Πώς μαθαίνεις μια πόλη ή μια χώρα; Τη δική του, ενδιαφέρουσα απάντηση δίνει ο ιστορικός και συντονιστής στη Thessaloniki Walking Tours, Γιώργος Κατσιάς.
Σήμερα η έννοια του ταξιδιού επαναπροσδιορίζεται. Τι σημαίνει «ταξιδεύω» στον 21ο αιώνα; Τι ψάχνει ο σύγχρονος ταξιδιώτης;
Πράγματι, ο λόγος για τον οποίον οι άνθρωποι ταξιδεύουν, όπως και ο χαρακτήρας του ταξιδιού, έχουν αλλάξει μέσα στον χρόνο. Όμως, το ταξίδι στον πυρήνα του παραμένει μια δραστηριότητα αναψυχής και ψυχαγωγίας. Επιπλέον, έχει μπει εμφατικά στο πεδίο η συζήτηση για τον υπερτουρισμό και τις κρίσεις που αυτός προκαλεί, ώστε πλέον ο ταξιδιώτης του 21ου αιώνα να αναζητά μια άλλη ποιότητα, μια νέα ταυτότητα, πολύ διαφορετική από εκείνη του τουρίστα.
Πάνω απ’ όλα, όμως, ο σύγχρονος ταξιδιώτης επιθυμεί να συνδεθεί βαθύτερα με τον τόπο τον οποίο επισκέπτεται. Θέλει να μάθει την ιστορία του, το πολιτιστικό του αποτύπωμα. Και η προετοιμασία γι’ αυτό ξεκινά πριν καν μπει στο αεροπλάνο. Καθώς συντονίζω την ταξιδιωτική δραστηριότητα σε πρακτορείο που επενδύει στον πολιτισμό, η προετοιμασία είναι για εμάς πολύ σημαντική. Και είναι κάτι στο οποίο θα δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση ακόμη και μέσα από δωρεάν διαλέξεις και σεμινάρια που αφορούν στην ιστορία και σε όψεις του πολιτισμού τόπων που πρόκειται να επισκεφθούμε.
Μπορεί να υπάρχει και μια ανεξερεύνητη εκδοχή σε τόπους που ενδέχεται να έχουμε επισκεφθεί ξανά και ξανά;
Φυσικά – και αυτό αποδεικνύεται πρώτα απ’ όλα από το πόσα έχουμε να μάθουμε για την ίδια μας την πόλη. Εξάλλου, 12 χρόνια τώρα αυτή είναι η φιλοσοφία της Thessaloniki Walking Tours (TWT). Η καταβύθιση στο παρελθόν είναι διαρκής, όπως και η επαναδιαπραγμάτευση στα ζητήματα που προκύπτουν. Όσο σκάβει κάποιος τόσο έρχονται στην επιφάνεια νέες ιστορίες, νέες εκδοχές, φρέσκες θεωρήσεις.
Η Εύη Καρκίτη με τον συντονισμό της και ο αρχαιολόγος Τάσος Παπαδόπουλος με τις εμπνευσμένες ξεναγήσεις του καινοτόμησαν στον τρόπο που συνδεόμαστε με την πόλη, με εντυπωσιακή ανταπόκριση. Μέσα στον χρόνο προέκυψαν συνεργασίες με πολύ αξιόλογα άτομα και από τον ακαδημαϊκό χώρο, όπως με τον Βλάση Βλασίδη και τον Βασίλη Μέλφο. Η αρχαιολόγος και μουσειολόγος Χριστίνα Μαβίνη έφερε τη δική της ματιά. Πάντοτε σε όλα αυτά ήταν σημαντική η οργάνωση με τη συνδρομή της Σοφίας Μεταξά, ενώ και τα νέα πρόσωπα, όπως ο ιστορικός Θοδωρής Καραμάτσογλου και εγώ, επενδύουμε σ’ αυτό: στη διεύρυνση και στο βάθος της σύνδεσης με τους τόπους και τα αφηγήματά τους.
Έτσι κι αλλιώς, νομίζω ότι σήμερα οφείλουμε να επανεξετάζουμε τα διάφορα ζητήματα, καθώς ζούμε σε καιρό αλλαγών και αναθεωρήσεων. Οι προσλαμβάνουσες και τα εργαλεία για να κατανοούμε τον κόσμο αλλάζουν διαρκώς, με αποτέλεσμα να αλλάζουν τελικά και οι ίδιοι οι τόποι, το αποτύπωμα που αφήνουν μέσα μας και το αποτύπωμα που αφήνουν στον ίδιο τον πολιτισμό μας.
Δώσε μας ένα παράδειγμα από μια πόλη και το πώς αυτή μπορεί να μας «μιλήσει» διαφορετικά σήμερα…
Χαρακτηριστικό είναι το ταξίδι της TWT στο Μόναχο, το οποίο έχουμε επισκεφθεί δύο φορές και θα συνεχίσουμε να το επισκεπτόμαστε.
Η πόλη προσφέρει αμέτρητα μνημεία. Πολλά από αυτά μπορείτε να τα βρείτε στους τουριστικούς οδηγούς. Όμως, υπάρχουν και άλλα, λιγότερο δημοφιλή, όπως το σημαδεμένο με λίθους μνήμης δρομάκι της πόλης που σηματοδοτεί την πορεία όλων όσοι κάποτε λοξοδρομούσαν ώστε να μη χαιρετίσουν ναζιστικά μπροστά σε ένα χιτλερικό μνημείο. Αυτό το «αντιμνημείο», σχετικά κρυφό για τον επισκέπτη (ίσως ακόμη και για τον ντόπιο), σου επιτρέπει να δεις ένα ζωντανό παράδειγμα διαχείρισης της μνήμης. Αυτά τα ίχνη μάς ενδιαφέρουν ίσως περισσότερο και από τα προβεβλημένα τοπόσημα.
Είναι αλήθεια ότι η ιστορία, η αρχαιολογία, η τέχνη, η λογοτεχνία σε οδηγούν ώστε να γνωρίσεις καλύτερα έναν τόπο; Ακόμη κι αν είναι ο δικός σου, ακόμη κι αν τον ξέρεις;
Θα τολμήσω να πω ότι είναι ο μόνος τρόπος να γνωρίσεις πραγματικά έναν τόπο. Τι είναι μια πόλη ή μια χώρα, αν όχι οι άνθρωποι που έζησαν, ζουν και θα ζήσουν σ’ αυτήν; Ξεψαχνίζοντας όσα οι άνθρωποι αυτοί έχτισαν, δημιούργησαν, φιλοτέχνησαν, έγραψαν σε λογοτεχνικά και μη κείμενα, δεν μπορείς παρά να κατανοήσεις κάτι από το πνεύμα του τόπου. Η ιστορία των ανθρώπων είναι και η ιστορία των τόπων.
Στη Θεσσαλονίκη «δέσατε» ιστορίες στον αστικό ιστό. Για να το πετύχετε, πήγατε και σε σημεία που ήταν αντιτουριστικά – μερικά άγνωστα, ορισμένα άλλα ίσως ακόμη και υποβαθμισμένα. Ακολουθείτε την ίδια λογική ταξιδεύοντας στο εξωτερικό;
Ακολουθούμε την ίδια λογική και φιλοσοφία. Μας ενδιαφέρουν τα σπουδαία, αλλά και τα σκοτεινά αφηγήματα, τα οποία πάρα πολύ συχνά βρίσκονται εκτός των κέντρων των πόλεων και των μεγάλων πλατειών.
Έχουμε βρεθεί αμέτρητες φορές σε «υποβαθμισμένες» ή και έρημες γειτονιές στη Θεσσαλονίκη, όπως και σε άλλες ελληνικές πόλεις – φέρνω ως παράδειγμα την Πρέβεζα και το σημείο του Αμβρακικού που σχετίζεται με τις τελευταίες ώρες του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη. Προφανώς δεν είναι αυτοσκοπός, δεν φοβόμαστε ωστόσο καθόλου σημεία απόλυτα «αντιτουριστικά», αν σ’ αυτά μας οδηγήσουν τα αφηγήματά μας.
Πού έχετε ταξιδέψει, για πού ετοιμάζεστε, ποιοι είναι οι προορισμοί που προτιμάτε και γιατί;
Εδώ και 12 χρόνια ταξιδεύουμε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Έχουμε πραγματικά «οργώσει» μουσεία, αρχαιο- λογικούς χώρους, τοπία σπάνιου φυσικού κάλους, βυζαντινούς ναούς και ό,τι άλλο έχει να προσφέρει πολιτιστικά η χώρα μας.
Τα ταξίδια στο εξωτερικό φυσικά και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των δράσεών μας, κυρίως τα τελευταία τέσσερα χρόνια: Γερμανία, Ολλανδία, Τουρκία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία υπήρξαν για εμάς προορισμοί, των οποίων την ταυτότητα επιχειρήσαμε να κατανοήσουμε.
Ειδική μνεία θέλω να κάνω, ωστόσο, στο ταξίδι μας στην Τοσκάνη και την Ούμπρια. Η περιοχή μάς είναι πλέον τόσο οικεία, που κάθε χρόνο που την επισκεπτόμαστε μοιάζει λίγο σαν να γυρνάμε σπίτι. Το μεγάλο αφήγημα της Αναγέννησης και τα κρυφά «διαμάντια» της περιοχής που προσεγγίζουμε συνδυάζονται με τη φιλοξενία μας στον παράδεισο της Locanda Rossati, απολαμβάνοντας την αυθεντική, σπουδαία κουζίνα της περιοχής και το υπέροχο κρασί της. Στο μεταξύ, εργαζόμαστε εντατικά για τους νέους προορισμούς μας.
Πόσο χρήσιμες είναι οι σπουδές στην Ιστορία, δουλεύοντας σε ταξιδιωτικά πρότζεκτ με αυτά τα χαρακτηριστικά;
Οι σπουδές στο αντικείμενο της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας σίγουρα σε οπλίζουν με εργαλεία τα οποία βοηθούν σε μια βαθύτερη κατανόηση των ζητημάτων μέσα από μια συγκριτική ματιά. Σε γεμίζουν όμως και με μια δίψα για συνεχή αναζήτηση, την ανάγκη να επιχειρείς κάποιες απαντήσεις, αλλά και να θέτεις νέα ερωτήματα.
Σε κάθε περίπτωση, η Ιστορία χαίρει να έχει –πέραν του ακαδημαϊκού– και έναν δημόσιο χαρακτήρα, στο πλαίσιο του οποίου οι πόλεις, τα μνημεία και τα μουσεία αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του. Αυτό κάνουμε, στην πραγματικότητα, με τη Thessaloniki Walking Tours, είτε κινούμαστε εντός είτε εκτός: δημόσια ιστορία.
