν στα όρια αυτού που κάποιοι θα χαρακτήριζαν «πύρρειος»: πρώτος σε ποσοστό, δεύτερος σε αριθμό εδρών και αναγκασμένος να επιδοθεί σε λεπτότατες ασκήσεις πολιτικής ισορροπίας (και, χωρίς αμφιβολία, με την ανάγκη να βάλει μπόλικο νερό στο κρασί του δεδομένη), για να μπορέσει να συγκροτήσει μια πλειοψηφία που θα του επέτρεπε να διοικήσει στα τέσσερα χρόνια τής (πρώτης;..) θητείας του, ώς το τέλος καλοκαιριού τού 2023. Άσκηση σίγουρα όχι εύκολη (ίσως δε, σε ορισμένες περιπτώσεις, καταδικασμένη να αποφέρει περιορισμένους καρπούς).
Η «ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΠΟΥΤΑΡΗ
ΤΙ ΔΙΑΔΕΧΘΗΚΕ Ο ΖΕΡΒΑΣ; Έναν δήμαρχο-σταρ (γι’ αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία), ο οποίος από πολλούς θεωρήθηκε το απόλυτο αυτοδιοικητικό «success story» σε πανελλαδικό επίπεδο. Ήταν όμως στ’ αλήθεια έτσι; Προσωπικά, θα μου επιτρέψετε να αμφιβάλλω. Και θα σας εξηγήσω αμέσως τους λόγους.
Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ διαδέχθηκε τον Βασίλη Παπαγεωργόπουλο, καταδικασμένο από το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων σε ισόβια κάθειρξη (παρότι από τον Ιούλιο του 2015 βρίσκεται εκτός φυλακών χάρη στον ευεργετικό νόμο τού Νίκου Παρασκευόπουλου, υπουργού Δικαιοσύνης τής κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ) για άμεση συνέργεια στην υπεξαίρεση 17,9 εκατ. ευρώ από το ταμείο τού δήμου Θεσσαλονίκης.
Η ΕΞΟΜΑΛΥΝΣΗ της οικονομικής κατάστασης στον δήμο ήταν από τις πρώτες μέριμνες του Γιάννη Μπουτάρη και των συνεργατών του – πεδίο στο οποίο, κατά γενική ομολογία, έγινε καλή δουλειά, κλείνοντας την «ψαλίδα» των ελλειμμάτων, αλλά και βρίσκοντας επιπλέον πόρους μέσα από διαύλους που ο δήμος δεν είχε εκμεταλλευτεί ώς τότε. Παράλληλα, φρόντισε να ρίξει το βάρος του σε τρία μέτωπα που είχαν παίξει ψηλά στην προεκλογική ατζέντα του: στην καθαριότητα στην πόλη, στην πάταξη του παρεμπορίου και στην αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού χάους και της παράνομης στάθμευσης.
ΠΟΛΥ ΓΡΗΓΟΡΑ φάνηκε ότι όχι μόνο δεν μπορούσε να παραχθεί έργο σε αυτούς τους τομείς, αλλά, αντίθετα, η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία σε σχέση με αυτό που είχε παραλάβει ο Γιάννης Μπουτάρης. Έτσι, το βάρος έπεσε στην εξωστρέφεια της πόλης (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η συγκεκριμένη προτεραιότητα δεν υπήρχε ήδη στην ατζέντα τού τέως δημάρχου). Χάρη στην προσωπική του δράση και παρελθόν [διακεκριμένος οινοποιός και πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικού Οίνου, ιδρυτής τού οργανισμού «Αρκτούρος» για την προστασία τής αρκούδας, των άγριων ζώων και της φύσης των ελληνικών δασών (πρωτοβουλία για την οποία το περιοδικό «ΤΙΜΕ» τού απένειμε το 2003 τον τίτλο τού «Ευρωπαίου Ήρωα» για το έργο του για την προστασία τού φυσικού περιβάλλοντος), «δήμαρχος τού μήνα», σε παγκόσμιο επίπεδο, τον Οκτώβριο του 2012, μετά από ψηφοφορία στον ιστότοπο citymayors.com, βραβευμένος το 2016 στη Νέα Υόρκη από τον Σύλλογο Αμερικανών Φίλων τού Εβραϊκού Μουσείου τής Ελλάδας με το βραβείο «Δαμασκηνός» για τη συμβολή του στην προώθηση της ελευθερίας και της συνύπαρξης θρησκειών στη χώρα μας κ.ά.], αλλά και στο ιδιοσυγκρασιακό ταμπεραμέντο του (ο 70άρης οινοποιός με το σκουλαρίκι και τα τατουάζ που έδωσε μάχη με τον αλκοολισμό, ο υπέρμαχος των δικαιωμάτων τής ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας κοκ.), ο Μπουτάρης κατάφερε σύντομα να στρέψει τα φώτα τής διεθνούς προσοχής στη Θεσσαλονίκη, οδηγώντας σε σειρά εξυμνητικών δημοσιευμάτων στον διεθνή Τύπο και σε σημαντική αύξηση της προσέλευσης ελλήνων και αλλοδαπών επισκεπτών στη Θεσσαλονίκη.
ΒΕΒΑΙΑ, η προσπάθεια αυτή έμελλε να εξελιχθεί με τρόπο αντίστοιχο των Ολυμπιακών Αγώνων τής Αθήνας, όπου τα υπέρλαμπρα στάδια και οι εγκαταστάσεις που κατασκευάστηκαν για τη φιλοξενία των αγωνισμάτων έπεσαν –στη συντριπτική τους πλειονότητα– σε παρακμή και υποβάθμιση σχεδόν από την επόμενη κιόλας ημέρα μετά τη λήξη τής διοργάνωσης, μια που δεν είχε προβλεφθεί σχέδιο μεταολυμπιακής εκμετάλλευσής τους. Κάπως έτσι συνέβη και με τη Θεσσαλονίκη: η πόλη σήκωσε το χέρι της στην Ελλάδα και στον κόσμο, δήλωσε το «παρών» και κάλεσε όσους δεν τη γνώριζαν ήδη να την ανακαλύψουν. Δυστυχώς, όμως, δεν είχε φροντίσει να προπαρασκευαστεί για την υποδοχή τους: οι ταξιδιώτες έρχονταν σε μια πόλη βρώμικη, με κάδους απορριμμάτων ξέχειλους (ακόμη και στα κεντρικότερα σημεία της), με ένα κυκλοφοριακό χάος το οποίο επέτειναν τα χρονίζοντα εργοτάξια του μετρό και με το παρεμπόριο να ανθεί ακόμη και στους πιο εμπορικούς της δρόμους, όπως η οδός Τσιμισκή (όπου οι λαθρέμποροι έκαναν αντίπραξη ακριβώς μπροστά από τις βιτρίνες των νομοταγώς φορολογούμενων καταστηματαρχών), ή στα πιο τουριστικά της σημεία, όπως η Παλιά Παραλία και η πλατεία τού Λευκού Πύργου. Με ανοιχτές πληγές, δηλαδή, στα τρία ανοιχτά μέτωπα που ο Γιάννης Μπουτάρης είχε υποσχεθεί προεκλογικά να κλείσει. Και το ακόμη χειρότερο: σαν να μην έφταναν η έλλειψη καθαριότητας, το κυκλοφοριακό χάος και το παρεμπόριο, ο υψηλού εισοδήματος επισκέπτης, αυτός που θα αφήσει πολλά χρήματα στη διάρκεια της παραμονής του, αποτελώντας μετά την αναχώρησή του τον καλύτερο πρεσβευτή τής πόλης, δεν βρήκε ποτέ στη Θεσσαλονίκη οργανωμένα πακέτα δραστηριοτήτων (με άξονα τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, τη γαστρονομία, την ιστορία ή ό,τι άλλο θα μπορούσαμε –δεδομένα και με αξιώσεις– να προβάλουμε και να εκμεταλλευτούμε), ώστε να ανακαλύψει στην πόλη τον νέο αγαπημένο προορισμό του. Κάπως έτσι, στη Θεσσαλονίκη παρέμειναν οι low budget επισκέπτες, οι backpackers που θα τη βγάλουν με ένα πιτόγυρο, μία μπίρα από το περίπτερο και μια βόλτα στη Νέα Παραλία, όπου θα αράξουν στο ξύλινο ντεκ για να απολαύσουν το ηλιοβασίλεμα. Ουδείς τους σνομπάρει, απαραίτητοι και αυτοί – έστω και ένας επιπλέον επισκέπτης στην πόλη είναι κέρδος και καλοδεχούμενος. Είναι όμως ο υψηλού εισοδήματος τουρίστας αυτός που θα πρέπει να προτεραιοποιείται στον σχεδιασμό, αν μια περιοχή θέλει να χτίσει ένα προφίλ που θα της διασφαλίσει τουριστική ανάπτυξη και έσοδο σταθερό και σε βάθος χρόνου και όχι εν είδει πυροτεχνήματος.
ΙΣΩΣ ΑΚΟΥΣΤΕΙ αστείο σε κάποιους, η μεγαλύτερη ωστόσο συνεισφορά τής διοίκησης Μπουτάρη στον δήμο Θεσσαλονίκης είναι η διοργάνωση του Gay Pride. Όχι, προφανώς, λόγω της καλλιτεχνικής του αξίας – συμφωνώντας απόλυτα στην ανάγκη τής ορατότητας ως του ταχύτερου δρόμου για τη διασφάλιση ισότιμης αντιμετώπισης κάθε πολίτη, ανεξαρτήτως τού πολιτικού, θρησκευτικού, φυλετικού ή, εν προκειμένω, σεξουαλικού προσανατολισμού του, θεωρώ, αν με ρωτάτε, ότι η εικόνα ανθρώπων με φτερά και πούπουλα που παρελαύνουν υπέρμετρα μακιγιαρισμένοι πάνω σε κοθόρνους αδικεί τον σημερινό ομοφυλόφιλο ή αμφιφυλόφιλο άνδρα ή γυναίκα, που είναι ένας κανονικός, καθημερινός άνθρωπος όπως όλοι μας. Κι όμως: το Gay Pride, κουβαλώντας όλα αυτά με τα οποία καθένας μπορεί να συμφωνεί ή να διαφωνεί, αποτέλεσε την πιο ηχηρή διαφοροποίηση της εποχής Μπουτάρη από την περίοδο που προηγήθηκε, σηματοδοτώντας με τον πιο εμφατικό τρόπο το άνοιγμα της πόλης προς έναν νέο, πιο ανοιχτόμυαλο και πολύ περισσότερο δεκτικό στη διαφορετικότητα εαυτό της. Και αυτό είναι αναμφισβήτητα έργο Μπουτάρη, το οποίο οφείλουμε να του πιστώσουμε.
Η ΕΠΟΧΗ ΖΕΡΒΑ
ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΥΤΟ το περιβάλλον (υψηλών στόχων, που συχνά απέφεραν πολύ μικρότερους καρπούς), η διοίκηση Μπουτάρη παρέδωσε τα ηνία στη διοίκηση Ζέρβα, στα τέλη Αυγούστου τού 2019. Μια μετάβαση, η οποία πολύ γρήγορα άρχισε να αναδεικνύει με κάθε τρόπο και σε κάθε ευκαιρία την αντιπαλότητα ανάμεσα στον νυν και τον τέως δήμαρχο.
ΚΑΠΟΙΕΣ ΦΟΡΕΣ η διαφοροποίηση και η αλλαγή γραμμής ήταν απόλυτα δικαιολογημένες από τις καταστάσεις και την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, ορισμένοι έσπευσαν να κατηγορήσουν τη διοίκηση Ζέρβα επειδή, σε μία από τις πρώτες κινήσεις της, έσπευσε (τον Σεπτέμβριο του 2019) να σταματήσει το έργο τής πεζοδρόμησης της οδού Αγίας Σοφίας στο τμήμα της από την Τσιμισκή ώς τη λεωφόρο Νίκης (σε συνέχεια του ήδη πεζοδρομημένου τμήματος από την πλατεία Αγίας Σοφίας ώς την Τσιμισκή), καταβάλλοντας μάλιστα στον εργολάβο αποζημίωση περίπου 65.000 ευρώ (ή το 5% του συνολικού προϋπολογισμού τού 1,35 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τη σχετική ρήτρα που προβλεπόταν στη σύμβαση του έργου). Σημειωτέον ότι η διοίκηση Μπουτάρη είχε υπογράψει τη σύμβαση με τον ανάδοχο στις 8 Αυγούστου 2019, μόλις 23 ημέρες(!) πριν παραδώσει τη σκυτάλη στη νέα δημοτική αρχή τής πόλης. Πολλοί έσπευσαν να μιλήσουν τότε για επιχείρηση «ξηλώματος τού πουλόβερ Μπουτάρη» από τη διοίκηση Ζέρβα, παραβλέποντας ωστόσο, ασφαλώς, την πραγματικότητα: η συγκεκριμένη παρέμβαση (η πεζοδρόμηση της Αγίας Σοφίας ώς την παραλιακή λεωφόρο) είχε ψηφιστεί από το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης (μεταξύ άλλων και από τον σημερινό δήμαρχο) το 2011, προεξοφλώντας ότι, ώς την ώρα που θα έπρεπε να ξεκινήσουν τα έργα, το μετρό θα έχει ολοκληρωθεί και η πόλη θα έχει απαλλαγεί από τα εργοτάξιά του, διαθέτοντας παράλληλα ένα αξιόπιστο μέσο μαζικής μεταφοράς σταθερής τροχιάς. Σκεφτείτε –ως εποχούμενοι, αλλά και ως πεζοί– πόσο χειρότερη θα ήταν σήμερα η κυκλοφοριακή κατάσταση στο κέντρο, αν (με το μετρό ακόμη υπό κατασκευή) η Αγίας Σοφίας έπαυε να αποτελεί διέξοδο των οχημάτων προς τη θάλασσα από την Τσιμισκή, από τη Μητροπόλεως και από την Προξένου Κορομηλά.
ΣΕ ΑΛΛΑ ΘΕΜΑΤΑ, πάλι, η διαφοροποίηση δεν μοιάζει και τόσο λογική. Όπως, για παράδειγμα, στην πλατεία Ελευθερίας. Στη διάρκεια των προηγούμενων χρόνων ελήφθη –και πολύ ορθά– η απόφαση ανάπλασης της συγκεκριμένης πλατείας, ενός δημόσιου αστικού χώρου με έντονο ιστορικό φορτίο. Ήταν σε αυτό το σημείο όπου το Σάββατο 11 Ιουλίου 1942 (το διαβόητο «Μαύρο Σάββατο»), στις 8 το πρωί, οι ναζί συγκέντρωσαν «όλους τους άρρενες Ισραη- λίτες ηλικίας 18 μέχρι 45 ετών» τής πόλης, σύμφωνα με τη σχετική διαταγή που εκδόθηκε, κρατώντας επί έξι ώρες κάτω από τον καυτό ήλιο 9.000 Εβραίους, κακοποιώντας τους, εξευτελίζοντάς τους και υποβάλλοντάς τους σε απάνθρωπη μεταχείριση, με τελικό στόχο να τους καταγράψουν, για να τους στείλουν σε καταναγκαστικά έργα και, τελικώς, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου θα έβρισκαν φριχτό θάνατο.
ΕΠΙ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ αυτός ο χώρος μνήμης λειτουργούσε ως υπαίθριο, επί πληρωμή πάρκινγκ, αποτελώντας ένα σκοτεινό σημείο στην καρδιά τής πόλης – και σίγουρα μη τιμώντας το ιστορικό της παρελθόν. Συνειδητοποιώντας την ανάγκη παρέμβασης, ο δήμος Θεσσαλονίκης προκήρυξε (το καλοκαίρι του 2012) πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προσχεδίων για την ανάπλαση της πλατείας, με στόχο να την αποδώσει σε κατοίκους και επισκέπτες ως χώρο περιπάτου και αναψυχής, αλλά και ως τόπο μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος. Μέσα από τη διαδικασία που ξεκίνησε το καλοκαίρι τού 2012 επελέγη, τελικώς, ως νικήτρια η μελέτη των αρχιτεκτόνων μηχανικών Θεμιστοκλή Χατζηγιαννόπουλου και Κωνσταντίνου Χαραλαμπίδη, με τον συνολικό προϋπολογισμό του έργου να ανέρχεται σε περίπου 2,5 εκατ. (μετά την έκπτωση 52,65% που δόθηκε από τον εργολάβο που ανέλαβε το έργο). Οι μπουλντόζες ήταν προγραμματισμένο να πιάσουν δουλειά στον χώρο τον Μάρτιο του 2019 (η σχετική σύμβαση υπογράφηκε στις 19.02.2019, με προβλεπόμενο ορίζοντα παράδοσης του έργου έναν χρόνο αργότερα, στις 18.02.2020). Τίποτα, ωστόσο, δεν κύλησε όπως προβλεπόταν. Οι πρόδρομες αρχαιολογικές ανασκαφές, οι οποίες ήταν προγραμματισμένο να ολοκληρωθούν τον Απρίλιο του 2019, παρατάθηκαν, με τον εργολάβο που είχε επιλεγεί από τη διοίκηση Μπουτάρη (μια κατασκευαστική εταιρεία από τα Φάρσαλα) να παίρνει το «πράσινο φως» μόλις τον Σεπτέμβριο του 2019. Το εργοτάξιο, ωστόσο, εξακολουθούσε να παραμένει ανενεργό, χωρίς οποιαδήποτε δραστηριότητα πίσω από τις λαμαρίνες που απέκλειαν την πλατεία από τη ζωή τής πόλης.
ΤΕΛΙΚΩΣ, τον Απρίλιο του 2020 το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης αποφασίζει, έπειτα από πρόταση της διοίκησης του δήμου, να προχωρήσει στη λύση τής σύμβασης, διαδικασία η οποία τελικώς ολοκληρώνεται τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς (2020). Η δημοτική αρχή ωστόσο δεν προχωρά σε ανάθεση του έργου στον επόμενο μειοδότη, καθώς έχει άλλα σχέδια. Ο Κωνσταντίνος Ζέρβας επαναφέρει στο προσκήνιο την ιδέα κατασκευής υπόγειου πάρκινγκ δύο επιπέδων κάτω από την πλατεία (με χωρητικότητα περίπου 200-220 θέσεων, κάτι που μεταφράζεται σε περίπου χίλιες σταθμεύσεις ημερησίως), παρά το γεγονός ότι αφενός στην περιοχή υπάρχουν ήδη μεγάλα πάρκινγκ με ελεύθερες θέσεις κατά το μεγαλύτερο μέρος τής ημέρας (μεταξύ άλλων, το πάρκινγκ στον ΟΛΘ, αλλά και τα πολυώροφα πάρκινγκ στις οδούς Πολυτεχνείου και Λέοντος Σοφού), αφετέρου όλοι προειδοποιούν για τις διαφαινόμενες τεχνικές δυσχέρειες σε οποιαδήποτε απόπειρα κατασκευής υπόγειου χώρου στάθμευσης στην πλατεία, η οποία έτσι θα διέτρεχε τον κίνδυνο να έχει την τύχη τής πλατείας Διοικητηρίου. Οι προκλήσεις στην πλατεία Ελευθερίας περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το υψηλό κόστος που θα κληθεί να καταβάλει ο τυχόν ενδιαφερόμενος ιδιώτης (ο δήμος επιθυμεί την κατασκευή πάρκινγκ μέσω Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα – ΣΔΙΤ), το οποίο εκτιμάται στα 20-25 εκατ. ευρώ, τις αντικειμενικές δυσκολίες που συνεπάγεται το γεγονός ότι το επίπεδο της θάλασσας βρίσκεται μόλις τρία μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, την ανάγκη ριζικών αλλαγών στο αρχιτεκτονικό σχέδιο βάσει του οποίου δημοπρατήθηκε η ανάπλαση της πλατείας (το σχέδιο δεν προέβλεπε εισόδους και εξόδους για οχήματα και πεζούς από και προς υπόγειο χώρο στάθμευσης ούτε είχε συνυπολογίσει τον αυξημένο κυκλοφοριακό φόρτο που συνεπάγεται η κατασκευή υπόγειου πάρκινγκ στην περιοχή), αλλά και με τον μεγάλο άγνωστο «Χ», που είναι οι αρχαιολογικές έρευνες (προς το παρόν, έχει ανασκαφεί μόνο το επάνω μέρος τής πλατείας, όπου σε βάθος 2,80 μ. βρέθηκαν, σε κακή κατάσταση, τα υπολείμματα του θαλάσσιου τείχους τής πόλης, περίπου στο ύψος τής οδού Καλαποθάκη. Στο κάτω μέρος τής πλατείας, που επίσης θα πρέπει να διερευνηθεί από την αρχαιολογική υπηρεσία σε περίπτωση που προχωρήσει το σχέδιο για υπόγειο πάρκινγκ, είναι γνωστό ότι κατά τον 9ο αιώνα είχε γίνει προσπάθεια θωράκισης του θαλάσσιου τείχους με διάφορα υλικά από κατασκευές τής πόλης – αυτά πιθανότατα περιλαμβάνουν κίονες και κιονόκρανα, ενδεχομένως σπαράγματα μαρμάρινων έργων κοκ. Υπάρχει επίσης ενδεχόμενο να βρεθούν υπολείμματα του θαλάσσιου τείχους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι είναι κάτι περισσότερο από υπαρκτός ο κίνδυνος να ανοίξει ακόμη μία πληγή τύπου πλατείας Διοικητηρίου ή σταθμού «Βενιζέλου» τού μετρό στην πόλη, η οποία ουδείς γνωρίζει πόσο γρήγορα θα μπορούσε να κλείσει).
ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ στο θέμα αυτό είναι ωστόσο, όπως φαίνεται, ραγδαίες: στα μέσα Ιανουαρίου (και ενώ οι δημοτικές υπηρεσίες έχουν απομακρύνει τις λαμαρίνες και έχουν διαμορφώσει για ακόμη μία φορά –προσωρινά, όπως επισημαίνεται– την πλατεία ως υπαίθριο χώρο στάθμευσης) ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, είχε συνάντηση στο γραφείο του με τον πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (ΙΚΘ), Δαυίδ Σαλτιέλ, για το θέμα τής πλατείας Ελευθερίας. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, οι δύο άνδρες συμφώνησαν η επιφανειακή διαμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας να προχωρήσει από κοινού, με τις ταχύτερες δυνατές διαδικασίες. Για τον σκοπό αυτό, μάλιστα, η ΙΚΘ αποφάσισε να χρηματοδοτήσει το έργο, με την ίδια, μάλιστα, να αναλαμβάνει τον ρόλο τού φορέα υλοποίησης (καθώς, ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, μπορεί να κινηθεί ταχύτερα, παρακάμπτοντας τις συνήθεις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις). Μέσα στην τελευταία εβδομάδα τού Ιανουαρίου, δε, αναμένονταν περαιτέρω ανακοινώσεις από τον ίδιο τον Κωνσταντίνο Ζέρβα (ώς την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, μεσημέρι Τετάρτης 26 Ιανουαρίου, δεν είχε γίνει κάτι περισσότερο γνωστό), με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι δεν αποκλειόταν ο δήμαρχος της πόλης να ανακοινώσει ακόμη και την οριστική εγκατάλειψη των σχεδίων κατασκευής υπόγειου πάρκινγκ, λόγω των σοβαρών οικονομοτεχνικών εμποδίων που παρουσιάζει η συγκεκριμένη λύση. Οψόμεθα…
ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑ…
ΕΞ ΑΡΧΗΣ, οι συγκυρίες δεν υπήρξαν ευνοϊκές για τον Κωνσταντίνο Ζέρβα. Με μια ομάδα διοίκησης-προϊόν αναγκαστικών συμβιβασμών (ουδείς υποστηρίζει ότι στο σημερινό σχήμα δεν υπάρχουν στελέχη που αξίζουν, όλοι αντιλαμβάνονται την ίδια στιγμή, ωστόσο, ότι άλλο είναι να σχηματίζεις μια ομάδα με ελεύθερη επιλογή αυτών που εσύ θεωρείς καλύτερους και άλλο να αναγκάζεσαι σε πολιτική συγκατοίκηση με άτομα, από την ψήφο των οποίων εξαρτάς την πλειοψηφία με την οποία διοικείς…) και χωρίς ουσιαστικό πάγκο για αλλαγές (κάτι που φάνηκε και στον προ ημερών ανασχηματισμό στη διοίκηση του δήμου Θεσσαλονίκης), η δυναμική τού σχήματος έχει συγκεκριμένη «οροφή».
ΕΠΙΠΛΕΟΝ, η ενίσχυση της εξωστρέφειας και η αύξηση του αριθμού των επισκεπτών στη Θεσσαλονίκη (στοιχεία σημαντικά –παρά τους αστερίσκους που προαναφέρθηκαν– από την παρακαταθήκη τής απελθούσας διοίκησης, στα οποία θα μπορούσε να οικοδομηθεί μια νέα στρατηγική) δέχθηκαν σοβαρό πλήγμα, όταν, πριν καλά καλά περάσει ένα εξάμηνο άσκησης της διοίκησης από το σχήμα Ζέρβα, είχαμε το ξέσπασμα της πανδημίας και στη χώρα μας, με τη Θεσσαλονίκη να πλήττεται κατεξοχήν στη διάρκεια των σχεδόν δύο χρόνων που ακολούθησαν από τα αλλεπάλληλα λόκντάουν, από σημαντικό αριθμό κρουσμάτων και απωλειών, από «πάγωμα» της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην αγορά και από σχεδόν καθολική αναστολή τής τουριστικής κίνησης, όπως οι συνθήκες επιτάσσουν. Ακόμη και σήμερα, σχεδόν αρχές Φεβρουαρίου τού 2022, υπάρχουν ξενοδοχεία στη Θεσσαλονίκη που εξακολουθούν (με μικρά, σύντομα διαλείμματα) να έχουν κατεβασμένα τα ρολά τους, ενώ και αυτά που είναι ανοιχτά στην πραγματικότητα υπολειτουργούν, με πληρότητες που μακράν απέχουν των καλών ημερών τους.
ΣΕ ΑΥΤΟ το περιοριστικό σκηνικό, η ομάδα γύρω από τον δήμαρχο προσπάθησε να βρει ένα νέο αφήγημα, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει τη saga τής νέας διοίκησης. Στο πλαίσιο αυτό, έγινε η ατυχής, κατά την ταπεινή μου άποψη, επιλογή να ποντάρουν στα έργα υποδομής και στις παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο – πεδίο κατεξοχήν προνομιακό υπό κανονικές συνθήκες, το οποίο εν προκειμένω, ωστόσο, λειτούργησε μάλλον ως μπούμερανγκ.
ΤΟ ΝΕΟ ΑΦΗΓΗΜΑ που προτάθηκε περιελάμβανε πρότζεκτ που δεν ήταν, στην πραγματικότητα, έργα τού κεντρικού δήμου. Κάπως έτσι, επιχειρήθηκε η δημοτική αρχή να ταυτιστεί εμμέσως με τη σχεδιαζόμενη ανάπλαση του εκθεσιακού κέντρου τής ΔΕΘ, την ολοκλήρωση του μετρό ή τον υπερυψωμένο άξονα του Fly Over, δίπλα στον υπάρχοντα περιφερειακό (που είναι δημόσια έργα), την υλοποιούμενη αναβάθμιση του λιμανιού τής Θεσσαλονίκης ή την κατασκευή νέου γηπέδου για τον ΠΑΟΚ από τον ομογενή επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδη ή την ολοκληρωτική αναστήλωση, ανάπλαση και επαναλειτουργία τής Αγοράς Μοδιάνο, την οποία ολοκληρώνει ο όμιλος του επιχειρηματία Σάμι Φάις. Όλες αυτές οι παρεμβάσεις ωφελούν ή θα ωφελήσουν την πόλη, δεν μπορείς ωστόσο να επιχειρείς να τις πιστωθείς ως αποτέλεσμα δικών σου ενεργειών…
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, στο προσκήνιο ήρθαν ξανά πρότζεκτ όπως αυτά της πλατείας Διοικητηρίου (η οποία αποτελεί χαίνουσα πληγή εδώ και σχεδόν 30 χρόνια) ή της επέκτασης της Παλιάς Παραλίας με ξύλινο ντεκ (η οποία πρώτη φορά μπήκε στον κατάλογο των έργων για τα οποία ο δήμος Θεσσαλονίκης διεκδίκησε δανειοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων στις αρχές τού 2017, παρότι ως ιδέα προϋπήρχε). Από κοντά και η πλατεία Ελευθερίας, στο πλαίσιο που προαναφέρθηκε. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, ο κόσμος τής πόλης είναι τόσο βαθιά κουρασμένος από τις αλλεπάλληλες εξαγγελίες χρονιά με τη χρονιά που, ειλικρινά, αν δεν έχεις να παρουσιάσεις συνεργεία έτοιμα να πιάσουν δουλειά εδώ και τώρα, καλύτερο θα ήταν να μην τα ανασκαλεύεις.
ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟΣ δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί και ο διαγωνισμός για την ανάπλαση της πλατείας Αριστοτέλους – και όχι επειδή η πρόταση που προκρίθηκε προβλέπει την τοποθέτηση φοινίκων, που προκάλεσε αντιδράσεις…
Τον Νοέμβριο του 2020 ολοκληρώθηκε ο διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός «ArXellence 2», που διοργάνωσε η βορειοελλαδική εταιρεία Alumil (με την έγκριση της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων/UIA και πληρώντας όλες τις προδιαγραφές τής UNESCO), με αντικείμενο τον ανασχεδιασμό τού δυτικού παράλιου μετώπου τής Θεσσαλονίκης με στόχο τη δημιουργία ενός σύγχρονου επιχειρηματικού κέντρου με κτίρια μεικτών χρήσεων. Οι συμμετοχές ξεπέρασαν κάθε προσδοκία, καθώς καταχωρίστηκαν 1.464 εγγραφές από 90 χώρες και κατατέθηκαν προς αξιολόγηση 173 αρχιτεκτονικές προτάσεις (και όλα αυτά για ένα σημείο όπου οι προτεινόμενες παρεμβάσεις κινούνται ακόμη σε οραματικό επίπεδο). Από αυτές, επελέγησαν τελικώς από διεθνή κριτική επιτροπή εκείνες στις οποίες απονεμήθηκαν έξι βραβεία συνοδευόμενα από χρηματικό έπαθλο και τέσσερις ισότιμοι έπαινοι.
Την ίδια στιγμή, στον διεθνή διαγωνισμό για την πλατεία Αριστοτέλους (μια ιστορική πλατεία σε ένα εμβληματικό σημείο στην καρδιά τής Θεσσαλονίκης, το οποίο όντως υπάρχει βούληση να αναπλαστεί σε άμεσο χρονικό ορίζοντα και για το οποίο υπάρχει διαθέσιμη χρηματοδότηση) κατατέθηκαν μόλις δεκατρείς συμμετοχές (λιγότερο από το 1/13 των συμμετοχών στον διαγωνισμό «ArXellence 2» τής Alumil), όλες από την Ελλάδα, από την οποίες η προεπιλεγείσα κριτική επιτροπή επέλεξε τρία βραβεία και τρεις ισόποσες εξαγορές.
ΣΕ Ο,ΤΙ ΑΦΟΡΑ το κυκλοφοριακό, σε μπούμερανγκ έχουν γυρίσει, μέχρι στιγμής, οι πρωτοβουλίες τής δημοτικής αρχής που αφορούν το δίκτυο ποδηλατοδρόμων στην πόλη. Στην Παλιά Παραλία είναι αλήθεια ότι υπάρχει πλέον περισσότερος ζωτικός χώρος για τη μετακίνηση των πεζών. Οι κυκλοφοριακές συνθήκες για τους εποχούμενους, ωστόσο, επιδεινώθηκαν σημαντικά από τη στιγμή που η λεωφόρος Νίκης απέμεινε με δύο ρεύματα, τα οποία, για να παροχετεύουν αποτελεσματικά τον φόρτο των οχημάτων, χρειάζεται να είναι μονίμως ελεύθερα, κάτι που σπάνια συμβαίνει (εξαιτίας είτε θαμώνων των επιχειρήσεων εστίασης, που σταθμεύουν στο ένα ρεύμα –έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα– τα οχήματά τους, είτε των ίδιων των καταστηματαρχών, που σε ουκ ολίγες περιπτώσεις καταστρατηγούν την απαγόρευση στάσης και στάθμευσης για τα οχήματα τροφοδοσίας τους). Στη δε Νέα Εγνατία, όπου για την κατασκευή ποδηλατοδρόμων στις δύο πλευρές τού άξονα αχρηστεύτηκαν 3,5 + 3,5 χλμ. θέσεων στάθμευσης (αντιστοιχούν, με μετριοπαθείς υπολογισμούς, σε πάνω από χίλια αυτοκίνητα), η σημερινή εικόνα εγκατάλειψης δείχνει πόσο σεβάστηκε ή πόσο χρειάστηκε το έργο η πόλη. Αν επικαλεστώ, δε, την προσωπική μου εμπειρία ως οδηγού, αλλά και ως πεζού που διέρχεται από τη Νέα Εγνατία, οφείλω να ομολογήσω ότι σπανιότατα είδα κάποιον ποδηλάτη να απολαμβάνει τον (αποσαρθρωμένο, πλέον) ποδηλατόδρομο. Προφανώς, όχι επειδή δεν υπάρχουν ποδηλάτες στη Θεσσαλονίκη, αλλά, ίσως, επειδή μικρή αξία έχει ένας αποκομμένος ποδηλατόδρομος που ούτε ξεκινά από κάποιον ποδηλατόδρομο στην οδό Βούλγαρη ούτε καταλήγει σε κάποιον ποδηλατόδρομο στο ύψος τού πάλαι ποτέ «424» (εκτός κι αν κάποιος θεωρεί διέξοδο τον –επίσης «τυφλό»– ποδηλατόδρομο στην οδό Καυτανζόγλου, ώς την ΕΡΤ-3, οπότε πάω πάσο…).
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ αποδεικνύεται η κατάσταση και με την πάταξη της παράνομης στάθμευσης. Μετά από ένα αρχικό «σαφάρι» – ομολογουμένως εντατικό και αμείλικτο– για τον εντοπισμό και την τιμωρία των παραβατών σε κεντρικούς και λιγότερο κεντρικούς δρόμους τής πόλης, το όλο εγχείρημα δείχνει να έχει «ξεφουσκώσει». Στη Δωδεκανήσου, που έγινε «σημαία» τής επιχείρησης πάταξης του παράνομου παρκαρίσματος, τα διπλοπαρκαρισμένα καλά κρατούν, ενώ η Κασσάνδρου (για να αναφέρω δύο μόλις παραδείγματα επιβαρυμένων οδών τής Θεσσαλονίκης) είναι ξανά με μόλις ένα ελεύθερο ρεύμα κυκλοφορίας, μια που το δεύτερο (είτε το αριστερό είτε το δεξί) είναι μέρα και νύχτα κατειλημμένο από διπλοπαρκαρισμένα οχήματα όλων των τύπων και όλων των μεγεθών.
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ είναι και η διαχείριση της Νέας Παραλίας. Στις αρχές τού 2021 οι πολίτες τής Θεσσαλονίκης ενημερώθηκαν ότι, αρχής γενομένης από τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου (2021) και στο πλαίσιο μιας εργολαβίας συνολικού προϋπολογισμού 2,18 εκατ. ευρώ, η Νέα Παραλία θα αποκτήσει ώς το 2023 νέα όψη, η οποία θα παραπέμπει στην άψογη εικόνα που παρουσίαζε την εποχή που είχε παραδοθεί. Ο Φεβρουάριος του 2022 είναι ήδη εδώ και προς το παρόν δεν έχουμε δει κάποια θεαματική (ή λιγότερο θεαματική…) αποκατάσταση των υποδομών (με την εξαίρεση του Κήπου των Γλυπτών και του Κήπου τής Μεσογείου, οι οποίοι «υιοθετήθηκαν» το 2019 από τον επιχειρηματία Σταύρο Ανδρεάδη, παρουσιάζοντας έκτοτε άψογη εικόνα σε ότι αφορά τις υποδομές, τα παγκάκια, τα σιντριβάνια και τις φυτεύσεις).
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΜΕ ΟΛΑ ΑΥΤΑ, δεν έλειψαν και κάποιες αστοχίες, για τις οποίες πιστεύω ότι ευθύνεται περισσότερο το άγχος τής δημοτικής αρχής να παρουσιάσει έργο παρά οποιαδήποτε κακή πρόθεση. Όπως, για παράδειγμα, η πολυδιαφημισμένη τοποθέτηση του γλυπτού «Meteoron» του γλύπτη Κωστή Γεωργίου στον χώρο πρασίνου απέναντι από το δημαρχιακό μέγαρο, μετά από δωρεά τής «Κτήμα Γεροβασιλείου ΑΕ» προς τον δήμο Θεσσαλονίκης. Πριν από την τοποθέτησή του, το συγκεκριμένο γλυπτό προβλήθηκε από τον δήμο Θεσσαλονίκης ως «το νέο τοπόσημο» της πόλης (άποψη που λογικά θα έκανε τον Λευκό Πύργο να νιώθει προσβεβλημένος, αν είχε συναισθήματα, προκαλώντας γέλιο μέχρι δακρύων σε πολίτες αστικών κέντρων όπως η Αθήνα με την Ακρόπολη, το Παρίσι με τον Πύργο τού Άιφελ ή το Λονδίνο με το Μπιγκ Μπεν). Στην πραγματικότητα, πρόκειται απλώς για ένα γλυπτό σε δημόσιο χώρο – ένα γλυπτό που έχει τόσο αυτούς που το λατρεύουν (όπως ο υπογράφων) όσο και εκείνους που το απεχθάνονται.
ΠΡΟΦΑΝΩΣ, αυτά τα πρώτα δυόμισι χρόνια τής διοίκησης Ζέρβα δεν ήταν γεμάτα μόνο με λάθη, παραλείψεις και αστοχίες. Υπάρχουν και πράγματα που πηγαίνουν καλύτερα.
ΣΤΑ ΠΕΔΙΑ τής καθαριότητας και του πρασίνου, ας πούμε, η κατάσταση εμφανίζεται όχι τέλεια, αλλά σαφώς βελτιωμένη (και όχι απλώς συγκρινόμενη με τις επιδόσεις τής διοίκησης Μπουτάρη στα συγκεκριμένα αντικείμενα, οι οποίες είχαν πιάσει πάτο). Στα πολύ σημαντικά επιτεύγματα της σημερινής δημοτικής αρχής συγκαταλέγεται, επίσης, η έναρξη υλοποίησης (και μάλιστα με αξιοσημείωτη ταχύτητα) του προγράμματος τοποθέτησης υπόγειων κάδων απορριμμάτων. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία, η οποία αφενός συμβάλλει στην καλύτερη εικόνα τού δημόσιου χώρου, αφετέρου (χάρη στα λιγότερα δρομολόγια αποκομιδής απορριμμάτων που συνεπάγεται) βελτιώνει τις συνθήκες κυκλοφορίας στους δρόμους τής πόλης, απελευθερώνοντας ταυτόχρονα προσωπικό, που μπορεί να διατεθεί σε άλλα αντικείμενα. Κι ας μη σπεύσει κάποιος να πει με ευκολία «Σιγά… Έσκαψαν μερικούς λάκκους και τοποθέτησαν σ’ αυτούς μερικούς κάδους απορριμμάτων», επειδή θα έχει άδικο. Αν το εγχείρημα ήταν τόσο εύκολο, θα το είχε προχωρήσει και η διοίκηση Μπουτάρη, η οποία, μετά από πολυετείς καθυστερήσεις, υπέγραψε τελικώς στα τέλη τού 2018 συμβάσεις με τους αναδόχους. Όχι, βέβαια, ότι με τις υπογραφές το έργο προχώρησε – τον Νοέμβριο του 2019, η νέα, πλέον, διοίκηση Ζέρβα ακόμη αναζητούσε τον ανάδοχο, καθώς, μετά από δύο παρατάσεις που του δόθηκαν, το ρεπορτάζ τής εποχής ανέφερε ότι δεν είχε καταστεί δυνατή έστω η επικοινωνία με εκπρόσωπο της αναδόχου εταιρείας…
ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ γίνονται και στο πεδίο των ασφαλτοστρώσεων, με κεντρικούς δρόμους σε όλα τα δημοτικά διαμερίσματα τής πόλης να αλλάζουν όψη μετά από πολλά χρόνια, προς μεγάλη χαρά των αμορτισέρ των οχημάτων μας. Όσο για τις αναπλάσεις, μόλις προ ημερών (στις 19 Ιανουαρίου) υπογράφηκε η σύμβαση για την εκτέλεση σειράς παρεμβάσεων για τη βελτίωση του δημόσιου χώρου στον άξονα της Δημητρίου Γούναρη (αν και οφείλω να ομολογήσω ότι με φόβισε αρκετά εκείνο το «Open Mall Galerius» για το οποίο άκουσα να γίνεται λόγος. Θέλω να ελπίζω ότι πρόκειται απλώς για έναν μαρκετινίστικο τρόπο να επικοινωνήσεις την ανακατασκευή των πεζοδρομίων, την αναβάθμιση του φωτισμού και την ενίσχυση του πρασίνου και δεν θα πρόκειται για ακόμη ένα αποτυχημένο πείραμα με οθόνες που ουδέποτε θα λειτουργήσουν, όπως συνέβη με το μάλλον ατυχές «Thess Open Mall» που επιχείρησε να οργανώσει ο Εμπορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τον κεντρικό δήμο στις αρχές τού 2016. Το εγχείρημα τότε κατέληξε σε μερικά αυτοκόλλητα πάνω σε διαβάσεις και σε κάποιες οθόνες στην πλατεία Αριστοτέλους, απέναντι από τον Λευκό Πύργο και σε άλλα κεντρικά σημεία τής πόλης, οι οποίες ουδέποτε αναπαρήγαγαν κάποια πραγματικά χρήσιμη πληροφορία – μάλιστα, μετά από χρόνια αχρησίας, τελικώς αποσύρθηκαν πριν από ελάχιστους μόλις μήνες).
ΣΤΑ ΘΕΤΙΚΑ τής δημοτικής αρχής θα πρέπει, τέλος, να αναφερθεί και ο στολισμός τής πόλης στη διάρκεια των φετινών εορτών. Παρά τις περιοριστικές συνθήκες που επέβαλε η πανδημία, η Θεσσαλονίκη φέτος ήταν κατά κοινή ομολογία στην καλύτερη κατάσταση από άποψη στολισμού που την έχουμε δει εδώ και πολλά χρόνια, με πολύ φως και χρώμα σε όλες τις γειτονιές τής πόλης. Ήταν μια πολύ ευχάριστη αλλαγή, που επιτέλους έδωσε για πρώτη φορά την αίσθηση ενός συνολικού σχεδιασμού, μακριά από τα αμήχανα πειράματα των πλεούμενων (αλλά –φευ– όχι αβύθιστων…) δέντρων, των στολισμένων καϊκιών, των ψυχεδελικών μπλε ελάτων και μιας σειράς άλλων πειραματισμών που εξέπληξαν αρνητικά Θεσσαλονικείς και επισκέπτες στη διάρκεια των περασμένων ετών.
ΩΡΑ ΓΙΑ RESTART
ΠΛΕΟΝ, στην αποδρομή –όπως όλα δείχνουν– της πανδημίας, η διοίκηση του κεντρικού δήμου οφείλει να επιχειρήσει ένα άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά. Να προλάβει να επιδείξει έργο σε μείζονα μέτωπα και όχι απλώς εξαγγελίες προθέσεων ή πρόοδο σε διαγωνισμούς που είναι άγνωστο πότε θα περάσουν από τον σχεδιασμό στην πράξη.
ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ θέλουν να δουν να αρχίζει (με εργάτες και μηχανήματα) η προσπάθεια επαναφοράς της πλατείας Διοικητηρίου μετά από τρεις δεκαετίες σε κάτι που να θυμίζει την προηγούμενη εικόνα της. Θέλουν να δουν την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας να προχωρά άμεσα (με επιφανειακή δια- μόρφωση, όπως προβλέπει η βραβευμένη πρόταση), χωρίς την απειλή εμπλοκής σε ακόμη έναν πολυετή κύκλο αρχαιολογικών ανασκαφών και παλινωδιών, ώστε σε έναν-ενάμιση χρόνο από σήμερα αυτό το κεντρικό σημείο τής πόλης να αποκτήσει την όψη που αρμόζει στον ιστορικό του ρόλο και να σταματήσει να αποτελεί μια χέρσα λαμαρινοσύναξη (ελπίζω ότι στο μέτωπο αυτό θα υπάρξουν άμεσα θετικές εξελίξεις). Θέλουν (χωρίς να παραγνωρίζει κάποιος τις γραφειοκρατικές εμπλοκές που καιροφυλακτούν) να δει το ντεκ στην Παλιά Παραλία να αποκτά σάρκα και οστά. Θέλουν να δουν να οριστικοποιείται η μελέτη ανάπλασης του άξονα της Αριστοτέλους με τον βέλτιστο συνδυασμό των προτάσεων που έχουν διακριθεί και με την ευρύτερη δυνατή διαβούλευση του δήμου με την κοινωνία των πολιτών. Θέλουν να δουν ένα πραγματικό, συνεπές και συνεχές δίκτυο ποδηλατοδρόμων, οι οποίοι όντως θα επιτρέπουν σε όποιον έχει επιλέξει το συγκεκριμένο μέσο μετακίνησης να το χρησιμοποιεί ασφαλώς και αποτελεσματικά, χωρίς να κινδυνεύει η ζωή του και χωρίς να χρειάζεται να παίρνει το ποδήλατο παραμάσχαλα κάθε φορά που ο ποδηλατόδρομος θα «εξαφανίζεται» μαγικά, αφήνοντάς τον βορά στην αδυσώπητη κίνηση κεντρικών οδικών αρτηριών. Θέλουν να δουν ακόμη περισσότερους υπόγειους κάδους, ακόμη περισσότερο και καλύτερα φροντισμένο πράσινο, ακόμη τακτικότερη αποκομιδή των απορριμμάτων (στη γειτονιά μου στο κέντρο βρίσκεις εύκολα στα ρείθρα των δρόμων φυλλάδια ντιλίβερι από το 2019). Θέλουν να δουν τον νόμο να επιβάλλεται σε όσους εποχούμενους καταστρατηγούν τον ζωτικό μας χώρο – να επιβάλλεται όμως με συνέπεια και όχι αποσπασματικά, τιμωρώντας τους άτυχους που θα τύχει να βρεθούν στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή. Θέλουν να δουν τη Νέα Παραλία (μια δημόσια παρέμβαση εξόχως σημαντική όχι μόνον εξαιτίας τού εύρους και του κόστους της, αλλά και λόγω τού τεράστιου αντίκτυπου που είχε στην καθημερινότητα χιλιάδων Θεσσαλονικέων και στη σχέση τους με τη θάλασσα, όπως τεκμαίρεται από τον τεράστιο αριθμό εκείνων που την απολαμβάνουν καθημερινά) να επιστρέφει στον παλιό, καλό εαυτό της. Θέλουν να δουν καλύτερη ποιότητα οδοστρώματος σε όσο περισσότερους δρόμους τής πόλης γίνεται, καλύτερα πεζοδρόμια, που δεν θα αποτελούν παγίδες για τους διαβάτες, αλλά και αναπλάσεις στις γειτονιές – ειδικά σε γειτονιές που έχουν αφεθεί στην τύχη τους επί μακρόν (η σταδιακή αλλαγή επί τα βελτίω που συντελείται στην περιοχή των Δώδεκα Αποστόλων, η οποία έτυχε μιας ευεργετικής ολιστικής παρέμβασης από τον δήμο Θεσσαλονίκης, αποτελεί ένα εξαιρετικό case study που αξίζει να επαναληφθεί και σε άλλα σημεία τής πόλης).
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΙΔΕΕΣ
ΔΕΝ ΦΤΑΝΟΥΝ ΟΜΩΣ μόνον αυτά – βλέπετε, ο πολίτης/ψηφοφόρος είναι ιδιόρρυθμο πλάσμα: ίσως να μη σε ψηφίσει ποτέ, επειδή κάνεις το αυτονόητο καθήκον σου ως δημάρχου (να είναι η πόλη καθαρή, να συντηρούνται οι υποδομές της, να μαζεύονται τα σκουπίδια κοκ.). Αν όμως παραμελήσεις αυτά τα στοιχειώδη, θα το θυμηθεί την ώρα τής κάλπης.
ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΤΙΓΜΗ, ο πολίτης ζητά πάντοτε και το οραματικό. Ειδικά σήμερα, που η σταδιακή απομάκρυνση από τον ζόφο τής πανδημίας επιβάλλει μία (ή περισσότερες) πραγματικά νέα ιδέα, ικανή να συσπειρώσει κοινωνικές δυνάμεις, να ανατροφοδοτήσει με καύσιμο την αποφασιστικότητα για νέα εγχειρήματα, να βάλει την πόλη μπροστά σε μέτωπα όπως η συμμετοχικότητα και η συμπερίληψη, η οικολογική συνείδηση, η προστασία του περιβάλλοντος, η κοινωνική αλληλεγγύη, ο πολιτισμός μέσα από την ανάδειξη νέων ταλέντων, καινούργιων τάσεων και δημιουργικών μορφών έκφρασης.
ΤΕΤΟΙΕΣ ΙΔΕΕΣ δεν χρειάζεται να είναι περίπλοκες – πολλές φορές απαιτείται μόνον ένα ερέθισμα, το οποίο μπορεί να βρεθεί στην καθημερινότητα καθενός μας. Επιτρέψτε μου να μοιραστώ μια σκέψη που μου γεννήθηκε προ ημερών, επιστρέφοντας με το αυτοκίνητο στο σπίτι μου, στην περιοχή τού Αγίου Δημητρίου, λίγο πάνω από την οδό Κασσάνδρου. Η Κασσάνδρου, αν την προσέξετε ποτέ ως πεζοί ή ακόμη και ως εποχούμενοι, είναι ένας από τους δρόμους που, αναλογικά, διαθέτει τα περισσότερα, ίσως, άδεια μαγαζιά από πολλά άλλα σημεία τής πόλης. Δεν θα μπορούσε ο κεντρικός δήμος να σχεδιάσει μια δράση, στο πλαίσιο της οποίας θα αναλάμβανε να μισθώσει τα συγκεκριμένα καταστήματα (τις περισσότερες φορές μιλάμε για μικροϊδιοκτησίες περιορισμένων τετραγωνικών), παρέχοντάς τα δωρεάν (ως στήριξη, αλλά και ως εναρκτήριο λάκτισμα) σε όλες εκείνες τις νέες και νέους, σε όλους εκείνους τους δημιουργικούς αρτιζάνους (δημιουργούς κοσμημάτων, ζωγράφους, κατασκευαστές μουσικών οργάνων, υποδημάτων ή ενδυμάτων, κατασκευαστές μουσικών οργάνων κοκ.), δημιουργώντας έτσι μια «καλλιτεχνική γειτονιά» και δίνοντας ουσιαστική ώθηση σε δημιουργικές δυνάμεις που ψάχνουν μιαν ευκαιρία για να δείξουν τι μπορούν να κάνουν;
Η ΙΔΕΑ που προανέφερα ανέκυψε αυτόματα – ίσως να έχει αόρατα εμπόδια, γραφειοκρατικά ή άλλα, που δεν μπορώ να σκεφτώ. Ιδέες υπάρχουν, ωστόσο, παντού, σε όλο τον κόσμο, όλες οραματικές, από πόλεις που επιζητούν να επανεφευρεθούν, να επανακαθορίσουν τη θέση τους στο παγκόσμιο στερέωμα, να δημιουργήσουν συνθήκες καλύτερης ποιότητας ζωής για τους κατοίκους τους. Ενδεικτικά, ορισμένες από αυτές μπορούν να βρουν οι ενδιαφερόμενοι εδώ: https://www.fao.org/fao-stories/article/en/c/1260457/, εδώ: https://urbact.eu/nine-ways-for-more-just-and-inclusive-cities, εδώ: https://www.knightfrank.com/wealthreport/2021-03-01-the-rise-of-the-15minute-city, εδώ: https://interestingengineering.com/beyond-technology-how-smart-cities-are-reinventing-themselves-post-covid-19 ή εδώ: https://www.kiwi.com/stories/how-to-reinvent-yourself-completely-cities/.
ΣΤΟ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ:
«Η ΚΥΒΕΡΝΩΣΑ ΠΑΡΑΤΑΞΗ έρχεται πάντοτε αντιμέτωπη με την ερώτηση ‘σε αυτές και σε εκείνες τις συνθήκες, τι θα κάνατε;’. Την ίδια στιγμή, η αντιπολίτευση δεν είναι υποχρεωμένη να αναλάβει την ευθύνη για οποιαδήποτε πραγματική απόφαση…» είχε πει κάποτε ο βρετανός συγγραφέας, λογοτέχνης και δημοσιογράφος Τζορτζ Όργουελ.
Η ΓΕΝΙΚΗ αυτή διαπίστωση ισχύει ακόμη περισσότερο στην περίπτωση του δήμου Θεσσαλονίκης, όπου –μέχρι νεωτέρας– ο Κωνσταντίνος Ζέρβας δείχνει να είναι χωρίς αντίπαλο. Τόσο μέσα από τους κόλπους τής αντιπολίτευσης στον δήμο όσο και από την κοινωνία των πολιτών δεν έχει αναδειχθεί ακόμη μια προσωπικότητα που θα μπορούσε να τον κοντράρει με αξιώσεις στην προσεχή εκλογική αναμέτρηση, αυτήν του 2023 (η απουσία ενός τέτοιου προσώπου από το προσκήνιο, ασφαλώς, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει, αλλά, πιθανότατα, ότι δεν έχει βγει ακόμη μπροστά). Αυτό είναι και καλό (μια που απαλλάσσει τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης από καθημερινά τζαρτζαρίσματα που θα προκαλούσαν φθορά σε ένα σχήμα ούτως ή άλλως ευαίσθητων ισορροπιών), αλλά και κακό (η έλλειψη σοβαρού αντίλογου δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ορθής πορείας, η οποία ενδέχεται να σε ξεστρατίσει και να μην το καταλάβεις καν πριν να είναι πολύ αργά).
ΕΧΟΥΝ ΠΕΡΑΣΕΙ ήδη σχεδόν 2,5 από τα 4 χρόνια τής τρέχουσας δημαρχιακής θητείας – οι εκλογές τού 2023 δεν είναι πλέον ούτε κοντά ούτε πολύ μακριά. Χρόνος υπάρχει για την παραγωγή έργου, με κοντές μπαλιές και γρήγορες, χωρίς αναμετρήσεις με ένα παρελθόν που αποτελεί αυτό ακριβώς (παρελθόν), με καλύτερη διαχείριση της καθημερινότητας, αλλά και με λελογισμένες δόσεις οραματικής πολιτικής, που θα επέτρεπαν σε μεγαλύτερη μερίδα πολιτών να ενδιαφερθούν ενεργότερα για την πόλη τους, αποκαθιστώντας τους δεσμούς τής σημερινής διοίκησης με την κοινωνία των πολιτών (ή, έστω, με πολύ μεγαλύτερο μέρος απ’ ό,τι σήμερα).
ΜΠΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΠΗ, ουδείς ψήφισε κάποιον για τις προθέσεις του (όσο καλές κι αν είναι αυτές) ή γι’ αυτά που δρομολόγησε σε μελλοντικό χρόνο. Είναι το αποτέλεσμα που μετράει, το απτό αποτέλεσμα. Εκεί θα κριθεί η επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Γι’ αυτό και ο κατάλληλος χρόνος για παραγωγή έργου είναι εδώ και τώρα.
